زیباترین کلیساهای تهران | آدرس و شرایط بازدید
شهر تهران، کلیساهای معروف و زیبایی را در خود جای داده است؛ بناهایی که علاوه بر کاربری دینی، به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری مطرح هستند.
کلیساها از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌روند و بسیاری از علاقه‌مندان به‌خصوص اقلیت‌های مذهبی و گردشگران خارجی را به‌سمت خود می‌کشانند. کلیساها در واقع بناهایی تاریخی با معماری منحصربه‌فرد هستند که در هر نقطه‌ای از جهان در زمره جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی قرار می‌گیرند. در کشور ایران حدود ۳۰۰ کلیسا وجود دارد و هرچه بیشتر به‌سمت شمال و شمال غربی کشور بروید، با کلیساهای بیشتری روبه‌رو خواهید شد؛ در حالی که تعداد کلیساها در جنوب و جنوب شرقی کشور بسیار اندک است. این کلیساها متعلق به شاخه‌های مختلف مسیحیت اعم از ارتدوکس، آشوری، ارامنه، پروتستان، کاتولیک و غیره هستند.
بهتر است بدانید که بازدید از بیشتر کلیساها نیاز به هماهنگی قبلی و دریافت مجوز از شورای خلیفه گری ارامنه دارد. البته در سال‌های اخیر، برخی از تورهای تهران گردی، برای بازدید از کلیساها تور برگزار می‌کنند. در هر صورت، قبل از بازدید، حتما اطلاعات مربوط به باز یا بسته بودن کلیساها را بررسی کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با برخی از کلیساهای تهران آشنا کنیم.
زیباترین کلیساهای تهران:
- کلیسای ارتدکس یونانی
- کلیسای توما (کلیسای آشوری توما)
- کلیسای استپانوس مقدس
- کلیسای انجیلی ارامنه حضرت یوحنا
- کلیسای انجیلی عمانوئیل
- کلیسای انجیلی حضرت پطرس
- کلیسای انجیلی نور
- کلیسای برادران آشوری
- کلیسای حضرت پولس (کلیسای انگلیکان)
- کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس مقدس
- کلیسای تارگمانچاس مقدس
- کلیسای حضرت ابراهیم
- کلیسای حضرت یوسف
- دیر خواهران حضرت مسیح
- دیر خواهران روحانی
- کلیسای ژاندارک
- کلیسای سرکیس مقدس
- کلیسای گورگ مقدس
- کلیسای مارگیورگیز (کلیسای آشوری)
- کلیسای میناس مقدس
- کلیسای نیکلای مقدس (کلیسای ارتدکس روس)
- کلیسای وارطان مقدس
- کلیسای مریم مقدس
- کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس
- کلیسای کوچک صلیب مقدس
1. کلیسای ارتدکس یونانی
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۹۵۱
- شاخه مسیحیت: کلیسای ارتدکس یونان
- تلفن: ۸۸۸۲۶۷۶۴ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان شهید مفتح، ضلع جنوب شرقی چهارراه طالقانی، پلاک سه (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: tehranpicture.ir. عکاس: حمیدرضا درجاتی
کلیسای ارتدکس یونانی یکی از زیباترین کلیساهای شهر تهران است. ارتدکس در زبان یونانی به راست دینی ترجمه می‌شود. مرکزیت کلیسای ارتدکس به‌دلیل وجود اختلافات در مردم یونان از هم پاشید و مردم ارتدکسی که ساکن بیزانس (رم شرقی) بودند از رم غربی جدا و در نقاط مختلف جهان از جمله ایران و تهران پراکنده شدند.
جالب است بدانید که آغاز روابط کشور یونان با ایران به دوره مدرن قرن نوزدهم میلادی باز می‌گردد و دلیل آن روابط تجاری از جمله تجارت تنباکو، ابریشم و پنبه میان دو کشور بود. در دوره رضاشاه عده کثیری از یونانیان به ایران مهاجرت کردند تا جایی که در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی جمعیت آن‌ها در ایران به حدود سه هزار نفر رسید؛ یونانیانی که غالبا ساکنان قلمرو عثمانی بودند و از ترس جانشان در طول جنگ جهانی اول به ایران پناه آوردند. یونانیان در پروژه‌های متعددی همچون ساخت اولین کارخانه آسفالت ایران و راه آهن فعال بودند؛ در نتیجه جامعه یونانیان مقیم تهران در سال ۱۹۴۱ به وجود آمد و آن‌ها تصمیم گرفتند که کلیسایی به نام کلیسای ارتدوکس سنت مری برای انجام امور مذهبی خود و عباداتشان در تهران بسازند. این کلیسا در سال ۱۹۵۱ در کنار سفارت سابق یونان بنا شد.
منبع عکس: tehranpicture.ir. عکاس: حمیدرضا درجاتی
در حال حاضر به‌دلیل مهاجرت بخش اعظمی از یونانیان مقیم ایران، مراسم کمی در این کلیسا برگزار می‌شود، کشیش دائمی و مستقل در آن وجود ندارد و کلیسا نیمه تعطیل است. تنها در برخی مراسم مذهبی یا اعیاد، یک کشیش از یونان به ایران فرستاده می‌شود تا در این کلیسا مراسم اجرا کند. بازدید از این کلیسا برای عموم امکان‌پذیر نیست و برای ورود به آن باید مجوز ورود بگیرید؛ البته در طول سال‌های اخیر برخی از تورهای تهرانگردی با دریافت مجوز بازدیدکنندگان را به این کلیسا می‌برند.
کلیسای ارتدوکس یونانی تهران معماری بسیار جالب و زیبایی دارد و به‌طور کلی بنا و المان‌های موجود در آن شبیه به کلیساهای یونانی ساخته شده است. نیم ستون‌ها و پله‌های کلیسا که به جایگاه اصلی ختم می‌شوند، معبد پارتنون آتن را در ذهن مجسم می‌کنند. در داخل کلیسا نقاشی‌های بسیار زیبا و خیره‌کننده‌ای از مسیح به چشم می‌خورد. در نقاشی‌ها و مجسمه‌های کلیسای ارتدوکس یونان تصویری از مسیح مصلوب یا مسیح در حال رنج و عذاب را نخواهید دید؛ موضوعی که در واقع یکی از تمایزهای میان مسیحیان بیزانسی روم شرقی و غربی است.
منابع عکس‌ها: tehranpicture.ir. عکاس: حمیدرضا درجاتی
پیروان مذهب ارتدوکس برخلاف پیروان کاتولیک فکر می‌کنند. آن‌ها سعادت را در به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی نمی‌بینند؛ بلکه سعادت را در ظهور دوباره وی جست‌و‌جو می‌کنند. سالن کلیساهای ارتدوکس دو سطح دارند؛ سطح اول (جایگاه آسمانی) که در بالاترین قسمت سالن قرار دارد و سطح پایینی (جایگاه زمینی) که در پایین سطح اول قرار گرفته است. پله‌ها دو جایگاه آسمانی و جایگاه زمینی را به‌هم متصل می‌کنند. سطح آسمانی کلیسا متعلق به بزرگان دین یعنی علما و کشیشان و جایگاه زمینی نیز متعلق به پیروان است. در سطح اول سالن کلیسای ارتدکس یونان یک صندلی بسیار مجلل از سنگ مرمر سفید می‌بینید که جایگاه نشستن کشیش‌ها است. جایگاه آسمانی و جایگاه زمینی این کلیسا نیز به‌وسیله سه پله مرمرین از هم جدا می‌شوند.
2. کلیسای توما (کلیسای آشوری توما)
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۵۹
- معمار: داوید اوشانا
- شاخه مسیحیت: کلیسای انجیلی پروتستان و متعلق به آشوریان
- آدرس: تهران، خیابان کارگر شمالی، خیابان خسروی، شماره ۱۵۷ (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: آژانس عکس تهران. عکاس: حسن قزل‌سوفلو
کلیسای توما که با نام‌های کلیسای انجیلی حضرت توما و کلیسای آشوری توما نیز شناخته می‌شود، در دوره پهلوی دوم در سال ۱۳۳۸ در منطقه دو تهران ساخته شده است. داوید اوشانا (معمار، طراح اتومبیل، نقاش و موزیسی آشوری ایرانی) معمار این کلیسای شگفت‌انگیز و متفاوت با طراحی مدرن است. در بیرون از کلیسا و روی نرده‌های محوطه آن، نمادهایی از صلیب به چشم می‌خورند که زیبایی خاصی به چشم‌انداز بنا بخشیده‌اند.
نام کلیسای توما برگرفته از نام یکی از حواریون حضرت عیسی مسیح (ع) است که در ابتدا به زنده شدن مجدد حضرت عیسی (ع) شک می‌کند؛ اما سپس با دیدن و لمس زخم دست حضرت مسیح به این واقعه (بر اساس باور مسیحیان) ایمان می‌آورد.
تا به امروز شاید کمتر کسی داخل کلیسای آشوری حضرت توما را دیده باشد؛ زیرا افراد برای ورود به آن به مجوزهای مخصوصی نیاز دارند. کلیسای توما برخلاف کلیساهای کلاسیک، با عناصر نوین معماری طراحی شده و مستطیل‌شکل است. این کلیسا ۲۸ متر طول و ۱۲٫۵ متر عرض دارد و به‌عنوان بزرگ‌ترین کلیسای پروتستان تهران شناخته می‌شود. بنای کلیسای توما روی یک صفه قرار گرفته است و صلیبی ساده و بزرگ در بالای بنای آن خودنمایی می‌کند. این صلیب در امتداد نواری برجسته از پایین نمای بیرونی کلیسا توما به‌صورت عمودی تا پشت‌بام ادامه دارد و سه رنگ پرچم ایران روی آن به چشم می‌خورند.
در بنای کلیسای توما هر یک از ورودی‌ها توسط پلکان‌هایی در مقابل هم به محوطه اطراف وصل می‌شوند. محراب این کلیسا در بخش جنوبی کلیسا قرار دارد. روی دیوارهای غربی و شرقی کلیسا نیز نورگیرهایی به‌صورت اشکال نامنظم هندسی تعبیه شده است. این کلیسا دو درب ورودی در قسمت‌های شمالی و شرقی دارد.
3. کلیسای استپانوس مقدس
- امکان بازدید: دارد
- سال ساخت: ۱۹۷۴
- شاخه مسیحیت: کلیسای ارامنه
- آدرس: تهران، خیابان خاوران، بعد از خاورشهر، کیلومتر ۱۰ جاده خراسان به طرف سمنان، قبرستان ارامنه (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: tehranimages.com. عکاس: ناشناس
کلیسای کوچک یا نمازخانه استپانوس مقدس در قبرستان ارامنه در جاده خاوران واقع شده است. گورستان ارامنه تهران یا آرامستان بوراستان یکی از گورستان‌های مرتبط با کلیسای حواری ارمنی با وسعت ۲۲ هکتار در شهر تهران است که در سال ۱۳۵۳ بنا شد و افراد سرشمار بسیاری در آن دفن شده‌اند. نمازخانه استپانوس مقدس روی یک صفه بنا شده و دارای پلانی به‌شکل صلیب است. این نمازخانه یک ورودی در سمت غربی و نورگیرهایی روی سه ضلع دیگر دارد. در جلوی ورودی و چسبیده به کلیسا برج کوچک ناقوس خانه به چشم می‌خورد. گنبد هشت‌ضلعی آن نیز دارای چهار نورگیر است.
4. کلیسای انجیلی ارامنه حضرت یوحنا
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز از شورای خلیفه گری ارامنه
- سال ساخت: ۱۹۶۴
- شاخه مسیحیت: کلیسای انجیلی ارامنه متمایل به پروتستان
- تلفن: ۸۸۸۹۲۹۱۹ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان میرزای شیرازی، کوچه چهارم (مشاهده روی نقشه)
کلیسای انجیلی ارامنه که با نام‌های کلیسای هوانس و کلیسای حضرت یوحنا نیز شناخته می‌شود، نام خود را از یکی از حواریون حضرت عیسی (ع) به نام یوحنا گرفته است. این کلیسا یکی از کلیساهای ارامنه متمایل به پروتستان به شمار می‌آید که در منطقه ۶ شهرداری تهران قرار دارد. کلیسای انجیلی ارامنه حضرت یوحنا شامل دو بخش مختلف است که یک قسمت آن به محل اسکان اسقف اعظم اختصاص دارد و قسمت دیگر کلیسا نیز شامل مدرسه ارامنه می‌شود. این کلیسا در سال ۱۳۴۳ ساخته شده است.
کلیسای انجیلی حضرت یوحنا پلان مکعبی شکل دارد و محراب و عبادتگاه آن در ضلع شرقی بنا از سه تاق نما با قوس جناغی ساخته شده‌اند. درب ورودی منتهی به داخل ساختمان کلیسا در ضلع غربی محوطه قرار دارد و ورود به داخل آن از طریق درگاهی صورت می‌گیرد که زیر تاق گنبدی واقع شده است. در قسمت ورودی کلیسای انجیلی یوحنا گنبد هرمی شکل و ناقوس کلیسا را می‌بینید که هر دو در این محل واقع شده‌اند.
روشنایی و نور ورودی داخل کلیسای یوحنا از طریق درب ورودی و پنجره‌های کوچکی تامین می‌شود که در ضلع شمالی، جنوبی و شرقی کلیسا تعبیه شده‌اند. این کلیسا از گذشته تا به امروز از موقعیت خاصی برخوردار بوده است. پروتستان‌ها کمتر به ظواهر مسیحیت می‌پردازند و بیشتر پیرو تعالیم انجیل هستند و بر عبادت تمرکز دارند.
کلیسای انجیلی ارامنه در برخی موارد با کلیسای کاتولیک تفاوت دارد و یکی از بارزترین تفاوت‌های آن سادگی فضای کلیسا است؛ شما در کلیساهای پروتستان نقاشی‌های پرزرق‌وبرق کمتری می‌بینید. فضای کلیسای انجیلی ارامنه نیز بسیار ساده است و برخلاف کلیسای کاتولیک علاوه بر ارگ از سایر سازها مانند گیتار و کیبورد نیز هنگام اجرای مراسم استفاده می‌کنند.
5. کلیسای انجیلی عمانوئیل
- امکان بازدید: با هماهنگی قبلی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۷۲
- شاخه مسیحیت: پروتستان انجیلی
- تلفن: ۸۸۷۷۰۲۵۴ ۰۲۱
- آدرس: تهران، میدان ونک، خیابان حافظ، خیابان نیلو، کوچه فرشتگان (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: اینستاگرام iran_beautiful_land. عکاس: ناشناس
کلیسای عمانوئیل یا امانوئل از کلیساهای تهران در منطقه سه است که در میدان ونک قرار دارد. امانوئل به‌معنای «خدا با ما است» ترجمه می‌شود و از اسامی مسیح به شمار می‌آید. این کلیسای پروتستان انجیلی در سال ۱۳۵۱ ساخته شده است.
6. کلیسای انجیلی حضرت پطرس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۸۹۱
- شاخه مسیحیت: پروتستان
- تلفن: ۶۶۷۰۸۵۶۹ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان امام خمینی، خیابان جمهوری، خیابان سی تیر، پلاک ۱/۷ (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای انجیلی پطرس مقدس (کلیسای پرسبتری کرهایها) در منطقه ۱۲ شهرداری تهران در سال ۱۲۷۰ (دوره قاجار) توسط میسیونرهای (مبلغ مذهبی) پروتستان مستقر در تهران، ساخته شد. این کلیسا با سبک معماری تلفیقی اروپایی و ایرانی، دارای پلان بازیلیک مستطیل‌شکل با ابعاد ۲۵ در پنج متر است که در جهت شمال به جنوب قرار دارد. محراب کلیسای پطرس دارای پلان ذوزنقه‌ای شکل است و در سمت جنوبی بنا قرار دارد. دیوارهای این کلیسا نیز به ارتفاع ۱۱ متر بنا شده‌اند.
مصالح به کار رفته در ساخت کلیسای پطرس آجر و خشت هستند و دیوارهای داخلی آن با گچ پوشانده شده‌اند. پوشش خارجی سقف کلیسا نیز شیروانی است. به‌غیر از دیوار شمالی تمامی دیوارهای کلیسای انجیلی پطرس مقدس دارای نورگیر هستند.
در قسمت غربی کلیسای پطرس دو ورودی و در قسمت شرقی یک ورودی در دیوار وجود دارد. برج ناقوس این کلیسا نیز در قسمت غربی بنا و در کنار دیوار خارجی محراب واقع شده است. جالب است بدانید در کلیسای پطرس مقدس برای تامین آب مورد نیاز برای اولین بار در ایران چاه آرتزین حفر شد.
در همسایگی کلیسای انجیلی حضرت پطرس، اولین مدرسه آمریکایی‌ها در ایران توسط ساموئل مارتین جردن ساخته شد. این مدرسه در سال ۱۳۱۹ به امر پهلوی اول بسته و تاسیسات فرهنگی آن نیز به وزارت فرهنگ ایران واگذار شد. مدرسه آمریکایی‌ها تا مدت‌ها فقط در اختیار فرزندان ادیان مذهبی بود؛ اما با گذشت زمان و با کشیدن دیواری بین فضای کلیسا و مدرسه، مدرسه در اختیار آموزش‌وپرورش قرار گرفت؛ نام «مهر جردن» از این مدرسه برداشته شد و نام مدرسه را «مرصاد» گذاشتند تا این مکان برای عموم قابل‌استفاده شود.
منابع عکس‌ها: tehranpicture.ir. عکاس: حمیدرضا درجاتی
در گذشته ارامنه و آشوریان در جلسات کلیسای انجیلی پطرس شرکت می‌کردند. با گذشت زمان و افزایش تعداد نوکیشان مسیحی، ورود فارسی‌زبانان به کلیسای پطرس مقدس ممنوع شد و خادمان پارسی زبان نیز از حضور در این کلیسا منع شدند. در حال حاضر کلیسای پطرس بیشتر محل تردد ارامنه و کرهایها است.
در محوطه این کلیسا دو بنای دیگر در شمال و شمال شرقی و غربی باغ وجود دارند؛ بناهایی که به نظر می‌رسد متعلق به دوره قاجار باشند؛ اما به‌دلیل عدم رسیدگی و مراقبت، بیشتر شبیه به خرابه هستند. کلیسای انجیلی پطرس که در خیابان سی تیر قرار دارد، در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۶۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گردشگران می‌توانند با شرکت در تورهای تهران گردی از این کلیسا دیدن کنند.
7. کلیسای انجیلی نور
- آدرس: تهران، خیابان شریعتی، انتهای خیابان مژده
کلیسای انجیلی نور در منطقه یک تهران در خیابان شریعتی قرار دارد.
8. کلیسای برادران آشوری
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۵۵
- تلفن: ۶۶۹۲۲۲۶۶ ۰۲۱
- آدرس: تهران، شهر آرا، خیابان ستارخان، جنب گذرنامه (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: commons.wikimedia.org. عکاس: ناشناس
کلیسای برادران آشوری، کلیسای آشوری تومای رسول یا کلیسای پنطیکاستی در سال ۱۳۳۴ به دستور کشیش «تور ما ناصری» در خیابان ستارخان تهران در منطقه دو بنا شد. این کلیسا به‌دلیل عید پنطیکاست مشهور است و از آنجا که تاریخ اتمام ساخت بنای آن مصادف با این عید شد، نام آن را پنطی کاستی گذاشتند. عید پنطی کاستی یکی از اعیاد مسیحیان و به زبان عبری به‌معنی پنجاهمین است و به پنجاهمین روزی از عید اشاره دارد که در آن روح‌القدس بر حواریون نزول می‌کند.
محوطه کلیسای پنطیکاستی ۷۲۰ متر مربع و زیربنای ساختمان اصلی آن ۱۷۰ متر مربع است. در انتهای زمین و در پشت نمازخانه، ساختمان دو طبقه سرایداری با زیر بنای ۱۲۰ متر مربع در هر طبقه قرار دارد. پلان نمازخانه مستطیل‌شکل است و در ضلع جنوبی به یک فضای نیم‌دایره ختم می‌شود؛ فضایی که محل خواندن خطبه و دعای کشیش است. ورودی کلیسا در ضلع شمالی قرار دارد و دارای طاق رومی است. این طاق بر دو ستون سنگی استوار است. اضلاع شرقی و غربی کلیسا نیز دارای یک در و چهار پنجره با قوس‌های هلالی هستند. در نمای خارجی کلیسا حدود نیم متر سنگ تیشه‌ای به کار رفته است. در میان مصالح به کار رفته در ساخت کلیسای برادران عاشوری نیز می‌توان به آجر قرمز رنگ (بهمنی)، ماسه و سیمان اشاره کرد.
ریشه اقوام آشوریان به تمدن باستانی بین‌النهرین می‌رسد. آن‌ها در قرن سیزدهم قبل از ميلاد مسيح، در سرزمین بین‌النهرین با ميان‌رودان حكومت می‌كردند و قدیمی‌ترین ساکنان تمدن بین‌النهرین به شمار می‌آمدند. اين تمدن در برابر اتحاد مادها و سکاها دوام نياورد و از هم پاشید؛ به همین دلیل مردمان اين سرزمين به شهرها و كشورهای اطراف مهاجرت کردند. در حال حاضر، اين اقوام در جنوب شرقی ترکیه، شمال عراق، شمال شرقی سوریه و شمال غربی ايران (ارومیه) و تهران سکونت دارند. آشوریان اولین قومی بودند که دین مسیحیت را پذیرفتند و جالب است بدانید که یکی از حواریون حضرت عیسی تمام آشوریان ایران را در درياچه اروميه غسل داده است.
9. کلیسای حضرت پولس (کلیسای انگلیکان)
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- شاخه مسیحیت: انگلیکان
- آدرس: تهران، خیابان کریم خان، انتهای حافظ شمالی (مشاهده روی نقشه)
کلیسای حضرت پولس در منطقه ۶ شهرداری تهران قرار دارد و متعلق به شاخه‌ای از مسیحیت به نام انگلیکان است؛ فرقه‌ای مجزا و مستقل در مسحیت که خاستگاه آن به کشور انگلستان بازمی‌گردد. بنای این کلیسا برخلاف کلیساهای دیگر که اندکی مرتفع‌تر از محوطه اطراف بنا شده‌اند، از سطح خیابان حافظ شمالی پایین‌تر است و برای رسیدن به آن باید ۲۲ پله پایین بروید. صلیب فرقه انگلیکان با صلیب سایر مسیحیان متفاوت است؛ به‌طوری که در وسط صلیب، صلیب دیگری قرار دارد. فرقه انگلیکان گرایشی از مسیحیت بین کلیساهای کاتولیک و پروتستان است و حالتی بینابین دارد.
10. کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس مقدس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۷۶۸
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارامنه
- تلفن: ۵۵۰۴۰۹۰۰ ۰۲۱
- آدرس: تهران، بازار، خیابان مولوی، شهید مصطفی خمینی، چهارراه مولوی، بازار حضرتی، کوچه ارامنه (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس مقدس در منطقه ۱۲ شهر تهران قرار دارد و در سال ۱۱۴۷ شمسی تاسیس شده است؛ اما بر اساس سنگ یادبودی که بر دیوار مجاور مدخل کلیسا به چشم می‌خورد، تاریخ ساخت این بنا را به ۱۱۸۷ شمسی (اکتبر ۱۸۰۸ میلادی) نبست می‌دهند. به‌علاوه، اسنادی چون خاطرات «هوسپ هوهانسیان» نیز وجود دارند که نشان می‌دهند این کلیسا در سال ۱۱۶۰ خورشیدی (اول سپتامبر ۱۷۸۸ میلادی) به دست اسقف اعظم، «گریکور دِرهُوانِسیان»، تقدیس شده است.
طبق اسناد تاریخی در سال ۱۷۵۰ میلادی تعدادی از ارمنیان در دروازه شاه عبدالعظیم ساکن بودند؛ اسنادی که نشان می‌دهند ارامنه قبل از به سلطنت رسیدن کریم خان زند در سال ۱۱۲۹ خورشیدی و در زمان نادرشاه افشار به تهران آمده بودند. این گروه از ارامنه به احتمال زیاد اولین گروهی بودند که به قصد رهایی از رفتار بد نادرشاه و کارگزارانش از محله جلفا اصفهان به تهران مهاجرت کردند. به‌تدریج با مهاجرت ارمنیان از سایر شهرها مانند تبریز و سلماس و همچنین کشور ترکیه و جمهوری آرتسخ، خانواده‌های ارمنی ساکن تهران زیاد شدند؛ به همین دلیل تصمیم گرفتند تا اولین کلیسای خود را به نام کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس در کوچه ارامنه بنا کنند.
منابع عکس‌ها: ealiya.com، عکس دوم و سوم (خبرگزاری مهر)، خبرگزاری ایرنا. عکاس: ناشناس
گفته می‌شود که کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس مقدس توسط ۱۰ شیشه‌بر ارمنی در دوره قاجار بنا شده است؛ افرادی که به «جام‌بر» مشهور بودند و برای انجام آینه‌کاری‌های کاخ گلستان از اصفهان به تهران آمده بودند و سپس در شهر ساکن شدند. قبر دو تن از این شیشه‌بران در حیاط کلیسا به‌جای مانده است. بنای این کلیسا از نظر معماری شباهت زیادی به کلیساهای ارامنه جلفای اصفهان دارد. طول کلیسا ۱۱ متر و عرض آن ۶٫۴ متر است. وسعت محوطه کلیسا (که خیلی کوچک‌تر از مساحت اولیه آن است) به‌اضافه حیاط و اتاق‌ها ۳۵۰ متر مربع و مساحت بنای کلیسای ۵۰ متر مربع است. بنای کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس مقدس در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در صحن کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس، ارامنه و بسیاری از شخصیت‌های سیاسی اروپایی روسیه و انگلستان به خاک سپرده شده‌اند. کلیسا بنایی یک طبقه است و شامل بخش‌های مختلفی چون حیاط، تالار مراسم، ایوان، ورودی به تالار، اتاق گوشه جنوب شرقی تالار و فضای نیمه بازی در شرق تالار می‌شود. محراب کلیسا در شرقی‌ترین قسمت تالار و به‌صورت ایوانی در داخل تالار قرار گرفته است.
منبع عکس: ealiya.com. عکاس: ناشناس
در سال ۱۳۴۸ شمسی (۱۹۷۰ میلادی) در زمان رنگ کردن دیوارهای کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس، گچ دیوارها فرو ریخت و نقاشی‌هایی شامل گل و گیاه و پرندگان، تصاویری از سفرای روسیه و انگلستان، اسکندر، شاهزاده گرجستان و غیره در زیر گچ پدیدار شدند؛ نقاشی‌هایی که به‌طرز زیبایی با رنگ و روغن روی دیوارها به تصویر کشیده شده بودند. با بررسی بیشتر، نقاشی‌های بیشتری زیر گچ‌ها کشف شدند. برخی محققان این نقاشی‌ها را به «ناقاش هوناتان» نسبت می‌دهند.
در کلیسای تادئوس و بارنوقیمئوس افراد سرشناسی چون هنری لیندس (افسر آموزش سربازان ایران)، چارلز آلیسون (وزیر مختار انگلستان در ایران طی سال‌های ۱۸۶۰ تا ۱۸۷۲)، داوید مگردچیان داویدیانس (حکیم داودخان پزشک مخصوص فتحعلی شاه)، دیپلمات‌های روس مقتول در واقعه باغ ایلچی و بسیاری دیگر مدفون هستند؛ زیرا در طول مدت ساخت این کلیسای به‌دلیل نبودن قبرستان برای افراد مسیحی در تهران، اجساد آنان در حیاط کلیسا دفن می‌شدند. نام این کلیسا از دو تن از شاگردان حضرت مسیح برداشته شده است که مسیحیت را به ارمنستان آوردند. هر سال در اوایل مهرماه سالروز این دو قدیس برگزار می‌شود. به‌علاوه، اولین جمعه هر ماه میلادی در این کلیسا مراسمی برقرار است.
11. کلیسای تارگمانچاس مقدس
- امکان بازدید: با هماهنگی با شورای خلیفه گری ارامنه
- سال ساخت: ۱۹۶۸
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارمنی
- تلفن: ۷۷۸۱۶۶۳۵ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان تهران نو، خیابان وحیدیه، خیابان شهید میرحسینی، کوچه مدرسه ارامنه (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای تارگمانچاتس یا «مترجمان مقدس» در منطقه هشت تهران قرار دارد. مترجمان مقدس گروهی ۱۰۰ نفره به رهبری مسروپ ماشتوس بودند که کتاب مقدس و سایر کتب معتبر و مهم ملل را در قرن پنجم به ارمنی ترجمه کردند و به یادبود این گروه، نام این کلیسا را تارگمانچاتس گذاشتند. ساختمان اولیه کلیسا توسط شورای بین‌المللی کلیساها و با همکاری شورای خلیفه گری ارامنه تهران در سال ۱۳۴۷ برای ارامنه‌ای بنا شد که در اثر زلزله سال ۱۹۶۲ میلادی (۱۳۴۱) بوئین زهرا، خانه‌هایشان را از دست داده و به اجبار به این منطقه از تهران مهاجرت کرده بودند.
بنای کلیسای تارگمانچاتس در ابتدا شامل تنها یک سالن بود و در مراحل بعدی یک برج ناقوس خانه در سمت شمالی و گنبدی نیز به آن افزوده شدند؛ سپس تالار ستون‌داری در جلوی در ورودی غربی آن بنا شد. نمای خارجی کلیسا با آجر قرمز و دیوارهای داخلی آن با گچ پوشانده شده‌اند. این کلیسا در گذشته به‌شکل بازیلیکا و در جهت شرق به غرب بود؛ اما با تغییرات انجام گرفته دارای پلانی صلیب شکل شد. هر سال در هفته فرهنگ ارمنی در ماه مهر در کلیسای تارگمانچاتس جشنی باشکوه برگزار می‌شود؛ جشنی برای احترام گذاشتن به این مترجمان که خدمت بزرگی به جامعه ارمنی زبان کرده‌اند.
12. کلیسای حضرت ابراهیم
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۶۲
- شاخه مسیحیت: فرقه سن دومینیکن از کلیسای کاتولیک
- تلفن: ۶۶۹۲۹۲۰۳ ۰۲۱
- آدرس: تهران، بلوار کشاورز، خیابان جمالزاده، پلاک ۱۰۰ (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: archoma.com. عکاس: ناشناس
ساخت کلیسای حضرت ابراهیم یا آبراهام در سال ۱۳۴۱ شمسی در خیابان جمالزاده تهران آغاز و چهار سال بعد در ۲۳ مه ۱۹۶۶ (سال ۱۳۴۵) تمام شد. دومینیکن‌ها با انتخاب نام ابراهیم برای کلیسا، تمایل خود را برای تبدیل کلیسا به یک مکان برای مطالعه، برخورد و درک بین مردم از ادیان مختلف نشان دادند. این کلیسا متعلق به فرقه سن دومینیکن از کلیسای کاتولیک است. بنای کلیسای حضرت ابراهیم در دوره شورای دوم واتیکان ساخته شده است و فضای داخل آن شور و شوق کشف دوباره آیین نیایش کلیسایی آن دوره را در ذهن تداعی می‌کند. طراحان ساختمان این کلیسا قصد داشتند که این سازه با اماکن مقدس ایرانی مطابقت داشته باشد؛ بناهایی که از آثار بر جای مانده ارزشمند ایرانی هستند.
13. کلیسای حضرت یوسف
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۵۰
- شاخه مسیحیت: آشوریان کاتولیک
- تلفن: ۸۸۸۲۳۵۴۹ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان انقلاب، خیابان فرصت (موسوی)، پلاک ۹۱ (مشاهده روی نقشه)
کلیسای یوسف یا سنت ژوزف، اولین کلیسای کاتولیک تهران، یکی از زیباترین کلیساهای پایتخت به شمار می‌آید. این کلیسا در سال ۱۳۲۹ شمسی به طول ۲۰ و عرض ۱۶ متر ساخته شده و متعلق به آشوریان کاتولیک است. الگوی معماری کلیسای حضرت یوسف الهام گرفته از تمدن باستانی آشور است. این کلیسا روی صفه بلندی ساخته شده است که توسط هشت پله واقع در سمت غربی بنا به حیاط راه دارد. پلان کلیسا بازیلیک مستطیلی در جهت شرق به غرب است و محراب آن در سمت شرقی بنا قرار دارد.
منابع عکس‌ها: آژانس تهران. عکاس: حمیدرضا درجاتی
در قسمت جلویی محراب کلیسای حضرت یوسف دو نیم ستون از نوع ستون‌های اصلی کلیسا با نقش تزیینی به چشم می‌خورند. بر هر یک از دیوارهای شمالی و جنوبی کلیسا که دارای شیشه‌های تزیینی هستند، سه نورگیر تعبیه و علاوه بر آن‌ها روی گنبد نیز هشت نورگیر ساخته شده است. به‌طور کل می‌توان گفت که این کلیسا به نسبت سایر کلیساهای ارتدوکس ارامنه ساده و بی‌آلایش است. بيشترين رنگ به كار رفته در داخل كليسا رنگ زرد، كرم، طلايی و آبی هستند؛ رنگ‌هایی که در کمال هماهنگی فضایی زیبا و آرام را در این بنا خلق کرده‌اند.
کلیسای حضرت یوسف سردر بسیار زیبایی دارد كه در آن کنگره‌های دژ قابل‌مشاهده هستند؛ سردری که در واقع اقتباسی از دروازه معروف شهر باستانی بابل است. عيد ميلاد مسيح، جشن تموز، مراسم قيام حضرت مسيح، شب ژانويه، عيد آب پادشاهان، جشن عروج حضرت مسيح و جشن سال نو آشوری‌ها از جمله جشن‌هایی هستند که در این کلیسا بین آشوریان برگزار می‌شوند.
14. دیر خواهران حضرت مسیح
- آدرس: تهران، خیابان جامی، پلاک ۷۴
دیر خواهران مسیح از جمله کلیساهای تهران است که یک ویژگی متمایز دارد. مسیحیانی در این «دیر» یا صومعه ساکن می‌شوند که قصد دارند برای خدمت به خدا تجرد اختیار کنند.
15. دیر خواهران روحانی
- آدرس: تهران، خیابان میرداماد، خیابان شهید آبکار
دیر خواهران روحانی تهران نیز مانند دیر خواهران حضرت مسیح مخصوص سکونت افرادی است که می‌خواهند در راه خدمت به خدا، تجرد اختیار کنند.
16. کلیسای ژاندارک
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: دارد
- سال ساخت: ۱۹۴۵
- شاخه مسیحیت: فرقه لازاریست‌ها از کلیسای کاتولیک
- آدرس: تهران، خیابان فردوسی، کوچه شهید طاهری، کوچه ژاندارک پلاک ۴۰ (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای ژاندارک در سال ۱۳۲۴ شمسی در تهران در منطقه ۱۲ بنا شد. ژاندارک از قدیسان کاتولیک است که موفق شد با درایت خود در جنگ‌های ۱۰۰ ساله برای فرانسوی‌ها در برابر انگلیسی‌ها، پیروزی‌هایی به دست آورد؛ به همین دلیل نام کلیسا را برای زنده نگه داشتن یادبود او، ژاندارک گذاشتند. کلیسای ژاندارک متعلق به فرقه لازاریست‌ها از کلیسای کاتولیک است؛ فرقه‌ای که در سال ۱۶۲۵ میلادی توسط فردی به نام «وینسنت لازار» به خاطر اعزام هیئت‌های مذهبی برای آموزش جوانان ایجاد شد.
در همسایگی کلیسای ژاندارک مدرسه‌ای به همین نام وجود دارد که توسط فرانسوی‌ها در ایران تاسیس شده است. نیکلای مارکف، معمار روس مقیم ایران، طراحی و ساخت این مدرسه را به عهده داشت. مدرسه ژاندارک با سبک معماری تلفیقی ایرانی و اروپایی در ابتدا تنها مخصوص تحصیل دختران ارمنی بود؛ اما به‌مرور زمان از دختران مسلمان نیز ثبت نام به عمل می‌آورد. فرح دیبا از جمله افراد مشهوری است که در این مدرسه تحصیل کردند. مدرسه و کلیسای ژاندارک در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۹۲۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
17. کلیسای سرکیس مقدس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: دارد (برای اطمینان از باز بودن کلیسا قبل از بازدید هماهنگی لازم را انجام دهید)
- سال ساخت: ۱۹۷۰
- معمار: اوژن آفتاندلیانس
- شاخه مسیحیتت: کلیسای حواری ارامنه
- تلفن: ۸۸۹۰۱۶۳۴ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان کریمخان، خیابان استاد نجات الهی (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: razavi.news. عکاس: ناشناس
کلیسای سرکیس مقدس یا سارکیس مقدس یکی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین کلیساهای شهر تهران در منطقه ۶ است که در حال حاضر به‌عنوان مقر خلیفه گری ارامنه تهران شناخته می‌شود. نام این کلیسا برگرفته از نام یکی از قدیسان کلیسای حواری ارمنی است که مدتی در ایران زندگی می‌کرد و حتی در جنگ با کوشان‌ها به پادشاه ساسانی کمک کرد؛ اما در نهایت به وی تهمت تبلیغ مسیحیت در ایران زدند و دستور قتل او و پسرش را صادر کردند.
کلیسای سرکیس مقدس با هزینه شخصی فردی خیر از ارامنه تهران به نام «مارگار سرکیسیان» و طرح آفتاندیلیان، معمار ارمنی ایرانی‌تبار، در سال ۱۳۴۹ شمسی (دوره پهلوی) بنا شد. تقدیس این کلیسا نیز در سال ۱۳۵۲ با حضور بیش از پنج هزار نفر از ارامنه تهران به‌وسیله عالیجناب خورن اول، پیشوای ارامنه جهان صورت گرفت. این کلیسا بر اساس پلان بازیلیک (مستطیلی شکل با جهت طولی شرق به غرب، به طول ۳۶٫۵ متر و عرض ۱۷٫۸ متر) روی صفه‌ای کم‌ارتفاع و با الهام از معماری کلیساهای قرون‌وسطا و عصر جدید ارمنستان ساخته شده است.
منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: فروغ طاهرخانی
کلیسا دارای یک گنبد ۱۶ ضلعی در بالای مرکز نمازخانه با نوگیرهای بزرگ و دو برج گنبدی برای ناقوس خانه کلیسا در قسمت غرب بنا و دو سمت ورودی اصلی کلیسا است. به‌غیر از ورودی ذکر شده، کلیسا دارای دو ورودی دیگر در دو سمت شمال و جنوب کلیسا واقع در زیر برج‌های ناقوس خانه نیز است. دیوارهای خارجی بنا با سنگ مرمر سفید و دیوارهای داخلی و سقف با گچ پوشانده شده‌اند. بنای کلیسای سرکیس به‌قدری زیبا و عظیم است که توجه هر فردی که از این منطقه عبور کند را به خود جلب خواهد کرد. در دو طرف محراب کلیسا دو اطاق قرار دارند. دیوارهای بالای محراب نیز مزین به نقاشی‌هایی از صحنه‌های انجیلی هستند.
یکی دیگر از دلایل اهمیت کلیسای سرکیس برای ارامنه مقیم ایران، یادمان نسل‌کشی ارامنه در این بنا است؛ سازه‌ای ساخته شده از مرمر سفید با ارتفاع ۳٫۵ متر که به‌عنوان یادبودی برای ۱۹۱۵ شهید ارمنی در محوطه بیرونی کلیسا ساخته شد و هر سال در آن مراسم سالگردی برای کشته‌شدگان با حضور گسترده ارامنه برگزار می‌شود. در کنار سازه یادبود نسل‌کشی ارامنه، مقبره اسقف فقید آرداک مانوکیان قرار دارد. وی خلیفه پیشین ارامنه تهران بوده است و ارمنیان برای او احترام بسیاری قائل هستند.
18. کلیسای گورگ مقدس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: با هماهنگی قبلی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۷۹۰
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارامنه
- آدرس: تهران، خیابان حنیف‌نژاد، میدان وحدت اسلامی (میدان دروازه قزوین سابق)، بازارچه قوام الدوله، کوچه کلیسا (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای گورگ یا گئورگ مقدس در منطقه ۱۲ تهران واقع شده است. گفته می‌شود که بنای اولیه این کلیسا در سال‌های ۱۷۹۵ تا ۱۷۹۰ میلادی توسط دو تن از ارامنه ساکن آن منطقه به نام‌های هوسپیان و استپانیان به‌صورت محراب کوچکی برای انجام فرایض دینی ارامنه ساخته شد. ارامنه ساکن این محله پس از به اسارت درآمدن در لشکرکشی‌های آقا محمدخان قاجار به قفقاز در سال ۱۷۹۵ میلادی از منطقه قره‌باغ به شهر تهران کوچ کرده بودند. این کلیسا در سال ۱۲۱۴ خورشیدی (۱۸۳۵ میلادی) تبدیل به کلیسا شد و پس از بازسازی در ۱۲۶۱ خورشیدی (۱۸۸۲ میلادی) به‌صورت کنونی درآمد.
کلیسای گورگ مقدس در سال ۱۱۶۸ (دوره قاجار) ساخته شد و در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. نام این کلیسا نیز از نام سردار ارمنی گرفته شده است که در ۳۰۳ میلادی در راه مبارزه برای ترویج مسیحیت کشته شد.
کلیسای گورگ دارای و ورودی از سمت شمالی و جنوبی است و محراب آن در سمت شرقی آن قرار دارد. کلیسا دارای یک گنبد با نورگیرهای متعدد است و روی چهار ستون در دو ردیف قرار دارد که تالار کلیسا را به دو راهروی جانبی و یک فضای میانی تقسیم کرده است. این کلیسا تماما با آجر بنا شده است و دیوارهای داخلی آن گچی هستند. به‌علت کمبود فضای کافی در بخش غربی کلیسا، برج ناقوس سه طبقه‌ای در ضلع جنوبی کلیسا ساخته شده است. روی دیوارهای خارجی کلیسا و برج ناقوس سنگ قبرهای متعددی دیده می‌شوند. در کلیسای گورگ افراد سرشناس بسیاری مدفون هستند.
19. کلیسای مارگیورگیز (کلیای آشوری)
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۹۶۱
- آدرس: تهران، خیابان کارگر جنوبی، خیابان ساعد، خیابان آقابالازاده (مشاهده روی نقشه)
کلیسای مارگیورگیز در سال ۱۳۴۰ شمسی در منطقه ۱۱ تهران بنا شد. نمای ظاهری ورودی این کلیسا اقتباسی از دروازه شهر باستانی بابل است. محراب کلیسا در قسمت شرق و ورودی آن در سمت جنوبی بنا واقع شده‌اند. در دو طرف محراب دو اتاق کوچک به چشم می‌خورند. کلیسای مارگیورگیز روی صفه‌ای بنا شده و دارای پلان مستطیلی شکل و در جهت شرق به غرب است.
20. کلیسای میناس مقدس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۸۵۶
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارامنه
- تلفن: ۸۸۰۴۲۶۴۰ ۰۲۱
- آدرس: تهران، میدان ونک، ده ونک، محله ارامنه، کوچه قلعه ارامنه، بن‌بست کلیسا (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
کلیسای سنت میناس در سال ۱۲۳۵ شمسی در دوره قاجار به هزینه شخصی «حسن مستوفی الممالک» برای ارامنه ساکن ده ونک ساخته شد؛ مستوفی الممالک یکی از رجال دوران قاجار بود که گروهی از ارامنه چهارمحال و بختیاری را در ده ونک اسکان داده بود و نام او نیز در صلیب برنزی کلیسا حک شده است. تا پیش از ساخت این کلیسا ارامنه ساکن در این منطقه مجبور بودند به دیگر کلیساهای شهر بروند.
نام کلیسای سنت میناس در واقع نام یکی از قدیسانی است که مسیحیان به او احترام بسیاری می‌گذارند. سنت میناس فردی بود که از جانب قیصر روم مامور شد تا به کارزار اسکندریه پایان دهد. او با ذکاوت و اخلاقی پسندیده ماموریت خود را به پایان رساند؛ اما پس از بازگشت به دین مسیحیت گروید. به همین دلیل، قیصر دستور داد تا سر او را از تنش جدا کنند و بدین ترتیب سنت میناس در زمره قدیسان مسیحیان قرار گرفت.
پلان کلیسای سنت میناس، مستطیلی به طول ۱۷ متر و عرض ۵٫۹ متر است. ۶ ستون چوبی سقف کلیسا را نگه داشته‌اند؛ کلیسایی که با مصالحی چون آجر، خشت و گچ ساخته شده است. کلیسای سنت میناس دو ورودی جنوبی و غربی دارد و ناقوس خانه کوچک آن در ورودی جنوبی واقع شده است. سطح داخلی کلیسا به‌گونه‌ای بنا شده که دو پله پایین‌تر از سطح حیاط است. نورگیرهای کلیسا نیز در سه سمت بنا قرار دارند.
در محوطه حیاط کلیسای سنت میناس بخشی از یک قبرستان قدیمی به چشم می‌خورد. در میان قبرها متوفیان غیر ارامنه مانند مسیحیان روسی و انگلیسی نیز دیده می‌شوند. این کلیسا در حال حاضر فعال است و زیر نظر شورای خلیفه گری ارامنه تهران در طول سال، مراسم مذهبی مختلفی را برگزار می‌کند. این بنا در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۶۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
21. کلیسای نیکلای مقدس (کلیسای ارتدکس روس)
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: دهه ۱۹۴۰
- معمار: نیکولای مارکف
- شاخه مسیحیت: مسیحیان ارتدکس شرقی روسیه
- تلفن: ۸۸۳۰۱۰۶۷ ۰۲۱
- آدرس: تهران، خیابان شهید مفتح، بعد از خیابان طالقانی، کوی عطارد (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: chamedanmag.com. عکاس: ناشناس
کلیسای جامع سنت نیکلای مقدس در خیابان شهید مفتح تهران از سال ۱۳۲۰ تاکنون، پس از مهاجرت روس‌ها به ایران، مامن و معبد اصلی مسیحیان ارتودکس شرقی است. این کلیسا روبه‌روی سفارت سابق آمریکا قرار دارد. کلیسای سنت نیکولاس در دهه ۱۹۴۰ میلادی توسط مهاجران روسی در دوره پهلوی بنا شد؛ اما پس از انقلاب برای مدتی به‌صورت تعطیل درآمد. این کلیسا در سال ۱۹۹۵ با اعزام اسقفی از مسکو دوباره فعال شد و امروزه مراسم خاص مسیحیان در آن برگزار می‌شود.
نیکلای مقدس آخرین تزار روسیه است که به‌همراه خانواده‌اش توسط بلشویک‌ها کشته می‌شود. کلیسای ارتدکس او را به‌عنوان یکی از قدیسان می‌شناسد و به وی لقب «نیکلای قدیس رنج کشیده» را داده است. آن‌ها برای بزرگداشت تزار روسیه و زنده نگه داشتن نام وی اسم کلیسا را نیکلای گذاشتند. سبک معماری کلیسای نیکلای مقدس با وجود رنگ‌ها، طاق‌ها، محراب، نقاشی‌ها و همچنین پنجره‌های رنگی شباهت زیادی به کلیساهای روسی دارد. جالب است بدانید برخی از اشیای باارزشی که در کلیسا به چشم می‌خورند، بعد از تخریب کلیسای زرگنده در سال‌های حکومت کمونیستی استالین، توسط مهاجران روس به ایران آورده شده‌اند.
در حال حاضر جمعیت مسیحیان ارتدکس در ایران بسیار کم است و به همین دلیل فعالیت‌های مذهبی کمی در کلیسای سنت نیکلای برگزار می‌شود. دوست‌داران فرهنگ‌های متنوع ایران در تلاش هستند تا این کلیسا را در میان آثار ملی ایران ثبت کنند. متاسفانه امکان بازدید از داخل کلیسا بدون هماهنگی وجود ندارد و به‌دلیل خشک شدن چاه آب کلیسا، باغ کلیسا نیز خشک شده است. یکی از قبرستان ارتدکس‌های ایران نیز در کنار این کلیسا قرار دارد.
22. کلیسای وارطان مقدس
- امکان بازدید: دارد
- سال ساخت: ۱۹۸۶
- آدرس: تهران، سبلان شمالی، حشمتیه، خیابان شهید اجاره دار، ده متری ارامنه، پلاک ۲۳۰ (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: سایت بلد. عکاس: ناشناس
کلیسای وارطان مقدس در سال ۱۳۶۵ در شرق تهران ساخته شد؛ کلیسایی که آن را به احترام یکی از سپهبدان ارمنی نام‌گذاری کرده‌اند؛ افرادی که در راه دفاع از میهن و حفظ مسحیت در قرون اولیه کشته شده‌اند. محراب کلیسای وارطان در خلاف جهت محراب کلیساهای ارمنی قرار دارد که رو به شرق هستند. برجسته‌ترین جشن کلیسای وارطان مقدس، «وارطانانتس» است که در میانه فصل زمستان برگزار می‌شود.
جالب است بدانید در گذشته در منطقه حشمتیه (خواجه نظام) تهران ارمنی‌های متعددی ساکن بوده‌اند و تعداد آن‌ها در دهه ۳۰ تا ۵۰ شمسی حدود ۱۰ هزار نفر برآورد شده است. کلیسای وارطان مقدس معماری ساده‌ای دارد و تا سال ۱۳۳۵ شمسی، عبادتگاه مسیحیان حشمتیه‌نشین بوده است. به استناد از برخی روایت‌ها در اردبیهشت سال ۱۳۳۵ بنا به‌دلایل نامعلومی، کلیسای وارطان مقدس به آتش کشیده می‌شود؛ اما بعدها مورد مرمت و بازسازی قرار می‌گیرد.
23. کلیسای مریم مقدس
- آثار ملی ایران
- امکان بازدید: با تورهای تهران گردی
- سال ساخت: ۱۹۴۵
- معمار: نیکولای مارکوف
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارامنه
- آدرس: تهران، خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: ناشناس
ساخت کلیسای ارامنه مریم مقدس در منطقه ۱۱ تهران در دوره پهلوی در سال ۱۳۱۷ آغاز شد و در سال ۱۳۲۴ به اتمام رسید. بنای این کلیسا در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای مریم مقدس با هزینه شخصی فردی خیر به نام «رومان عیسی یان» بنا شده و معمار آن نیکولای مارکوف است. این کلیسا اولین کلیسای جامع ارامنه تهران بین سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۹ شمسی بوده و بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه گری ارامنه تهران و محل سکونت اسقف اعظم نیز تا قبل از احداث کلیسای سرکیس مقدس در محدوده آن قرار داشته است.
پلان کلیسای مریم مقدس با الهام از معماری کلیساهای سده‌های هفتم تا دهم میلادی منطقه تایک، ارمنستان بزرگ طراحی شد. این کلیسا روی صفه‌ای با ابعاد ۲۰ در ۳۲ متر و در مساحتی بالغ بر ۵۵۰ متر مربع قرار دارد و با سنگ بازالت خاکستری رنگ ساخته شده است. کلیسای مریم مقدس سه ورودی دارد و برای ورود به داخل کلیسا باید از پلکان‌هایی در غرب صفه و دو بازوی شمالی و جنوبی صفه، در مقابل ورودی‌ها عبور کنید. پلان کلیسا از بیرون و از داخل به‌شکل صلیب است و طبق سنت کلیساهای ارمنیان محراب آن در سمت شرق قرار دارد.
عکاس: اکرم زمانی نوری
کلیسای مریم مقدس یک گنبد اصلی ۱۲ ضلعی با ۱۲ نورگیر در بالای نمازخانه و یک گنبد ناقوس خانه با ۶ ستون در سمت غربی دارد. گنبد کلیسا مطابق با معماری ارمنی ساخته نشده و متاثر از معماری بیزانسی است؛ سبکی که در آن زمان در گرجستان و روسیه رواج داشت. ورودی اصلی در سمت غرب بنا دارای سردری به سبک معماری کلیساهای سده‌های چهارم و پنجم میلادی در ارمنستان است و دو ستون دارد.
یکی از ساختمان‌های مجاور کلیسای مریم مقدس به موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان (موزه ملی ارمنی‌ها) تعلق دارد؛ موزه‌ای که در سال ۲۰۰۸ میلادی توسط جاثلیق اعظم آرام یکم افتتاح شد. در این موزه مجموعه‌هایی شامل تصاویر و نقشه‌های کلیساها و دیرهای ارمنی‌های کشور، لوازم و ادوات مورد استفاده در مراسم کلیسا، کتب خطی با محتوای دینی، لباس‌های سنتی زنان ارمنی، مدارک و لوازم شخصی اسقف اعظم آرداک مانوکیان و گلچینی از آثار هنرمندان ارمنی ایران به نمایش گذاشته شده‌اند.
24. کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس
- امکان بازدید: با هماهنگی و دریافت مجوز
- سال ساخت: ۱۹۸۳
- معمار: ژیرایر سیمونیان
- شاخه مسیحیت: کلیسای حواری ارمنی
- تلفن: ۲۲۳۰۲۳۳۲ ۰۲۱
- آدرس: تهران، مجیدیه، خیابان ۱۶ متری اول، خیابان شهید همایی، کوچه جمشید رویان (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: خبرگزاری فارس. عکاس: مهدیه کرمانی
کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس در منطقه هشت تهران قرار دارد. زمین این کلیسا در سال ۱۳۵۴ شمسی (۱۹۷۵ میلادی) با کمک‌های مالی ارامنه ساکن این محله و از طریق شورای خلیفه گری ارامنه تهران خریداری شد. هزینه کامل ساخت کلیسا را نیز فرد خیری به نام «گریگور ملیکیان» به عهده گرفت. در نهایت کلیسای گریگور لوساووریچ توسط معماری به نام ژیرایر سیمونیان در سال ۱۳۶۲ شمسی ساخته شد و مراسم تقدیس آن توسط اسقف اعظم آرداک مانوکیان در ۱۴ ژانویه ۱۹۸۳ میلادی صورت گرفت.
معماری کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس و طرح گنبد آن به کلیسای هریپسیمه مقدس در شهر اجمیادزین کشور ارمنستان شباهت دارد. گفته می‌شود بنای این کلیسا بسیار مقاوم (حتی در برابر زلزله ۱۰ ریشتری) است. نمای کلیسا سیمانی است و در ساخت این کلیسا مصالح مختلفی چون بتن، فلز، آجر و سنگ استفاده شده است.
گریگور لوساووریچ یا گریگور روشنگر اولین رهبر دینی ارامنه بوده است. جالب است بدانید در سال ۳۰۲ میلادی در نتیجه تلاش‌های گریگور، تیرداد سوم ارمنستان مسیحیت را دین رسمی کشور اعلام کرد. بنا بر شواهد تاریخی، گریگور روشنگر از خاندان سورن ایرانی بوده است. او در قیصریه با آیین مسیحیت آشنا و مسیحی شد. سپس برای دعوت پادشاه اشکانی ارمنستان به مسیحیت به دربار او رفت؛ اما پادشاه او را در سیاه‌چال انداخت. او به‌مدت ۱۳ سال در سیاهچالی در دامنه کوه آرارات زندانی بود؛ تا زمانی که پادشاه به بیماری سختی دچار شد. گریگور پادشاه را درمان کرد و پس از آن به‌عنوان رهبر کلیسای ارمنستان انتخاب شد.
25. کلیسای کوچک صلیب مقدس
- امکان بازدید: دارد
- سال ساخت: ۱۹۸۷
- آدرس: تهران، مجموعه ورزشی آرارات (مشاهده روی نقشه)
منبع عکس: caoi.ir. عکاس: فرید توکلی
کلیسای کوچک صلیب مقدس در مجموعه ورزشی آرارات در منطقه ونک تهران قرار دارد. این کلیسای مدرن به‌شکل صلیب توسط مهندس رستم وسکانیان طراحی و ساخته شده است. وی طراح ورزشگاه آرارات نیز بوده است؛ باشگاهی ویژه ارامنه در تهران که در سال ۱۳۵۰ ساخته شد.
جالب است بدانید که بخش‌های تزیینی کلیسای کوچک صلیب مقدس نیز با استفاده از طرح‌ها و اشکال صلیبی شکل انجام گرفته است. این کلیسا مدت‌ها قبل محل قبرستان مسیحیان بود. تنها ورودی کلیسای کوچک صلیب مقدس در غرب ساختمان قرار دارد و چهار پنجره کوچک آن در چهار طرف بنا قابل‌مشاهده هستند. این کلیسای مدرن در سال ۱۹۸۷ میلادی ساخته شده است.
اگر تاکنون از کلیساهای مشهور تهران دیدن کرده‌اید، نظر و تجربه خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های متداول
مشهورترین کلیساهای تهران کدامند؟
کدام کلیساها در محدود ونک قرار دارند؟
موزه آرداک مانوکیان در کدام کلیسا قرار دارد؟
یادبود نسل‌کشی ارامنه در کدام کلیسا قرار دارد؟
عکاس عکس کاور: اکرم زمانی نوری (کلیسای مریم مقدس)
دیدگاه