اراک از بزرگترین شهرهای مرکز ایران و مرکز استان مرکزی است. این شهر یکی از شهرهای صنعتی ایران محسوب میشود. به خاطر وجود صنایع مادر، تولید ۸۰٪ تجهیزات انرژی کشور، وجود بزرگترین کارخانه تولیدکننده آلومینیوم کشور و وجود بزرگترین معدن سدیم سولفات کشور در این شهر، لقب پایتخت صنعتی ایران را برخود گرفته و یکی از آلودهترین شهرهای ایران است.
درباره اراک بیشتر بخوانید:
درباره اراک
عکس از ویکیمدیا (عکاس: سروش جوادیان)
اراک ۱۷۰۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر از جنوب با شهرستان خمین و شازند، از شمال با شهرستان ساوه، از شمال غربی با همدان، از غرب با شهرستان ملایر، خمین و الیگودرز، از شرق با محلات و از شمال شرقی با تفرش و آشتیان همسایه است. کوههای سفیدخانی، نظمآباد و سرخ کوه (کوه سرخه) از طرف جنوب و کوه مودر از طرف غرب این شهر را احاطه کردهاند. رود قرهکهریز (معروف به رودخانه خشک) از میان شهر اراک عبور میکند و از غرب شهر عبور کرده و به تالاب میقان سرازیر میشود.
با توجه به نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت اراک برابر ۵۲۶٬۱۸۲ نفر است. اراک پانزدهمین شهر پرجمعیت ایران از دیدگاه جمعیتی است.
تا قبل از احداث اراک مردم مناطق اطراف به گویشهای مختلفی نظیر تاتی در منطقه وفس صحبت میکردند. پس از ساخت شهر اراک و مهاجرت مردم مناطق اطراف به شهر تازه، این گویشها با یکدیگر درآمیخته و گویش ویژهای را خلق کردند، با به وجود آمدن رسانههای جمعی این گویشها از بین رفته و امروزه شهروندان اراکی تا اندازهای لهجهای نداشته و کتابی یا تهرانی تکلم میکنند. اما پیرمردان و پیرزنان در روستاهای پیرامون و خود شهر با همان لهجه قدیمی صحبت میکنند.
اکثر مردم شهر پیرو مذهب شیعه و دین اسلام هستند. اقلیتی از پیرو آیین مسیحی و کلیمی نیز در شهر زندگی میکردهاند که کلیمیان از بین آنها از شهر مهاجرت کردهاند. ارمنیان نیز قسمتی از اقلیت قومی و مذهبی شهر اراک را تشکیل میدهند. قسمت دیگری نیز از اقلیت مذهبی اراک را تا یک سده گذشته یهودیان تشکیل میدادند.
آب و هوای اراک
عکس از گوگلمپ (عکاس: مصطفی رودبارانی)
این شهر دارای خصوصیات اقلیمی فلات مرکزی ایران (زمستانهای سرد و مرطوب و تابستانهای گرم و خشک) است. آب و هوای اراک متاثر از کوههای پیرامون اراک، تالاب میقان و دشت فراهان است که که باعث به وجود آمدن ویژگیهای خاص شدهاند. پاییز و زمستان باعث رها شدن بیشتر رطوبت ابرها و جریانهای غربی در کوههای غرب منطقه میشود. در زمستان هوای اراک سرد میشود. این هوای سرد به خاطر ارتفاعات پیرامون و فشاری که تالاب میقان بر هوا وارد میکند، ماندگاری بیشتری در منطقه دارد.
فصل زمستان برخلاف بهار و پاییز در این شهر طولانی بوده و از ۴ تا ۶ ماه تغییر میکند. فصل تابستان در ماههای تیر و مرداد وارد میشود. میزان بارندگی در سالهای گوناگون میان ۲۳۰ تا ۶۳۸ میلیمتر متغیر است که میانگین آن تقریبا ۳۴۱/۷ میلیمتر حساب شده است. همچنین مدت روزهای یخبندان از ۶۵ تا ۱۲۰ روز در سالهای مختلف تغییر مییابد.
تاریخچه اراک
عکس از ویکیمدیا (عکاس: بهنام مینایی)
ناحیه میان همدان، ری و اصفهان، از سده دوم اسلامی عراق گفته میشد، اما بعدها بهمنظور تمایز با عراق عرب آن را عراق عجم نامیدند. عَراق، معرب اراک است. اراک در دو قرن پیش و در دوران قاجار ساخته شده که در آن زمان شهر را قلعه سلطانآباد میخواندند دلیل این نامگذاری تاسیس اراک به فرمان فتحعلیشاه قاجار بود. نام شهر بعدها به سلطانآباد، سپس به سلطانآباد عراق و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به اراک تبدیل شد.
یوسفخان گرجی (معروف به سپهدار عراق) سازنده اراک است. بنا به روایتی هشت یا ده قلعه به نامهای خان باباخان، حصار، دهکهنه، مرادآباد، آقا سمیع، سلیم، نو و قادر قبل از ایجاد شهر، در محل آن وجود داشت. جنگ و نزاع بین ساکنان این قلعهها همیشه وجود داشت. یوسفخان، فتحعلیشاه قاجار را از این درگیری باخبر کرد. شاه نیز فرمان داد تا قلعهها را تخریب کرده و شهری جدید را بسازند.
صنایع دستی و سوغات اراک
عکس از تسنیم نیوز (عکاس: نامشخص)
از صنایع دستی اراک میتوان به دستبافهای سنتی (قالیبافی، گلیمبافی، جاجیمبافی)، رودوزیهای سنتی، آثار چوبی (منبت و کندهکاری روی چوب، معرقکاری، پیکرتراشی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، مشبک و گرهچینی چوب)، سفالگری، کتابت و نگارگری (طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوشنویسی، کتیبه نویسی)، آثار فلزی (مسگری، قلمزنی، سفیدگری، چلنگری، مشبک فلز، ملیله طلا و نقره)، ساخت پاپوش سنتی (گیوهدوزی و گیوهبافی)، آرایههای معماری (گچبری سنتی، آینهکاری...) و تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی اشاره کرد.
فتیر، ترخینه، باسلوق، کشمش سبز، صابون محلی، انگور، شیره انگور و گوش فیل از رهآوردهای این شهر تاریخی است.
جاهای دیدنی اراک
تالاب میقان، غار سفید خانی (عین هو)، روستای تاریخی انجدان، منطقه حفاظت شده هفتاد قله، حمام تاریخی چهار فصل، مقبره شاه غریب، روستای هزاوه، مجموعه تاریخی بازار اراک، موزه مردمشناسی، موزه سلطانآباد، خانه خاکباز، خانه آقامحسن عراقی، خانه مشاهیر، قلعه حاج وکیل، خانه حسنپور، مدرسه سپهداری، مقبره آقا نورالدین عراقی، کلیسای مسروپ مقدس، کلیسای امانوئیل، کاروانسرای شاه عباسی و ارگ حکومتی اراک از جاهای دیدنی اراک هستند.
عکسهای گالری از گوگلمپ (عکاسان: مرتضی برجسته، Ayoub Ara و ساسان هومهر) و ویکیمدیا (عکاس: سروش جوادیان)
نویسنده: فرناز رهبران رنجبر
