طبس با جمعیت ۳۹،۶۷۶ نفر و مساحت ۵۵،۴۶۰ کیلومتر مربع در استان خراسان جنوبی واقع شده است و از شمال به شهرهای بردسکن و شاهرود، از جنوب به استان کرمان، از شرق به فردوس و بیرجند و از غرب و جنوب شرقی به شهرهای نائین، اردکان و بافق ختم میشود.
طبس را بهتر بشناسید:
درباره طبس
عکس از گوگلمپ (عکاس: سامان بیات)
طبس با جمعیت ۳۹،۶۷۶ نفر و مساحت ۵۵،۴۶۰ کیلومتر مربع در استان خراسان جنوبی واقع شده است و از شمال به شهرهای بردسکن و شاهرود، از جنوب به استان کرمان، از شرق به فردوس و بیرجند و از غرب و جنوب شرقی به شهرهای نائین، اردکان و بافق ختم میشود.
در اطراف طبس معادن زیادی وجود دارد که نشان میدهد زمانی جنگلهای انبوه بسیار زیادی در این منطقه وجود داشته است. وجود معادن غنی در اطرف طبس باعث شده است این شهر از لحاظ ثروت ملی جزو غنیترین شهرهای کشور باشد.
متاسفانه بزرگترین زلزله ایران هم در سال ۱۳۵۷ در طبس رخ داد که باعث ویرانی کامل این شهر شد؛ اما پس از آن عروس شهرهای کویری ایران دوباره بازسازی شد.
تاریخچه طبس
عکس از ویکیمدیا (عکاس: آزاده یاربی)
یکی از حقایق جالب تاریخی در مورد طبس این است که کوروش کبیر تا سن سیزده سالگی در این منطقه بزرگ شده است. طبس در دوران اشکانی و ساسانی یکی از مراکز مهم نظامی کشورمان بوده و در دوران اسماعیلیان یکی از مراکز مهم این خاندان در خراسان بوده است. طبس در دوران قاجار به اوج رشد و شکوفایی خود رسید و یکی از امرای شیبانی به نام امیرحسین خان با خیابانکشی و کانالکنی و ایجاد باغها و استخرهای بزرگ، آبانبارها، حمامهای بزرگ و تمیز، مساجد و تکایا و... نقش مهمی در آبادانی این شهر داشت؛ اما این شهر در دوران پهلوی شکوه و عظمت خود را از دست داد و با جدا شدن شهرهای گناباد، فردوس، بجستان و بشرویه از آن، چندین مرتبه تجزیه شد؛ البته خوشبختانه در سال ۱۳۵۵ طبس بهعنوان یک شهر باستانی اعلام شد و از تجزیه آن ممانعت به عمل آمد.
طبس تا سال ۱۳۸۰ و تا قبل از تجزیه استان خراسان به سه استان مستقل، بخشی از این استان بوده است؛ اما در این سال جزو استان یزد شد و در سال ۱۳۹۱ دوباره بخشی از استان خراسان جنوبی شد.
آب و هوای طبس
عکس از گوگلمپ (عکاس: احسان احمدی)
این شهر دارای اقلیم بیابانی و گرم و خشک است و گاهی اوقات در برخی از مناطق آن طوفان شن رخ میدهد. این شهر تابستانهای طاقتفرسا و زمستانهای شدیدا سردی دارد.
آداب و رسوم مردم طبس
مردم این شهر از نژاد ایرانی اصیل و آریایی بوده و آداب و رسوم ایرانیان باستان در میان آنها دیده میشود. مردم روستایی به نام کریت در نزدیکی طبس به زبان خاصی صحت میکنند که در آن نشانهها و آهنگ موزون زبان باستانی پارسی دیده میشود. گویش محلی این روستا و مردم طبس تا حدود زیادی شبیه به فارسی دری بوده که متعلق به قرن چهار یا پنج است. جالب است بدانید زبان مردم این روستا که در فاصله نزدیکی از طبس قرار دارد، با زبان مردم طبس و روستاهای نزدیک، تفاوت زیادی دارد؛ یکی از آداب و رسوم جالب مردم طبس این است که بعد از نماز ظهر عاشورا تابوت نمادین شهدای کربلا را که به نخل شهرت دارد، بر دوش خود در سراسر شهر میچرخانند و یک هیئت زنجیرزن نیز افرادی را که تابوتها بر دوش میکشند، همراهی میکنند.
در روز آخر ماه صفر هم مراسمی تحتعنوان علم گردان در این شهر برگزار میشود که در آن هیئات مذهبی دایره بزرگی تشکیل میدهند و علمها و پرچمهای عزای امام حسین در داخل این دایره بزرگ گردانده میشود.
همچنین در اسفند ماه که مردم طبس آن را ماه نوروز مینامند، نخسلتانها و کشتزارهای اطراف طبس منظره زیبایی دارد، مردم به صحرا میروند و با خواندن شعری به مضمون «سیاه سیاه بقلی، سفید سیاه بقلی، غم به تو دادم بقلی، شادیت به ما دِه بقلی» شادی را در وجود خود شکوفا و غم را از خود دور میکنند. معمولا مردم در این مراسم آش هم میپزند و از روی بوتههای باقلا میپرند. با مراجعه به موزه مردمشناسی طبس آشنایی بیشتری در مورد فرهنگ و آداب و رسوم مردم طبس به دست میآورید.
صنایع دستی و سوغات طبس
از سوغات و صنایع دستی میتوان به گیوه، ظروف مسی، ظروف قلمزنی شده، حصیربافی، فرش دستبافت، انواع شیرینیجات مانند قطاب، باقلوا و نان چایی، انواع مرباجات و عرقیجات گیاهی، گیاهان دارویی، عسل طبیعی، نان قرص و نان تفتون (نان محلی شهرستان) اشاره کرد.
غذای محلی طبس
عکس از وبسایت parsiday.com (عکاس: نامشخص)
از جمله غذاهای محلی طبس میتوان به گرماست (متشکل از ماست و شیر)، تگی، محرابادمجان (متشکل از پیاز، گوجه، بادمجان، خورشت زردک، رشته پلو گندم پلو) اشاره کرد.
جاهای دیدنی طبس
طبس دارای جاذبههای طبیعی است که برخی از آنها واقعا شما را شگفتزده است. یکی از این جاذبهها چشمه مرتضی علی است که در آن آب سرد و گرم در کنار هم جریان دارند و وقتی وارد آن میشوید، یک پای شما در آب سرد و پای دیگر در آب گرم قرار دارد. این چشمه در روستای خرو قرار دارد. در مسیر منتهی به این چشمه، درهای وجود دارد که آبشارهایی از دیوارههای آن سرازیر هستند و حفرههای منظم و تو در تو به نام خانه گبر که به دست انسان ایجاد شدهاند نیز جلب توجه میکنند. سد شاه عباسی یا سد کریت یکی دیگر از جاذبههای چشمه مرتضی علی است که عنوان بزرگترین، قدیمیترین سد جهان و همچنین باریکترین سد جهان را به خود اختصاص داده است.
عکس از گوگلمپ (عکاس: کوروش نوزاد تهرانی)
روستای ازمیغان با آبشارها و چشمههای متعدد خود، یکی دیگر از جاذبههای طبیعی اطراف طبس است که در آن شالیزار و نخلستان در کنار هم قرار دارند. ماهیهای گاراروفا که مواد زائد پوست انسان را میخورند و باعث شادابی آن میشوند. نیز در چشمههای این روستا بهوفور یافت میشود. تخت عروس نیز یکی دیگر از جاذبههای این روستا است.
دره کال جنی یکی دیگر از جاذبههای اطراف طبس است که دیوارههای آن شکل منحصربهفردی دارند، نخلهای خودرو و حوضچههای آب در کف آن زیبایی این دره را دو چندان کرده است. روستای نایبند یا ماسوله کویر ایران که خانههای آن بهصورت طبقاتی ساخته شدهاند و دارای معماری منحصربهفردی هستند، یکی از جاذبههای زیبای طبس است.
باغ زیبای گلشن که دارای جریان آب دائمی است، با برخورداری از درختان نخل تزیینی، کاج، نارنج، پرتقال، انگور و انواع گلهای زینتی، یکی از زیباترین باغهای کشور است. امامزاده حسین ابن موسی کاظم با برخورداری از فضای سبز وسیع، آبنماهای زیبا و امکانات رفاهی مانند شهربازی برای کودکان و آشپزخانه یکی دیگر از جاذبههای پرطرفدار طبس است.
از دیگر جاهای دیدنی طبس میتوان به برج هادرباش، غار حلوان، کویر حلوان، جنگل سنو، کاروانسرای خان، ارگ طبس و قلعه طبس اشاره کرد.
عکسهای گالری از گوگلمپ (عکاسان: سهند ابر، Eh San و شهاب چراغی)
نویسنده: احمدرضا فرهبد