استان مرکزی از لحاظ تاریخی، طبیعی، گردشگری، صنایع دستی و سوغات از ظرفیتهای خوبی در زمینه گردشگری و جذب مسافر برخوردار است. این استان بیش از دو هزار جاذبه تاریخی و گردشگری دارد که ۸۵۰ مورد از آنها در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیدهاند.
این استان با مساحتی معادل ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٬۸۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان مرکزی دارای ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان، ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه است.
درباره استان مرکزی بیشتر بدانید:
آب و هوای استان مرکزی
آب و هوای استان بهعلت وجود کوههای مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است.
صنایع دستی استان مرکزی
در اکثر شهرستانهای استان مرکزی صنایع دستی مختلفی وجود دارند که بیشتر آنها خاص عشایر منطقه اند.
از میان مهمترین صنایع دستی استان، موارد زیر را میتوان نام برد:
فرش ساروق، اراک و محلات، قالیچه ساوه، گلیم و جاجیم تفرش، گیوه سنجان و محصولات مسی که در شهرهای استان تولید میشود.
جاهای دیدنی استان مرکزی
شهرستان اراک
جاذبههای طبیعی
شهر اراک به سبب داشتن آب و هوای کوهستانی با زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل، دارای چشماندازهای طبیعی متنوع و جذابی است.
مسیرهای دسترسی به تالاب میقان: شمال شرقی اراک در دشت فراهان، جاده اراک به فرمهین، دوراهی داوودآباد، ۲۰ کیلومتری شمال و شمال شرقی اراک، دشت گیاهان قرهداغ در ضلع جنوبی جاده نمایان است.
جاده اراک به فرمهین، شهر داوودآباد، روستای دهنمک، جنوب روستا، بعد از عبور از مزارع کشاورزی به دریاچه نمک و کویر میقان میرسیم.
غار سفیدخانی (عین هو) در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک در کوه سفیدخانی از توابع شهر سنجان واقع شده است.
غارهای انجدان در ۳۷ کیلومتری جنوب شرق اراک، روستای انجدان،در دامنه کوه چشمهبین قرار دارند.
منطقه حفاظتشده هفتاد قله به مساحت ۸۱۱۲۵ هکتار در فواصل مکانی ۳۰ کیلومتری در شمال خمین، ۱۵ کیلومتری شمال غرب محلات، ۳۵ کیلومتری شمال غرب دلیجان و ۲۵ کیلومتری شرق اراک، جاده اصلی قم- اراک، روستای ابراهیمآباد، روستای شهسواران قرار دارد.
باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر در ابتدای جاده تهران واقع شدهاند. پارک جنگلی شهید رجایی در کیلومتر ۵ جاده فراهان قرار دارد.
جاذبههای روستایی
آرامگاه های شاه غریب و شاه قلندر دو تن از پیشوایان فرقه اسماعیلیه بهلحاظ معماری بسیار جالب و از آثار دوره تیموری و صفویه هستند.
روستای هزاوه در ۱۶ کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد. این روستا از شمال شرقی به تپه هزوشن از جنوب به دره مون و دره گهور محدود میشود. روستای هزاوه از سطح دریا ۱۹۵۰ متر ارتفاع دارد. آبوهوای آن در فصلهای بهار و تابستان، معتدل و در زمستان، سرد است. آثار تاریخی بهجامانده در این روستا به دورههای اشکانی و ایلخانی باز میشود. روستای هزاوه از مراکز تولید انگور در استان مرکزی به حساب میآید.
منطقه گردشگری کویر و تالاب میقان با مساحت ۵۰۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع شده است. دراین تالاب، قریب به ۱۶درصد از پرندگان کشور و۵۲ گونه گیاهی وجود دارند و چالههای جمعآوری نمک این منطقه، دارای قدمت تاریخی هستند.
جاذبههای تاریخی، مذهبی، فرهنگی
مجموعه تاریخی بازار اراک که به دوران قاجار تعلق دارد یکی از دیدنی های تاریخی شهر اراک است. مدرسه امام خمینی یا سپهداری نیز بنایی متعلق به دوره قاجار است و در بافت قدیم شهر، در بازار و در گذر سپهداری واقع شده است.
از میان سایر اماکن تاریخی و جاهای دیدنی استان مرکزی در اراک موارد زیر را میتوان نام برد:
مقبره آقا نورالدین عراقی و کلیسای مسروپ مقدس مربوط به دوره قاجار، امامزاده ابراهیم(ع)، امامزاده محمد عابد(ع) و بنای تاریخی کاروانسرا مربوط به دوران صفویه، امامزاده ۷۲ تن ساروق مربوط به قرن ششم، امامزاده حواخاتون(ع) و بقعه پیر مرادآباد مربوط به دوران سلجوقی و امامزاده عبدالله مربوط به دوران ایلخانی، مسجد سیدها، امامزاده محمد شهسواران، امامزاده احمد هزاوه، امامزادگان سنجان، منزل تاریخی و موزه صنایع دستی حسن پور، حمام تاریخی چهار فصل- موزه مردمشناسی، موزه سلطانآباد، منزل تاریخی خاکباز، موزه مفاخر.
شهرستان خمین
جاذبههای طبیعی
رودخانه خمين از ارتفاعات جنوب غربی و غرب خمين سرچشمه میگيرد. ساحل رودخانه در زمان پرآبی بهعنوان تفرجگاه مردم مورد استفاده قرار میگيرد.
كوه بوجه در جنوب شهر خمين به شكل مخروطی خودنمايی میكند. كوه بوجه برای مردم خمين فقط يك كوه نيست بلكه مكانی است برای نمايش فرهنگ و آداب و رسوم کهن اين سرزمين. تعدادي از مراسم بومی و آيينی این شهرستان در دامنه این کوه اجرا میشود.
جاذبههای تاریخی، مذهبی، فرهنگی
از میان جاذبههای گردشگری تاریخی خمین، موارد زیر را میتوان نام برد:
بيت تاريخی حضرت امام خمينی (ره) مربوط به دوران قاجاریه واقع در خيابان امام خمينی، تیمچه بازار، امامزاده اسماعيل، برج خاندان بیات، سنگنگارههای روستای آشناخور، سنگنگارههای جباده و سنگنگارههای تيمره.
شهرستان ساوه
از آن جایی که شهر ساوه بر سر راههای مهم و باستانی قرار داشته و پایتختها و مناطق مهم را به یکدیگر وصل میکرده و زمانی نیز بخشی ازجاده مهم ابریشم به حساب می آمده، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است .
مسجد جامع در جنوب شهر ساوه و در سمت چپ خیابان سلمان ساوجی قرار دارد. بنای این مسجد را باید بخشی از یک مجموعه معماری شامل بناهای مذهبی، فرهنگی، اقتصادی به شمار آورد که آثار ویرانههای سایر بخشها را در کنار و اطراف آن میتوان جستجو کرد. بنایی با این شکوه و عظمت قطعا نمیتوانسته بدون ارتباط و پیوستگی با بناهای همجوار خود چون آبانبار، حمام ، و کاروانسرا و راسته بازار باشد.
از میان سایر بناهای تاریخی ساوه میتوان موارد زیر را نام برد:
مسجد سرخ، قیزقلعه، پل سرخده، قلعه آردمین، آبانبار باغ شیخ، آبانبار شاه عباس، مقبره سید اسحاق، کاروانسرای آوه و امامزاده سید هارون.
شهرستان کمیجان
جاذبههای طبیعی و روستایی
در شهرستان کمیجان روستای تاریخی وفس بهعنوان روستای نمونه و هدف گردشگری انتخاب شده است. کوچهباغهای پیچدرپیچ با درختان سایهدار، جلوه بسیار زیبایی به روستا بخشیده است. ارتفاع وفس از سطح دریا ۲۲۰۰ متر است. آب و هوای آن معتدل و کوهستانی است. بناهای زیارتگاهی امامزاده یحیی و امامزاده اسماعیل و امامزاده شاهزاده حسین در روستای وفس، نشانه های قدمت تاریخی این روستا است.
جاذبههای تاریخی، مذهبی، فرهنگی
بافت قدیمی و تاریخی روستای وفس، امامزاده شاهزاده حسین وفس، قلعه خاندان بهادری قاجار
شهرستان تفرش
جاذبههای طبیعی و روستایی
منطقه کوه باران تا مرکز شهرستان حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد و در جاده بازرجان – رودبار در روستای کریان قرار گرفته است.
چشمه آب معدنی گراو به فاصله ۵ کیلومتری شهرستان تفرش بین دو روستای کبوران وطراران واقع شده است. آب این چشمه معدنی دارای خواص درمانی است. گراو متشکل از چند قسمت در سطح زمین است که آب از آن جا به حالت جوشش از سطح زمین خارج شده و در یک قسمت نیز آب همراه گاز کربنیک فراوان از منفذی خارج میشود. آثار بهجامانده در اطراف چشمه (یک چهار دیواری)، نشان میدهد که در گذشته بهطور گسترده بهعنوان حمام از آن استفاده میشده است.
غار علیخورنده یکی دیگر از جاذبههای طبیعی تفرش است که در فاصله ۵۰۰ متری روستای کوهین واقع شده است.
جاذبههای تاریخی ، مذهبی و فرهنگی
مسجد ششناو و آبانبار بلور مربوط به دوره قاجار، تکیه زاغرم مربوط به دوران صفویه، قلعه حیدری، آرامگاه امامزاده محمد (ع)، خانه عباسقلی خان میرپنچ، امامزاده شاهوارق و بقعه امامزاده مهدی ملقب به ابوالعلی.
مقبره پرفسور حسابی، پدر علم فیزیک نوین ایران در محله طرخوران تفرش واقع شده است.
شهرستان محلات
جاذبههای طبیعی و روستایی
آبگرم محلات: در شمال شرقی محلات و در دامنه ارتفاعات ۱۶۳۵ متری کوه خورزن، مجموعهای از چشمههای طبیعی آبگرم و معدنی با آبدهی بالا قرار دارد که از اعماق زمین با درجه حرارت حداقل ۵۰ درجه سانتیگراد به سطح زمین جاری میشود. این آبها که از روی مواد مذاب داخل زمین همراه با گازهای عمدتا گوگردی به سطح زمین میآید دارای خواص مختلف طبی و درمانی است.
مجموعه آبدرمانی محلات دارای امکانات بهداشتی، استخر و حمامهای خصوصی مجهز به وانهای شستوشو، رستوران، کافیشاپ و اقامتگاه مناسب برای گردشگران داخلی و خارجی است. منطقه آبگرم محلات در فاصله ۲۵ کیلومتری تا مرکز شهرستان واقع شده است .
مسیر دسترسی: جاده محلات به دودهک، کیلومتر ۱۵، مجموعه آبهای گرم محلات
سرچشمه محلات: یکی از چشمههای پرآب طبیعی استان مرکزی، سرچشمه محلات است که در شمال این شهر در دامنه رشتهکوه هفتاد قله قرار دارد. با توجه به اینکه این سرچشمه در بلندترین نقطه شهری محلات قرار گرفته، مکانی بسیار مناسب و خوشآبوهوا را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است. در مجموعه سرچشمه امکانات جدیدی از قبیل اقامتگاه، استراحتگاه، رستوران، کافیشاپ، سفرهخانه سنتی، شهربازی مرکز فروش گل و گیاه، مرکزنمایشگاهی و سکوهایی جهت نصب چادر و کمپینگ ساخته شده است. این منطقه در مساحت ۱۰۰ هکتاری جزء مناطق نمونه گردشگری قرار گرفته است .
جاذبههای تاریخی ، مذهبی و فرهنگی
بند و پل نیمور که مربوط به دوره ساسانی است در یازده کیلومتری غرب شهر نیمور و از توابع شهرستان محلات و در منتهیالیه حد غربی روستای باقرآباد قرار دارد. پل نیمور برروی رود لعلوار، از مهمترین رودخانههای استان مرکزی احداث شده و از اعجابانگیزترین نمونههای معماری کهن این مرزوبوم است.
قدمت ستونهای سنگی خورهه به دوران اشکانی باز میشود. این مجموعه در شمال شرق محلات و در مجاورت روستای خورهه واقع شده است. در جریان حفاریهای باستانشناسی این مجموعه، تعدادی سفال و چند تکه نقره متعلق به دوره سلوکیان کشف شد.
آتشکده آتشکوه نیمور مربوط به دوران ساسانی است و در هشت کیلومتری جنوب شرقی نیمور در سهراهی قدیمی نیمور به رباط ترک و اصفهان قرار دارد. این بنا در دامنه یک رشتهکوه و در حاشیه جنوبی روستای آتشکوه ساخته شده و از دو بخش ایوان و چهارطاق تشکیل شده است.
عکس از ویکیپدیا (عکاس: Elaheabed)
شهرستان دلیجان
جاذبههای طبیعی و روستایی
آبشار گیسو در ۳ کیلومتری شمال غرب شهر نراق در مزرعه بهشتآباد واقع است. گردشگران در ایام بهار و تابستان به این منطقه روی میآورند و در حال حاضر بهعنوان پارک کوهستانی مورد استفاده قرار میگیرد.
در مسیر اراک دلیجان سد ۱۵ خرداد قرار گرفته است. مجتمع تفریحی و فرهنگی سد ۱۵ خرداد با مساحتی در حدود ۵۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است. سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری در حال تکمیل مجتمع فرهنگی و تفریحی در کنار سد است و این منطقه از جمله مناطق نمونه گردشگری محسوب میشود.
غار نخچیر در فاصله ۸ کیلومتری شمال دلیجان و در منطقهای به نام چال نخچیر واقع شده است. این غار در دامنه کوهی کمارتفاع قرار داشته و دسترسی به آن آسان است. غار، دارای یک شاخه اصلی و چندین شاخه فرعی بوده و از طریق راه همواری میتوان بهراحتی در غار حرکت کرد. درون غار عموما کریستالیزه بوده و از سنگهای تزئینی زیبا تشکیل شده است. کف و دیوارهای غار پوشیده از بلورهای اسفنجی است که از این جهت یکی از غارهای زیبای کشور به شمار میرود. علاوه بر این، غار دارای دالانها و دهلیزهای بسیاری بوده که زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
منطقه غار نخجیر در مساحت ۳۰۰ هکتار و در فاصله ۲۰ کیلومتری تا مرکز شهر واقع شده است. این منطقه جزء مناطق نمونه گردشگری محسوب میشود.
بهار اردهال در مساحت ۳۰ هکتار در ۲۵ کیلومتری مرکز شهر واقع شده است. پرورش گل و مراسم گلابگیری در این روستا از جاذبههای گردشگری این منطقه است. علاوه بر آن، مراسم قالیشویان در این روستا با شور و حالی خاص برگزار میشود.
جاذبههای تاریخی ، مذهبی و فرهنگی
بازار و کاروانسرای شمسالسلطنه: قدمت این بنا به دوره قاجار میرسد که توسط فردی به نام محمد نراقی ساخته شده و بعدها به شمسالسلطنه دختر ایشان ارث رسیده است. پس از فوت مرحوم شمسالسلطنه ورثه محترم ایشان بنای مذکور را وقف تحصیل افراد بیبضاعت کردهاند. این مجموعه شامل راسته بازار، تاجرسرا و کاروانسرا است.
مسجد امام حسن (ع) از قدیمیترین مساجد استان مرکزی است که قدمت آن به قرن دوم و سوم هجری قمری میرسد. این مسجد در یکی از قدیمیترین محلههای شهر به نام محله پایین قرار گرفته است. در حیاط این مسجد درخت چناری وجود دارد که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال باز میشود.
کاروانسرا و پل دودهک متعلق به دوران صفوی: این کاروانسرا در شمال شرقی محلات و در مسیر جاده دودهک به دهستان خورهه و نزدیک جاده آسفالته قم به دلیجان قرار گرفته است. در چهار گوشه آن برجهای مراقبتی ساخته شده است. پل دودهک نیز روی رودخانه قمرود زده شده و دارای چهار دهانه متقارن است. عرض پل حدود ۳ متر است که در دو طرف آن دیوارهایی به ارتفاع ۱ متر ساخته شده است.
شهرستان شازند
جاذبههای طبیعی و روستایی
پیست اسکی پاکل در گردنه روستای پاکل واقع در جنوب شهر شازند قرار گرفته است. این پیست از شازند ۲۰ کیلومتر و از اراک ۵۰ کیلومتر فاصله دارد و در کنار جاده آسفالته شازند به هندودر قرار گرفته است. ارتفاع این نقطه از سطح دریا ۱۲۰۰ متر و طول آن ۵ کیلومتر است.
عکس از گوگلمپ (عکاس: قاسم احمری)
سراب عباس آباد در شرق شهر شازند و در دامنه شمالی کوه راسوند و جنوب دشت شازند قرار دارد. این چشمه بهسمت روستاهای عباسآباد و اکبرآباد جریان دارد. در سرچشمه آن با مساعدت سازمان میراث فرهنگی و اجرای شهرداری، پارک بزرگی احداث شده است.
سراب اسکان: در دامنه کوه لجور، در شمال غرب شهر شازند و در نزدیکی روستای اسکان، این چشمه واقع شده است. متوسط آبدهی آن ۲۰۰ لیتر در ثانیه است که مورد استفاده کشاورزی روستای اسکان ومناطق اطراف قرار میگیرد.
مسیر دسترسی: جادهی اراک بروجرد،۱۹کیلومتری شمال غربی شهر شازند، روستای اسکان، بین لجور ورودخانه شراء
شهرستان آشتیان
جاذبههای طبیعی و روستایی
سد و قلعه علی نقی بیک: ۲ کیلومتری شرق شهر آشتیان
پارک جنگلی کوه آشتیان: ارتفاعات اطراف آشتیان
جاذبههای تاریخی ، مذهبی و فرهنگی
از میان جاذبههای گردشگری تاریخی و فرهنگی آشتیان، موارد زیر را میتوان نام برد:
امامزاده بی بی فاطمه صغری(ع) در روستای سیاوشان، امامزاده عبدالله(ع) در روستای آهو، پل تاریخی سیاوشان، امامزاده فاطمه صغری(ع) در روستای سیاوشان، غار تاریخی لنجرود در دهستان گرکان و ۵/۲کیلومتری شمال آشتیان، آسیاب جفتی، منزل دکترعبدالعظیم قریب در روستای گرکان، منزل میرزاحسن آشتیانی، منزل تاریخی هدایت الله وزیردفتری (موزه آشتیان)، منزل تاریخی معتمدالایاله، موزه صنایع دستی جنب بازار تاریخی.
موزه آشتیان/عکس از ویکیپدیا (عکاس: ابوالفضل بختیاری)
شهرستان زرندیه
جاذبههای طبیعی و روستایی
شهرستان زرندیه بهعلت داشتن ارتفاعات، شرایط توپوگرافی و وجود دامنهها، دارای جاذبههای طبیعی متعددی است. این شهرستان در محل تلاقی دو رشتهکوه البرز و زاگرس واقع شده است. ویژگیهای طبیعی شهرستان زرندیه و وجود رشتهکوههای متعدد، امکان کوهنوردی را برای علاقهمندان فراهم کرده است.
کوه قلیچ بلندترین قله ارتفاعات بخش مرکزی زرندیه است. ارتفاع این کوه به ۳۱۷۰ متر میرسد. از دیگر کوههای مهم شهرستان زرندیه میتوان از کوه های تکیداغی (واقع در بخش مرکزی شهرستان زرندیه)، کوه اینجه قاره و کوه اردونشین را نام برد. کوه شاهپسند در اراضی مرزی شهرستان زرندیه و ساوه جای گرفته است. این کوه در شمال غربی استان با ارتفاع ۲۷۵۰ متر واقع شده است.
جاذبههای تاریخی ، مذهبی و فرهنگی
امامزاده عبدالمطلب پیگ مربوط به قرن ۸ و ۹، تپه گبری الویر، حمام کلبعلی خان خلج مربوط به دوران زندیه، حمام الویر، مسجد اعظم، امامزادگان محمد باقر و احمد باقر(ع) و تپه سنگ تاریخی.
اقامت در استان مرکزی
شهرستان اراک
برخی از هتل های استان مرکزی در اراک شامل موارد زیر میشود:
هتل امیرکبیر در مجتمع تفریحی توریستی امیرکبیر
هتل زاگرس در خیابان شهید قدوسی
هتل معلم در مجتمع فرهنگیان
هتل پیام در فاز یک شهرک شهید بهشتی
عکس از جاباما (عکاس: نامشخص)
شهرستان خمین
هتل امام رضا (ع) در میدان مدرس
شهرستان ساوه
هتل کاوه شهر صنعتی کاوه
هتل صدرا خیابان شهید مطهری
شهرستان تفرش
هتل پردیسان در میدان آزادی
مجتمع اقامتی توریستی یاس سفید
شهرستان محلات
خانههای استیجاری آبگرم
مهمانسرای جهانگردی آبگرم
هتل اقصی در خیابان معلم
عکس از گوگلمپ (عکاس: سپیده نجات)
شهرستان دلیجان
هتل سبز کارون، خیابان امام خمینی
هتل الماس، میدان امام خمینی
رستوران های استان مرکزی
شهرستان اراک
در ادامه به تعدادی از مهمترین رستوران های استان مرکزی در اراک اشاره شده است:
سفرهخانه سنتی کوهستان در مجتمع سیاحتی امیرکبیر
سفرهخانه سنتی پارسیان در خیابان محسنی، سرای مهر
سفرهخانه ارگ در میدان ارگ
سفرهخانه پاسارگاد در شهر صنعتی خیابان پامچال
سفرهخانه سلطان در شهر صنعتی
عکس از گوگلمپ (عکاس: امین مهدیزاده)
شهرستان ساوه
سفرهخانه سنتی پاسارگاد در خیابان شریعتی
شهرستان تفرش
سفرهخانه سنتی هفتخان در محلهی طرخوران
شهرستان محلات
سفرهخانه سنتی خاطرهها در میدان بسیج بلوار آیتالله خامنهای
سفرهخانه سنتی سوتهدلان در میدان بسیج
عکس از گوگلمپ (عکاس: سید حمزه آل داود)
شهرستان دلیجان
مجتمع تفریحی خدماتی همای سعادت
رستوران بعثت، خیابان امام خمینی
شهرستان آشتیان
سفرهخانه سنتی کوچهباغ در خیابان ولیعصر
نویسنده: حمیده کریمی