بزرگترین سدهای جهان | حجم مخزن، ارتفاع و ظرفیت تولید انرژی

الهام رحمت‌آبادی دوشنبه، ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ ساعت ۱۸:۰۵

بزرگترین سدهای جهان | حجم مخزن، ارتفاع و ظرفیت تولید انرژی

سدها برای ذخیره آب، جلوگیری از سیل‌ها و طغیان‌های آبی ساخته می‌شوند. سدسازی در جهان تاریخچه‌ای طولانی دارد و بعضی از این سدهای شگفت‌انگیز جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند.

چند دهه قبل از قرن بیستم سدهای برقابی با سرعت زیاد روی رودخانه‌ها ساخته شدند. در طول سال‌های بعد، تعداد و ابعاد سدها و نیروها با آهنگی تند افزایش پیدا کردند و با توسعه تکنولوژی تولید توربین‌ها، ساخت بلندترین سدها در دنیا امکان‌پذیر شد. به نظر می‌رسد که تنوع در ساخت، پیچیدگی‌های مکانیکی و معماری سدها، آن‌ها را به نقاط جالبی برای گردشگری طبیعی تبدیل کرده است. تماشای چشم‌اندازهایی حیرت‌انگیز که تلفیقی از طبیعت و سازه‌های ساخت انسان هستند. در ادامه این مطلب به معرفی بزرگترین سدهای جهان از نظر حجم مخزن، ارتفاع و ظرفیت تولید انرژی برقانی می‌پردازیم.

۱۰. سد رابرت بوراسا

نام سد: «‌رابرت بوراسا» (Robert Bourassa)
رود: روی رودخانه لا گرند
گونه سد: خاکی
کشور: کانادا
سال ساخت: ۱۹۷۰
ظرفیت مخزن: ۶۱٫۷ میلیارد متر مکعب
آدرس: کانادا، کبک (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: escapelikeneverbefore.com. عکاس: ناشناس}

سد رابرت بوراسا در شمال کانادا قرار دارد. نیروگاه سد رابرت بوراسا در ۱۴۰ متری زیرزمین احداث شده است؛ به این دلیل این سد را می‌توان بزرگترین سد زیرزمینی جهان نام‌گذاری کرد. ویژگی مهم سد رابرت بوراسا، سرریز پلکانی بسیار بزرگ و منحصربه‌فرد آن است که هر پلکان آن دارای ابعادی به بزرگی دو زمین فوتبال برآورد می‌شود. این سد یکی از قدرتمندترین سدها در جهان است و ۵,۶۱۶ مگاوات برق تولید می‌کند.

۹. سد زیا

نام سد: «زیا» (Zeya)
رود: روی رودخانه زیا
گونه سد: بتنی
کشور: روسیه
سال ساخت: ۱۹۷۵
ظرفیت مخزن: ۶۸٫۴۲ میلیارد متر مکعب
آدرس: روسیه (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: mapio.net. عکاس: ناشناس}

رودخانه زیا مهم‌ترین رود منطقه آمور است

سد زیا در منطقه آمور روسیه و شمال مرز چین قرار دارد. این سد نهمین سد بزرگ دنیا از نظر ظرفیت مخزن است. این مخزن مساحتی بالغ بر ۲۴۰۰ کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. این سد بتنی دارای ارتفاع کلی ۱۱۲ متر و طول تاج ۷۱۴٫۲ متر است. سد زیا از ۶ واحد تولیدی با ظرفیت ۱,۲۹۰ مگاوات ساخته شده است.

۸. سد کراسنویارسک

نام سد: «کراسنویارسک» (Krasnoyarsk)
رود: روی رودخانه ینی‌سی
گونه سد: هیدرو الکتریکی
کشور: روسیه
سال ساخت: ۱۹۶۷
ظرفیت مخزن: ۷۳٫۳ میلیارد متر مکعب
آدرس: روسیه، منطقه کراسنویارسک (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: avax.news. عکاس: ناشناس}

سد کراسنویارسک هشتمین سد بزرگ جهان است. این مخزن دو هزار کیلومتر مربع مساحت دارد. این سد بتنی ۱۲۴ متر بلندی و ۱,۰۶۵ متر طول دارد. سر ریز این سد ۲۰,۴۰۰ متر مکعب آب را در ثانیه تخلیه می‌کند. نیروگاه سد (Krasnoyarsk) دارای ۱۲ واحد با ظرفیت تولید ۶۰۰۰ مگاوات انرژی است. آب حاصل از مخزن ذخیره این سد برای مصارفی مانند آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۷. سد بنت

نام سد: «بنت‌» (W.A. C Bennett)
رود: روی رود پیس
گونه سد: سد خاکریزی
کشور: کانادا
سال ساخت: ۱۹۶۷
ظرفیت مخزن: ۷۴ میلیارد متر مکعب
آدرس: کانادا، بریتیش کلمبیا (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: energeticcity.ca. عکاس: ناشناس}

سد بنت هفتمین سد بزرگ جهان است که مساحتی برابر با ۷,۷۷۷ کیلومتر مکعب را در بر می‌گیرد. این سد دارای ارتفاع ۱۸۳ متر و طول ۲,۰۶۸ متر است. ایستگاه تولید برق این سد دارای ظرفیت تولید ۲,۷۹۰ مگاوات است و از سال ۱۹۶۸ تولید خود را آغاز کرد.

بنت یک سد برق آبی است. ساخت آن در حدود ۵۰ میلیون دلار هزینه در بر داشت و این بزرگترین پروژه در نوع خود واقع در استان بریتیش کلمبیا به شمار می‌آمد. این سد در ابتدا بنام پریمیر نام‌گذاری شد؛ زیرا چشم‌انداز آن نقش مهمی در آغاز، توسعه و تحقق این پروژه داشت. این سد علاوه بر مزایای مربوط به انرژی تولید شده، فرصت‌های اقتصادی زیادی را برای استان بریتیش کلمبیا در بر داشته است.

سد بنت به‌خاطر ایجاد تاثیرات زیست محیطی، بسیار مورد بحث و نقد قرار گرفت. این پروژه باعث شد اراضی جنگلی دچار آبگرفتگی شوند و بخش بزرگی از گیاهان و حیات وحش به خطر بیفتند. مسئله اینجا بود که این زمین‌ها قبل از طغیان، مسکونی بودند و سیل منجر به بی‌خانمانی برخی از ساکنان شد.

۶. سد آسوان

نام سد: «آسوان» (Aswan)
رود: روی رود نیل
گونه سد: سد بتونی- نیروگاهی
کشور: مصر
سال ساخت: ۱۹۶۰
ظرفیت مخزن: ۱۳۲ میلیارد متر مکعب
آدرس: مصر (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: britannica.com. عکاس: ناشناس}

سد بلند آسوان بر رودخانه نیل بنا شده و با احداث خود دریاچه ناصر را ایجاد کرده است. این سد دارای رتبه ششم در جهان است و برای پروژه ساخت آن حدود یک میلیارد هزینه شد. نیروگاه سد آسوان دارای ۱۲ توربین فرانسیس با ظرفیت ۲۱۰۰ مگاوات است. از مهم‌ترین مزیت‌های احداث این سد، می‌توان به رفع نیاز آبیاری در کشور مصر و سودان، جلوگیری از بروز سیل و بهبود عملیات ناوبری در سراسر رودخانه نیل اشاره کرد. سد آسوان دارای ارتفاع ۱۱۱ متر، طول ۳,۸۳۰ متر و عرض پایه ۹۸۰ متر است. سر ریز این سد ۱۱۰۰۰ متر مکعب آب را در هر ثانیه تخلیه می‌کند.

دریاچه پشت سد آسوان به نام جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهوری سال‌های پیش کشور مصر، نام‌گذاری شده است؛ فردی که دستور ساخت سد را داد. این سد همچنین با تولید ۲۱۰۰ مگاوات برق انرژی الکتریکی مورد نیاز کشورهای مصر و سودان را تامین می‌کند.

سد آسوان با طرحی عظیم و برای جلوگیری از طغیان‌های رودخانه نیل ساخته شده‌ است. این سد به برقراری جریان مداوم آب در تمام طول سال کمک می‌کند و برنامه‌ریزی برای ساخت این سد در آلمان صورت گرفته است. البته مصری‌ها آن را با کمک اتحاد جماهیر شوروی ساختند. از زمان‌های قدیم، هر ساله رودخانه نیل طغیان می‌کرد. این سیل‌ها، لجن‌های حاصلخیز را روی زمین پراکنده می‌ساختند و به کشاورزان کمک می‌کردند تا محصولات خود را به‌عمل آورند؛ اما بعضی مواقع جاری شدن سیلاب‌های زیاد و بیش از اندازه، خانه‌ها و زمین‌های زراعی را ویران می‌کرد و در بقیه روزهای سال، خشکسالی همه‌جا را فرا می‌گرفت. برای کنترل این سیل‌ها، در سال ۱۹۰۲ میلادی مهندسین سدی در جنوب شهر آسوان ساختند و سپس در سال ۱۹۳۳ آن را توسعه دادند؛ اما این سد نمی‌توانست رودخانه نیل را به‌طور کامل مهار کند. کار ساخت سد عظیم آسوان در سال ۱۹۶۰ میلادی آغاز شد.

۵. سد گوری

نام سد: «گوری» (Guri)
رود: روی رودخانه کارونی
گونه سد: سد خاکی بتونی
کشور: ونزوئلا
سال ساخت: ۱۹۶۳
ظرفیت مخزن: ۱۳۵ میلیارد متر مکعب
آدرس: ونزوئلا، ایالت بولیوار (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: dialogochino.ne. عکاس: ناشناس}

برای ساخت سد عظیم و بزرگ گوری حدود ۱۵ سال زمان صرف شده است

سد گوری پنجمین سد بزرگ جهان است. این سد خاکی بتونی ۱۳۰۰ متر طول و ۱۶ متر ارتفاع دارد. نیروگاه برقابی این سد ۱۰,۲۳۵ مگاوات انرژی تولید می‌کند که ۷۰ درصد از نیاز کشور ونزوئلا به برق را تامین می‌کند. سد گوری یکی از منحصربه‌فردترین سد‌های جهان با ظرفیتی معادل ۱۰ هزار مگاوات تولید انرژی است؛ به‌ همین دلیل با نام نیروگاه برق آبی سیمون بولیوار هم شناخته می‌شود. این سد ۱۶۲ متر ارتفاع و ۷٫۵ کیلومتر طول دارد که آن را تبدیل به طویل‌ترین سد جهان نیز می‌کند.

در سد گوری ذوق هنری نیز به کار رفته است. هنرمند معروف «کارلوس کروز دایز» (Carlos Cruz Diez)، یکی از اتاقک‌های این نیروگاه را با الگوی شگفت‌انگیزی از نوارهای عمودی رنگارنگ طراحی کرده است. همچنین نقاش مشهور «آلخاندرو اوترو» (Alejandro Otero) نیز یک مجسمه بزرگ متحرک دوار در نزدیکی آن ساخته است. این سد هرروز معادل تقریبا ۳۰۰ هزار بشکه نفت انرژی تولید می‌کند.

۴. سد دانیل جانسون

نام سد: «‌دانیل جانسون‌» (Daniel–Jahnson)
رود: روی رودخانه مانی کوگان
گونه سد: سد چند قوسی
کشور: کانادا
سال ساخت: ۱۹۶۸
ظرفیت مخزن: ۱۴۲ میلیارد متر مکعب
آدرس: کانادا، کبک، منطقه مانیکو آگان (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: pinterest.com. عکاس: ناشناس}

سد دانیل جانسون که با نام منیک نیز شناخته می‌شود، چهارمین سد بزرگ جهان است. این سد به‌عنوان بزرگترین سد خالی از سکنه با طاق خاکی در جهان، مورد حمایت زیادی واقع شده است. سد دانیل جانسون ۱۳۱۰٫۶ متر طول و ۲۱۳٫۹۷ متر ارتفاع دارد و از ۱۴ پایه و ۱۳ قوس تشکیل شده است. این بنا از ۲٫۲ میلیون متر مکعب بتن ساخته شد. نیروگاه سد دارای ۱۲ واحد با ظرفیت ۲,۶۶۰ مگاوات است. این سد طولانی‌ترین قوس چندگانه با سد تکیه گاه در جهان را دارد. سد دانیل جانسون بزرگترین سد کشور کانادا محسوب می‌شود که به افتخار اولین نخست وزیر در استان کبک نام‌گذاری شده است.

۳. سد آکوسومبو

نام سد: «آکوسومبو‌» (Akosombo)
رود: روی رودخانه ولتا
گونه سد: سد خاکی
کشور: غنا
سال ساخت: ۱۹۶۱
ظرفیت مخزن: ۱۴۸ میلیارد متر مکعب
آدرس: غنا (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: kulturstudier.no. عکاس: ناشناس}

سد آکوسومبو در کشور غنا واقع شده و سومین سد بزرگ جهان از نظر ذخیره آب است. این سد روی رود ولتا در جنوب شرقی کشور غنا در تنگه آکوسومبو قرار دارد. سد آکوسومبو دارای بزرگترین مخزن به ابعاد ۸,۵۰۰ کیلومتر مربع است. نیروگاه این سد ۶ دستگاه ژنراتور توربو با تولید هرکدام ۱۲۸,۰۰۰ کیلو وات دارد. سد آکوسومبو منافع فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی زیادی را در پی داشته است که در میان آن‌ها میتون به جمله حمل و نقل روی دریاچه، ماهیگیری، فعالیت‌های کشاورزی در طول خط ساحلی و گردشگری اشاره کرد. این سد همچنین برق تولید شده نیاز داخلی کشور غنا را تامین می‌کند؛ در حالی که تامین برق کشورهای همسایه (‌توگو و بنین) را نیز پوشش می‌دهد.

۲. سد براتسک

نام سد: «براتسک» (Bratsk)
رود: روی رودخانه آنگارا
گونه سد: بتونی
کشور: روسیه
سال ساخت: ۱۹۹۵
ظرفیت مخزن: ۱۶۹٫۲۷ میلیارد متر مکعب
آدرس: روسیه، شهر براتسک (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: takeachef.com. عکاس: ناشناس}

سد براتسک روسیه دومین سد بزرگ جهان از نظر گنجایش است. این سد با مخزن خود مساحتی به طول ۵۴,۰۴۰ کیلومتر مربع را در بر دارد. سد براتسک دارای ارتفاع ۱۲۵ متر و طول ۱۴۵۲ متر است و از بالای آن یک خط ریلی و بزرگراه می‌گذرد. این سد دارای ۴,۵۰۰ مگاوات تولید برق و ۱۸ توربین فرانسیس است. شهر براتسک هم‌زمان با احداث سد عظیم برقابی براتسک ساخته شد. برق حاصل از سد در کارخانه‌های محلی ذوب آلومینیوم، فرآوری چوب، و مواد شیمیایی استفاده می‌شود. نیروگاه برقابی براتسک بزرگترین نیروگاه جهان است. برق آن تا فاصله هزار کیلومتری غرب شهر برای استفاده در حوضه کوزنتسک انتقال می‌یابد. این سد نقش مهمی در توسعه منطقه سیبری داشته است.

۱. سد کاریبا

نام سد: «کاریبا» (Kariba)
رود: روی رود زامبزی
گونه سد: سد قوسی
کشور: زامبیا و زیمبابوه
سال ساخت: ۱۹۵۵
ظرفیت مخزن: ۱۸۵ میلیارد متر مکعب
آدرس: زامبیا و زیمبابوه‌ (مشاهده روی نقشه)

سد کاریبا در مرکز کشورهای زامبیا و زیمبابوه واقع شده است و با مساحت ۵,۵۸۰ کیلومتر مربع، بزرگترین دریاچه سد از لحاظ حجم در جهان محسوب می‌شود. طول دریاچه این سد، ۲۸۰ کیلومتر و عرض آن در پهن‌ترین بخش ۳۲ کیلومتر است. سد کاریبا ۱۲۸ متر ارتفاع و ۶۱۷ متر طول دارد و توسط ۱,۰۳۶ میلیون متر مکعب بتن بنا شده است. این سد ۱,۴۷۰ مگاوات انرژی برق آبی تولید می‌کند که حدود ۶۰ درصد از انرژی تولیدی نیروگاه‌های زامبیا و زیمبابوه را شامل می‌شود. سد کاریبا که ذخیره آب دریاچه کاریبا را تامین می‌کند مناطق ماهی‌گیری زیادی را در خود جا داده است.

در طول سال‌های اخیر آماری روی وب‌سایت سازمان رودخانه زامبزی منتشر شده است که نشان می‌دهد سطح آب در بزرگترین سد ساخت دست بشر در جهان به ۱۰ درصد ذخایر قابل استفاده تقلیل پیدا کرده است؛ آماری که پایین‌ترین سطح از سال ۱۹۹۶ و حتی بدتر از کاهش ۱۱ درصدی ثبت شده در دوره خشکسالی سال ۲۰۱۶ است. قسمت‌های وسیعی از زامبیا و زیمبابوه بدترین خشکسالی چهار دهه گذشته را تجربه می‌کنند؛ به‌طوری که این کشورها ناچار شده‌اند به‌دلیل کاهش شدید جریان آب رودخانه زامبزی، تولید برق از سد کاریبا را کاهش دهند.