- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- افزودن مکان
یکی از دیدنی‌ترین جاذبه های گردشگری استان زنجان غاری آهکی و زیبا به نام کتله خور است. این غار که یکی از اعجاب‌آورترین غارهای جهان نیز محسوب می‌شود در شهرستان خدابنده قرار دارد. اگر اهل غارنوردی یا از دوستداران و علاقه‌مندان به دیدن غار هستید؛ پیشنهاد میدهیم در سفرتان به زنجان از این غار تماشایی دیدن کنید.
در این غارنوردی هیجان‌انگیز در اعماق زیبایی‌های کتله خور همراه کجارو باشید.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی)
غار کتله خور یکی از زیباترین غارهای آهکی جهان است و از نظر قدمت، وسعت، تعداد طبقات و تنوع در تشكیل قندیل‌ها، از غارهای منحصربه‌فرد دنیا محسوب می‌شود. این غار قبل از سال ۱۳۰۰ کشف و ۳۰ سال بعد توسط سید اسدالله جمالی به ثبت رسید. مهم‌ترین و گسترده‌ترین بازدید از کتله خور که باعث شد بیشتر شناخته شود، به سال ۱۳۶۵ برمی‌گردد که تیمی متشکل از غارنوردان زبده، غار را کنکاش و نادیده‌های بسیاری را کشف کردند.
البته هنوز این غار مسیر‌های کشف نشده بسیاری دارد و انتهایی برای آن یافت نشده است. تا كنون حدود ۳۰ كیلومتر از غار كتله خور شناسایی و نقشه‌برداری ۲۲ كیلومتر از این محدوده انجام شده، ولی فقط یک مسیر ۱,۲۰۰ متری، آن هم در طبقه اول غار برای بازدید گردشگران مهیا شده است.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
در بعضی از مناطق غربی ایران، به کوه‌های کم ارتفاع «کتله» می‌گویند و احتمالا وجه تسمیه غار نیز همین باشد که در یکی از این کوه‌ها قرار گرفته است و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند و به‌جای «کتله خورشید» به آن «کتله خور» می‌گویند. مردمان محلی به این غار «کتل کوتول» می‌گویند.
در زبان ترکی «کتله» به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و «خور» به معنی راحتی و آسانی است که به‌صورت کلی معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج را می‌دهد. «تپه خورشید» و «روستای بدون خورشید» نیز از دیگر معانی کتله خور هستند.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
زمان شکل‌گیری غار کتله خور به دوران سوم زمین‌شناسی و حدود ۳۰ میلیون سال پیش بر می‌گردد. آب‌های زیرزمینی در سنگ‌های آهکی کوه ساقیزلو نفوذ کرده‌اند و به‌آرامی، آهک‌های درون سنگ‌ها و صخره‌ها را شسته‌اند و حفره‌هایی ایجاد کرده‌اند و غار کتله خور با شکل امروزی آن پدید آمده است.
اگرچه غار در حال حاضر بیشتر شکلی خاکی دارد؛ اما در مراحل اولیه تشکیل خود غاری آبی بوده است. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده است که آب به طبقات زیرین نفوذ کند و کتله خور به غاری خشک تبدیل شود. هنوز در بخش‌هایی از غار، رودی جریان دارد که حاصل جریان آب‌های فرورو و شکل‌دهنده غار است.
غار کتله خور در استان زنجان قرار دارد و یکی از جاهای دیدنی خدابنده یا قیدار محسوب می‌شود. این غار در دل کوه‌های آهکی جنوب روستای گرماب و پنج کیلومتری شهر گرماب از توابع شهر خدابنده واقع شده است.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی)
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
برای بازدید از غار کتله خور باید راهی شهر گرماب در استان زنجان شوید. از سه مسیر دسترسی به این غار امکان‌پذیر است:
اگر از سمت تهران حرکت می‌کنید، بزرگ‌راه تهران- قزوین را در پیش بگیرید، بعد از شهر ابهر مسیر قیدار را پیش بگیرید و از آن جا به سوی گرماب بروید. از سوی زنجان نیز باید مسیر زرین آباد و پس از آن گرماب را انتخاب کنید.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
غار کتله خور در ارتفاع ۱,۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آب‌های فروروی حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد، ۵۰ متر است. ورودی غار کتله خور یک دهلیز چهار هزار متری با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی است. پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع دو متر و گودال‌های خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. ورودی اولیه این دهلیز به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی «یورت یری» می‌گفتند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا آبا و اجداد اطلاق می‌شود.
غار کتله خور غاری آهکی است که در برخی نقاط آن گل رس و خاک‌های حاوی اکسیدآهن مشاهده می‌شود. این غار که سه طبقه آن شناسایی شده دارای تونل‌های فرعی و بخش‌های مختلفی حاصل از تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام بر اساس شباهتی که به یکی از اشیای اطراف ما داشته‌اند، نام‌گذاری شده‌اند؛ از این میان می‌توان میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و... را نام برد.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی)
در داخل قسمتی که تالار کوچک بلورین نام گرفته و به تالار ستون‌ها چسبیده، چاهی به عمق هشت متر قرار دارد که احتمالا محل خروج آب‌های فرورو و سازنده غار است. وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار است. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که این‌گونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای هفت طبقه باشد که البته تاکنون تنها سه طبقه آن کشف شده است.
منبع عکس: خبرگزاری ایرنا
جالب است بدانید که بر اساس شواهد و بررسی‌های انجام شده غار کتله خور به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود و این دو غار به‌لحاظ قدمت تقریبا همسن هستند؛ البته از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاری است کاملا آبی؛ اما غار کتله خور زنجان غاری تقریبا خشک است. دوم اینکه آهک‌های غار کتله خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر است که عاملی برای زیباتر شدن غار است، چراکه خالص بودن آهک‌ها موجب شفافیت آن‌ها و در نتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده است؛ بخش ورزشی آن که تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد، حدود چهار کیلومتر است و هنوز انتهای آن کشف نشده است.
بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد، حدود دو کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها یک سوم کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد و قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، البته این دالان هیچ‌گونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به‌صورت مصنوعی کنده شده؛ اما خود دالان کاملا طبیعی است.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی) و خبرگزاری ایرنا
در مورد جانوران غار کتله خور نیز باید گفت تنها جانور داخل غار خفاش است، چون به‌علت نبود تغذیه و نور کافی، جانوران دیگری زندگی نمی‌کنند. آب و هوای داخل غار در قسمت‌های مختلف متفاوت است. مثلا در ورودی به‌دلیل چرخش هوا تا ۴,۰۰۰ متری تقریبا خنک است و از ۱۱ درجه سانتی‌گراد شروع می‌شود. در قسمت‌های داخلی‌تر رطوبت هوا به حدود ۹۰ درصد می‌رسد.
غار کتله خور در طی زمان دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده که برخی طبیعی و برخی هم مصنوعی بوده است. از تغییرات طبیعی این غار می‌توان شکستگی‌های حاصل از زمین‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگی‌ها، لغزش‌ها و ریزش‌ها را نام برد.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی)
غار کتله‌خور از لحاظ کیفیت بلورها و قندیل‌ها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده است. در این غار قندیل‌ها یا همان استلاکتیت‌ها، استلاکمیت‌ها و ستون‌های بسیاری در گذرگاه‌های اصلی قرار دارد و قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها در اثر داشتن ناخالصی‌ها، رنگ‌های متنوع به خود گرفته‌اند. آن‌ها که ترکیبات به‌همراه نداشته یا کمتر دارند، به‌صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف مشاهده می‌شوند. در غار کتله‌خور همچنین می‌توانید تجمع‌های زیبا و جالب‌توجه استالاگمیت‌هایی را ببینید که بسیار شبیه عروس و داماد هستند و به همین اسم نام‌گذاری شده‌اند.
وجود همین قندیل‌ها ویژگی منحصربه‌فردی به غار کتله خور بخشیده است؛ به‌گونه‌ای که از به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی، ستون‌های آهکی عظیم شکل گرفته‌اند و باعث شده‌اند که این غار خود، نگهدارنده خود باشد؛ یعنی اینکه این ستون‌های عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: علی رضا زینلی)
