با صنایع دستی همدان آشنا شوید

استان همدان با وجود پیشینه تاریخی ۳,۰۰۰ ساله و فرهنگی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های فعالیت صنعتگران و هنرمندان صنایع دستی ایران شناخته می‌شود. شهر جهانی سفال لالجین، شهر ملی منبت ملایر و تویسرکان (یکی از قطب‌های اصلی منبت ایران) در این استان قرار دارند؛ استانی که رتبه پنجم در استان‌های برتر صنایع دستی و رتبه دوم از لحاظ کارگاه‌ها و شاغلان حوزه صنایع دستی بعد از استان اصفهان را به خود اختصاص داده است. در سفر به این استان پس از بازدید از جاهای دیدنی همدان، سری هم به بازارچه‌های صنایع دستی بزنید تا برای عزیزان خود سوغاتی بخرید.

صنایع دستی به کارهای تولیدی دستی با استفاده از ابزار و آلات ساده گفته می‌شود که طبق یک طرح ساخته و اغلب آثار هنر سنتی و هنر تزیینی را نیز شامل می‌شود. این نوع صنایع معمولا برگرفته از فرهنگ، هنر، ذوق و بینش مردم هر قوم یا منطقه است که با استفاده از مواد اولیه بومی تولید می‌شود و فرهنگ و هویت یک ملت را به ما نشان می‌دهد.

جالب است بدانید که از ۲۶۷ رشته صنایع دستی شناخته‌شده در کشور، ۸۵ مورد در استان همدان فعال هستند. در ادامه با ما به سفری در میان دنیای رنگارنگ صنایع دستی همدان بیایید و تصمیم بگیرید که در سفر به پایتخت تاریخ و تمدن ایران چه یادگاری‌هایی بخرید.

_{منبع عکس: eneshat.com. عکاس: نامشخص}

با صنایع دستی همدان آشنا شوید:

• طلاکوبی و نقره کوبی
• سفال لالجین
• کاشی هفت رنگ
• صنایع چوبی همدان
• مسگری و قلم زنی روی مس
• ساز سازی
• صنایع فلزی
• تولیدات چرمی
• مرواربافی
• قالی‌ بافی
• پوستین دوزی
• هنر پارچه و بافت
• هنر نقاشی
• سنگ تراشی
• شیشه گری سنتی
• صنایع دستی همدان را از کجا بخریم؟

طلاکوبی و نقره کوبی

طلاکوبی از هنرهای دستی تزیینی، ارزشمند و قدیمی همدان است و مخاطبان زیادی دارد. شمار زیادی از فعالان کسب و کار در این استان به طلاکوبی مشغول هستند. در این صنعت، هنرمند با ابزار دستی، نقش و نگارهای زیبا و متفاوتی را روی صفحات یا ورق‌های نازک طلا حکاکی یا به اصطلاح ضرب می‌کند؛ نقش‌های برجسته‌ای که چشم هر بیننده‌ای را میخکوب می‌کنند. این ورقه‌های طلایی در نهایت روی شیشه،‌ چوب و سرامیک نصب می‌شوند.

_{منبع عکس: فروشگاه اینترنتی شیک آرت. عکاس: نامشخص}

هنر طلاکوبی و نقره کوبی همدان شامل ظروف، مجسمه‌ها، زیورآلات طلا و نقره و همین طور طلاکاری روی شیشه است. طلاکوبی با توجه به قرارگرفتن روی فلزهای متفاوت نام‌های متفاوتی نیز دارد؛ از جمله طلاکوبی روی فولاد، طلاکوبی روی نقره، طلاکوبی روی شیشه و غیره. ظروف طلاکوبی بسته به میزان و گرم طلای کارشده ارزش‌گذاری می‌شوند و یکی از گران‌ترین سوغاتی‌های شهر همدان هستند.

تولید زیورآلات

صنعت انگشتر سازی در همدان رواج بسیاری دارد و انگشتر، مهم‌ترین زیورآلاتی است که به دست هنرمندان این استان ساخته می‌شود. رکاب انگشتر از جنس نقره و طلا و به اشکال گوناگون ساخته می‌شود و برای تزیین رکاب آن از نگین و سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی مانند الماس، یاقوت، زمرد، یشم، فیروزه و عقیق استفاده می‌کنند.

_{بازار مظفریه همدان. منبع عکس: hamedanpayam.com. عکاس: نامشخص}

طلاکوبی روی شیشه

طلاکوبی روی شیشه یکی از هنرهای خاص و منحصربه‌فرد همدانی است. در این هنر، هنرمندان همدانی با ظرافت و دقت خاصی، بدنه ظروف شیشه‌ای سنتی مانند گلاب‌پاش، شکلات‌خوری، لوستر و میوه‌خوری را با آب طلا و نقوش سنتی، اسلیمی، ختایی و گل و بته تزیین می‌کنند. برای خرید محصولات طلاکوبی روی شیشه می‌توانید به شهرهای همدان، ملایر و لالجین بروید.

_{منبع عکس: ghalamtarash.ir. عکاس: نامشخص}

سفال لالجین

ٰساخت وسایل گلی یکی از اولین هنرهایی است که انسان آموخت و به این روش، وسیله‌های مورد نیاز زندگی خود را ساخت. سفال‌ و سرامیک یکی از زیباترین و شناخته‌شده‌ترین صنایع دستی همدان است که شهرتی جهانی دارد و اشیای سفالی در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف اولین چیزی هستند که در بازارها و بازارچه‌های صنایع دستی اطراف آثار تاریخی همدان به چشم می‌آیند.

_{منبع عکس: visitiran.ir. عکاس: نامشخص}

حدود ۲,۴۰۸ كارگاه و بيش از ۶,۲۹۶ نفر شاغل در كارگاه‌های شهرهای استان همدان (همدان، ملایر، نهاوند، تویسرکان، رزن، بهار، درفامنین، کبودرآهنگ و اسدآباد) ‌به توليد سفال اشتغال دارند.

شهر لالجین مهم‌ترین مرکز تولید سفال در استان همدان است و به‌عنوان پایتخت سفال ایران شناخته می‌شود. این شهر در شمال استان همدان قرار دارد و بیش از ۲۰ درصد صادرات سفال استان را به خود اختصاص داده است. سفال‌های تولیدی این منطقه از کیفیت و اصالت فراوانی  برخوردار هستند و مردم لالجین کماکان برای ساخت سفال‌ از چرخ‌های دستی استفاده می‌کنند.

قدمت سفالگری در لالجین همدان به سال‌های دور و به بیش از ۷۰۰ سال قبل برمی‌گردد. برخی از اهالی این منطقه نام‌گذاری شهر را به زمان چنگیزخان مغول نسبت می‌دهند؛ زمانی که لشکر او در زمان گذر از همدان وارد لالجین امروزی شد و گروهی از مردم شهر را به چین فرستاد تا از هنرمندان آن کشور، هنر سفالگری بیاموزند. این گروه پس از آموختن سفالگری به لالجین برگشتند و از همین روی، نام این روستا را «لاله چین» گذاشتند.

_{عکاس: محسن بهزادی منش}

ظروف مصرفی، ظروف تزیینی، تولیدات سرامیک لعاب‌دار نقاشی شده یا بدون نقاشی، تابلوها و مجسمه‌های سفالی محبوب‌ترین و بهترین صنایع دستی همدان هستند؛ البته ترکیب سفال با دیگر هنرها مانند چوب، چرم، پارچه، گل، خرمهره، منبت، مینا کاری و غیره نیز گزینه‌هایی هستند که گردشگران علاقه زیادی به آن‌ها نشان می‌دهند.

سفالینه‌های لالجین از دید تاریخ ساخته شدن به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ گروه اول که تا حدود ۸۰ سال پیش و گروه دیگر که تا ۳۰ سال پیش ساخته می‌شدند. تفاوت این دو گروه از نظر شکل کاسه، لعاب‌ها، نقش و نگارها و روش قلم‌زنی آشکار است. در بخش اول سفالینه‌های لالجین، کاسه‌ها کمی بزرگ‌تر و دهان بازتر بودند و نقش و نگارها و گوناگونی لعاب‌ها بیشتری داشتند. در این گروه قلم‌زنی‌ها با دقت و ظرافت بیشتری انجام می‌شد. 

کاشی هفت رنگ

کاشی هفت رنگ یا کاشی کتیبه یکی دیگر از صنایع دستی استان همدان است که در طرح‌ها و نقوش بسیار زیبا تولید می‌شود و دیوارهای مساجد، اماکن زیارتی و فرهنگی را با آن مزین می‌کنند. شهر همدان و لالجین از تولیدکنندگان اصلی این کاشی به شمار می‌روند.

_{منبع عکس: aradbranding.com. عکاس: نامشخص}

صنایع چوبی همدان

صنایع چوبی همدان یکی از بهترین سوغاتی‌های این استان هستند. تولید و تهیه صنایع چوبی از گذشته در همدان رایج بود و این هنر در شهرهای همدان، ملایر، تویسرکان رواج دارد. از جمله صنایع چوبی مشهور در این استان می‌توان به خراطی، نازک‌ کاری، منبت کاری، قاب سازی و معرق کاری اشاره کرد.

_{منبع عکس: eneshat.com. عکاس: نامشخص}

مبل و منبت ملایر

مبل ملایر یکی دیگر از صنایع دستی استان همدان است که شهرت بسیاری دارد. بیش از ۶۳ درصد مبل منبت کاری شده کل کشور در شهر ملایر تولید می‌شود و محصولات این شهر در بین کشورهای همسایه نیز طرفداران زیادی دارد. هر سال، جشنواره‌ای به نام جشنواره مبل و منبت ملایر در این شهر برگزار می‌شود و گردشگران و بومی‌ها برای شرکت در آن به ملایر می‌روند. بیش از ۴,۵۰۰ کارگاه کوچک و بزرگ منبت در ملایر فعال هستند.

منبت کاری که در شاخه هنرهای صنایع دستی چوبی قرار می‌گیرد با کنده‌کاری روی چوب و ایجاد پستی و بلندی‌های هنرمندانه روی آن انجام می‌شود. پیشینه این هنر در ایران به چند هزار سال قبل برمی‌گردد و آثار این هنر روی دسته شمشیرها، نیزه‌ها و سپرهای چوبی ارتشیان مادها و هخامنشیان دیده می‌شود.

گفته می‌شود که منبت کاری در شهر ملایر در ایران آغاز شد. این شهر در سال ۱۳۹۱ به‌عنوان شهر ملی منبت و پایتخت مبل و منبت ایران در لیست شهرهای صنایع‌ دستی کشور به ثبت رسید. منبت گل و مرغ ملایر یکی از کهن‌ترین سبک‌های منبت ایران به شمار می‌آید. منبت‌کاری در سال‌های اخیر در تویسرکان و جوکار ملایر نیز رونق گرفته است.

_{منابع عکس‌ها: eneshat.com، خبرگزاری ایسنا، sofahome.ir و moblodecor.com. عکاس: نامشخص}

معرق کاری

معرق کاری یکی از زیباترین هنرهای در دسته صنایع چوبی است. در این هنر برش‌های بسیار ظریف و نازک از انواع چوب‌های تزیینی، صدف و عاج کنار هم چیده می‌شوند تا طرح‌های زیبایی روی چوب ایجاد شود. معرق کاری در انتها شبیه به نقاشی‌های مینیاتوری می‌شود. محصولات این هنر در شهرهای ملایر، تویسرکان، نهاوند و همدان قابل خریداری است.

_{منابع عکس‌ها: دیجی کالا، webnewz.ir، sunj.ir و dehbazar.ir. عکاس: نامشخص}

خراطی

هنر خراطی چوب، هنر تراش چوب‌های مخصوص با دست به اشکال مختلف است. این هنر که قدمت آن به سه هزار سال قبل بازمی‌گردد در بسیاری از کشورها و همچنین شهرهای ایران دیده می‌شود. خراطی یکی از صنایع دستی قدیمی ایرانی است که معمولا در مناطقی از کشور رایج‌تر است که چوب در آنجا بیشتر یافت می‌شود. در هنر خراطی معمولا اشیا به‌صورت متقارن ساخته می‌شوند؛ البته امروزه گاهی اشکال غیرهندسی و غیر متقارن نیز در خراطی به چشم می‌خورد.

_{منبع عکس: mag.sazokar.com. عکاس: نامشخص}

قاب سازی

قاب‌های چوبی از بهترین صنایع دستی همدان هستند. همدانی‌ها بدنه قاب‌ها را با طرح‌های زیبا و سنتی به وسیبه منبت و حکاکی روی چوب یا قالبی تزیین می‌کنند تا قاب‌هایی فاخر تولید شوند. هنرمندان قاب‌ساز بیشتر در روستای کاج در شهرستان رزن، شهرهای همدان، ملایر و تویسرکان مشغول به کار هستند.

مسگری و قلم زنی روی مس

مسگری یکی از صنایع دستی قدیمی ایرانی با قدمتی از پنج هزار سال قبل است و اشیا و ظروف مسی دست‌ساز بسیاری از گذشته‌های دور، هم‌اکنون در موزه‌ها قابل‌مشاهده هستند. گفته می‌شود که اولین فلز کشف شده به دست انسان فلز مس بوده است و اولین فلزکاران نیز ایرانیان بوده‌اند. ساخت ظروف و ادوات مسی از دیرباز در همدان نیز رواج داشته است و انواع دیگ، کاسه، بشقاب و سایر ظروف آشپزخانه از جمله تولیدات هنرمندان این رشته به شمار می‌آیند.

_{منبع عکس:  honarkado.ir. عکاس: نامشخص}

در هنر قلم‌زنی، هنرمند به‌وسیله قلم و با ضربه چکش روی فلزات مختلفی چون مس، طلا، نقره و برنج، خطوط و نقوشی به وجود می آورد و سعی می‌کند که ظرف ساده را به زیباترین شکل ممکن دربیاورد. ظروف مسی را معمولا با آلیاژی از قلع و روی جلا می‌دهند.

ساز سازی

ساخت انواع سازهای سنتی با استفاده از چوب‌های مخصوص و به روش سنتی در شهر همدان و برخی شهرستان‌های این استان رایج است؛ سازهایی چون سه تار، سنتور و دف.

_{منبع عکس: خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص}

صنایع فلزی

فلزکاری و ساخت مصنوعات فلزی از جمله کارهای رایج در استان همدان است. از این مصنوعات در صنایع فرفوژه سازی، چاقو سازی و زنجیر سازی استفاده می‌شود. در زنجیرسازی، انواع زنجیر در همدان در اندازه‌های مختلف با استفاده از مفتول‌های فولادی تولید می‌شوند. 

_{زنجیر سازی. منبع عکس: ozhangasht.com. عکاس: نامشخص}

از دیگر صنایع فلزی استان همدان می‌توان به ساخت وسایل فلزی به‌صورت سنتی مانند چاقو، قندشكن، كارد، قلم‌تراش و غیره از ورقه‌های فولادی و تزئين دسته چاقو با صدف، چوب يا شاخ گوزن و پوشش بدنه فلزی با لايه‌ای از جنس كروم اشاره کرد.

تولیدات چرمی

استان همدان به‌دلیل آب و هوای مناسب در زمینه دامپروری قدمتی طولانی دارد و سابقه تولید چرم در این منطقه به بیش از سه هزار سال قبل می‌رسد. شهر همدان در گذشته با نام دباغخانه نیز شناخته می‌شد و اولین کارخانه چرم‌سازی ایران نیز توسط «اردشیر یگانگی» معروف به «ارباب اردشیر یگانگی» در سال ۱۳۱۱ در این شهر ساخته شده است.

همدان قطب چرم سازی ایران بود و محصولات چرمی آن به دیگر کشورها نیز صادر می‌شد؛ اما امروزه خیلی از کارگاه‌های مختص دباغی پوست حیوانات در این شهر تعطیل شده‌اند. کمربند، کیف، کفش، جاکلیدی و لباس از جمله تولیدات چرم در همدان هستند؛ محصولاتی با کیفیت و مرغوب که حتی به کشورهای اروپایی نیز صادر می‌شود.

_{منبع عکس: hamedan-trip.com. عکاس: نامشخص}

«ویلیام جکسن»، مستشرق آمریکایی، در سال ۱۲۸۱ پس از سفر خود به همدان درباره این شهر این‌طور می‌نویسد:

بازرگانان از این شهر به‌عنوان انبار ایران یاد می‌کنند. از جمله کالاهای بازرگانی اجناس چرم را باید نام برد؛ زیرا همدان شهر دباغخانه‌ها است و همدانیان در ساختن و پرداختن و عمل آوردن پوست گاو و گوسفند و ساختن اشیای مفید و اجناس تجملی ار آن‌ها شهره‌اند.

مرواربافی

مروار بافی یکی از صنایع دستی قدیمی ملایر و برخی روستاهای آن (قشلاق، گوراب و داويجان) با قدمتی از چند ۱۰ سال قبل است که سهم زیادی را در صادرات این شهرستان دارد.

از جمله محصولات مرواربافی و مناسب برای سوغاتی می‌توان به انواع سبد، کلاه، میز تلویزیون، مبلمان، میز تلفن و غیره اشاره کرد. مروار (سرخ بید)، نوعی از ۱۷ شکل بید در جهان است که در بخش‌هایی از استان همدان کاشته می‌شود؛ گیاهی با کیفیت و مرغوبیت بالا که ترکه‌هایی مناسب برای بافت انواع محصولات حصیری دارد. مرواربافی در شهرهای دیگر ایران نیز رواج دارد؛ البته آن‌ها مروار مورد نیاز خود را از استان همدان تهیه می‌کنند.

_{منبع عکس: vocheri.com. عکاس: نامشخص}

شیوه بافت مروار به این صورت است که در ابتدا ترکه‌های مناسب را جدا و پاک می‌کنند. سپس آن‌ها را با توجه به ضخامت دسته‌بندی می‌کنند و در داخل مخزن آب یا دیگ می‌گذارند تا خیس بخورند و منعطف شوند. پس از گذشت یک نصف روز، مروارها را پوست می‌کنند و قاچ می‌کنند. مروارها در ادامه تبدیل به چیزهایی شبیه به تار و پود فرش می‌شوند و مرواربافان آن‌ها را می‌بافند.

«تويجه» یا تيجه مشهورترین محصول مرواربافی ملایر و نهاوند است. این سبدهای بلند محلی برای جابه‌جایی انگور در باغ‌ها استفاده می‌شوند. یک سبد کوچک‌تر مرواربافی دیگر نیز در گذشته در روستاهای همدان کاربرد داشت؛ سبدی که به‌عنوان جای لوازم آرايش يا جای سوزن و نخ برای دختران تازه عروس تهيه می‌شد.

حصيربافی نیز شباهت زیادی به مرواربافی دارد و در استان همدان رایج است. این حرفه کهن و قدیمی شامل انواع محصولاتی است که با استفاده از  الياف، ساقه و شاخه‌های گياهان مختلف ساخته می‌شوند.

قالی‌ بافی

قالی‌بافی یکی از هنرهای اصیل دستی ایرانیان است که از گذشته‌های دور تا به امروز همیشه یکی از اجزای ثابت کاخ‌های پادشاهان و حکمرانان سراسر جهان بوده است. قالی ایرانی پس از گذشت قرن‌ها کماکان جایگاه ویژه‌ای در میان هنرهای جهانی دارد. رونق کشاورزی و دامداری و تولید پشم و نخ‌های مرغوب در همدان از گذشته سبب شد تا هنر قالی‌بافی در این استان به سبک و سیاق خاصی به وجود آید. استفاده از پشم‌های دست‌ریس شده، رنگرزی طبیعی و طرح‌های شکسته هندسی از مهم‌ترین ویژگی‌های قالی‌های همدانی هستند.

_{منبع عکس: eneshat.com. عکاس: نامشخص}

مشهورترین قالی‌های استان همدان در شهرهای کبودرآهنگ و ملایر بافته می‌شوند. خاتم شیرازی، اصفهان، جوزان، اژدر، دست دلبر، شکاری و ماهی از جمله نقشه‌های قالی‌بافی در همدان هستند. قالی‌های همدانی بیشتر با طرح ماهی و ترنج به چشم می‌خورند و با شیره گیاهان رنگ می‌شوند. این قالی‌های رنگ ثابت با گذشت زمان و کهنه‌تر شدن، زیباتر می‌شوند؛ البته در حال حاضر بعضی افراد از رنگ‌های شیمیایی و دباغی استفاده می‌کنند؛ رنگ‌هایی که بعد از بافت تغییر می‌کنند و بی‌رنگ می‌شوند.

_{منبع عکس: ahmadcarpets.com. عکاس: نامشخص}

قالی‌های همدانی با اسم‌های مختلفی شناخته می‌شوند. کله گی، پنج چارک و دوزعی و همچنین تابلو فرش‌ها از پرطرفدارترین قالی‌های این استان هستند؛ در حالی که فر‌ش‌های خرکی، کناره، پشتی، روکرسی و سجاده‌ای مشتری کمتری دارند. قالی همدان از جهت نوع جنس و مقاومت و رتبه در ايران جايگاه سوم را دارد.

گلیم بافی

گلیم به فرش بافته شده صاف یا قالی بدون گره، پرز و خواب گفته می‌شود. گلیم معمولا هنر دست عشایر هر منطقه است و استان همدان نیز در زمینه بافت گلیم در ایران جایگاه بالایی دارد. 

نقش و طرح گلیم در هر منطقه مختص به خود آن است و می‌توان از روی طرح هر گلیم، مبدا آن را پیدا کرد. نقش گلیم همدان گل لاله، خرچنگی، زنگوله، گل سبدی، گل قندی، ضربدری، دست دلبر، جناقی و اسلیمی است. مرغوب‌ترین گلیم همدان در نهاوند تولید می‌شود و گلیم‌های این منطقه جزو کالاهای صادراتی هستند.

گلیم بافی در گذشته در اکثر روستاهای همدان از رونق خاصی برخوردار بود و هم‌اکنون نیز برخی از نمونه‌های آن در منازل ساکنان دیده می‌شود. البته با ورود محصولات ماشینی و خارجی و گرایش بیشتر مردم به زندگی شهر نشینی دستگاه‌های گلیم بافی جمع‌آوری شدند و متاسفانه این هنر در حال فراموشی است.

_{منابع عکس‌ها: aradbranding.com. عکاس: نامشخص}

جاجیم بافی

جاجیم بافی از دیگر صنایع دستی همدان است. جاجیم زیراندازی دورویه است که با نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو بافته می‌شود. جاجیم‌ها پرز ندارند و معمولا عشایر از آن‌ها به‌عنوان روانداز کرسی، محافظ سرما و بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم نیز استفاده می‌کنند.

_{منبع عکس: handicraftnews.ir. عکاس: نامشخص}

جاجیم بافی در بیشتر روستاهای ایران (استان‌های مازندارن، همدان، آذربایجان شرقی، اردبیل، کرمانشاه، کردستان، لرستان و فارس) رایج است و هر منطقه‌ای ترکیب رنگ و ظرافت نخ و نقوش مخصوص به خود را دارد. مواد اولیه جاجیم پشم است و طریقه بافت آن به گلیم شباهت دارد؛ با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته و سپس به‌هم متصل و دوخته می‌شود.

پوستین دوزی

پوستین دوزی در گذشته از مهم‌ترین مشاغل رایج در شهر و روستاهای استان همدان بوده است. پوستین دوزان برای خلق این هنر، پوست گوسفند و بره را تمیز و بدون تراشیدن پشم آن با استفاده از مواد اولیه ساده همانند آردجو، زاج و مازوج، محصولاتی به‌شکل پوستین یا زیرانداز درست می‌کردند. در حال حاضر پوستین دوزی به‌دلیل گرانی بیش از حد پوست، رونق گذشته را ندارد و تنها عده معدودی از روستاییان به ساخت پوستین مشغول هستند. امید می‌رود که مسئولان با توجه به ارزش این هنر، پوستین دوزی را در استان همدان احیا کنند.

_{منبع عکس: خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص}

هنر پارچه و بافت

گیوه بافی

گیوه نوعی پاپوش است که در گذشته کاربرد زیادی داشت. بزرگترین مزیت گیوه، خنکی آن در فصل تابستان است. رویه گیوه با استفاده از نخ‌های پنبه‌ای و زیر آن از چرم درست می‌شود. حدود ۸۰ سال قبل گیوه بافی جهت استفاده شخصی در اکثر روستاهای استان به‌صورت ابتدایی وجود داشت؛ ولی تولید گیوه در سال‌های اخیر در استان همدان کم شده است و تنها زنان در چند روستا مشغول به این حرفه هستند.

_{منبع عکس: eneshat.com. عکاس: نامشخص}

برای خرید گیوه سنتی همدانی می‌توانید به روستاهای دهفول، کفراش، فهرومند و آرتیمان بروید؛ روستاهایی که تولیدکنندگان اصلی گیوه در همدان هستند. جالب است بدانید که گیوه بافی سومین منبع درآمد اهالی (پس از دامداری و کشاورزی) است و تقریبا تمام زنان و دختران در این روستا با گیوه بافی آشنایی دارند.

نساجی سنتی

در بسیاری از مناطق روستایی و برخی نقاط شهری استان همدان کماکان انواع پارچه‌ها و برخی زيراندازها مانند جاجیم، جاجیمچه، روتختی، روميزی، روسری، لباس‌های محلی، ملحفه و شمد به‌صورت دستی بافته می‌شوند. هنرمندان این صنعت برای تولید پارچه دستباف از دستگاه‌های ساده بافندگی مانند دستگاه‌های «دو وردی» و «چهاروردی» استفاده می‌کنند. آن‌ها به‌طور معمول محصولات خود را با نخ پشمی برای پود و با نخ پنبه‌ای برای تار می‌بافند.

_{منبع عکس: yaldamedtour.com. عکاس: نامشخص}

سوزن دوزی سنتی

ساقه دوزی، پته دوزی، برداری دوزی، پیله دوزی، آینه دوزی، سرمه دوزی، سکه دوزی و چشمه دوزی از جمله سوزن دوزی‌های سنتی هستند که روی پارچه‌های ساده، ترمه و مخمل دوخته می‌شوند. هنرمندان این رشته برای خلق آثار سوزن دوزی سنتی از نخ‌های ابریشمی رنگی استفاده می‌کنند. شما می‌توانید محصولات سوزن دوزی سنتی را در شهرهای همدان و ملایر پیدا کنید.

_{منبع عکس: intoday.ir. عکاس: نامشخص}

هنر نقاشی

تذهیب

تذهیب از واژه «ذهب» به معنی طلا مشتق شده است. تذهیب در گذشته به حکاکی کردن نقوش منظم هندسی و گیاهی با آب زر و خطوط مشکی گفته می‌شد. در گذشته به‌ندرت رنگ دیگری در این هنر به کار می‌رفت و در صورت به کار رفتن رنگ‌های دیگری چون شنگرف، لاجورد، سفید آب و زنگار به محصول به دست آمده ترصیع یا مرصع گفته می‌شد. امروزه به هر دو محصول تذهیب گفته می‌شود.

_{منابع عکس‌ها: kgg.ir، نامشخص، خبرگزاری برنا، خبرزگاری ایرنا (عکاس: سید محمد اکبر موسوی)}

تذهیب در واقع نوعی نقاشی است که برای تزیین متون قرآنی، شعر، تابلوهای خوشنویسی و غیره به کار می‌رود. طرح‌های سنتی، اسلیمی و ختایی از جمله طرح‌های تذهیب هستند؛ نقوشی که روی کاغذهای رنگی ، طلایی و نقره‌ای ایجاد می‌شوند.

مینیاتور

نگارگری و مینیاتور، نقاشی‌های زیبا و تصاویر ظریف و دقیقی هستند که در گذشته‌های دور برای به تصویر کشیدن مطالب کتاب‌های مختلف به‌خصوص با موضوعات ادبی، حماسی و داستانی استفاده می‌شدند. هنرمندان تذهیب کار نیز به طراحی حاشیه‌های زیبا با نقوش سنتی می‌پرداختند و متن کتاب‌ها نیز توسط هنرمندان خوشنویس خطاطی می‌شد. هنر مینیاتور که پیشینه آن به دوران قبل از ظهور اسلام برمی‌گردد در شهرهای اصفهان، شیراز، تبریز، همدان، قزوین و هرات از رونق بسیاری برخوردار است. برای نگارگری معمولا از چوب، عاج، فیبر و استخوان استفاده می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر از صنایع دستی اصفهان، این مقاله را بخوانید.

نقاشی مینیاتور از دوره قبل از اسلام تاکنون در ایران انجام می‌شود. در همدان این هنر روی صفحه کاغذ، ظروف سفالی، گلدان‌ها و کتیبه‌ها با جلوه‌گری فراوان در جلوی چشمان شما ظاهر می‌شود.

_{منبع عکس: maktabemehr.com. عکاس: نامشخص}

نقاشی روی سفال و سرامیک

نقاشی روی بدنه لعابی، نقاشی زیر لعابی، نقاشی‌های رنگ و روغن و نقاشی آب طلا از جمله روش‌هایی هستند که به‌وسیله آن‌ها نقوش سنتی و مدرن روی سطوح سفالی و سرامیک طراحی می‌شوند. نقاشی روی سفال و سرامیک در شهرهای لالجین و همدان رایج است.

_{منبع عکس: خبرگزاری تسنیم. عکاس: نامشخص}

سنگ تراشی

سنگ تراشی یکی از قدیمی‌ترین هنرهای ایرانیان است و استان همدان با وجود معادن سنگ‌های مختلف از جمله گرانیت، کوارتز، فلدسپا، میکا و غیره به‌عنوان یکی از مراکز مهم استخراج سنگ و هنر سنگ تراشی شناخته می‌شود. در حال حاضر تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی یکی از صنایع دستی مطرح استان همدان است و از گذشته تا به امروز، هنرمندان بسیاری در این استان به این حرفه مشغول هستند.

_{سنگ نبشته گنج نامه. منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: Melesse}

آثار تاریخی به‌جای مانده از گذشته مانند شیر سنگی، گنج نامه و غیره به‌خوبی پیشینه هنر سنگ تراشی در استان همدان را به ما نشان می‌دهند. در استان همدان کارگاه‌های سنگ مختلفی به چشم می‌خورند که مشغول ساخت انواع تندیس‌های سنگی، تراش و مات کاری روی سنگ، حکاکی روی سنگ و حجاری هستند. 

حجاری

سنگ تراش یک محصول خام را تولید می‌کند و آن را به دست حجار (نقار) می‌دهد تا هنر او را تکمیل کند. حجار نوعی قلمزنی روی سنگ انجام می‌دهد و آثار ارزشمندی را برای مساجد، آرامگاه افراد سرشناس و دیوارهای ساختمان‌های مهم می‌سازد؛ آثاری که دیوارهای کاخ‌های هخامنشیان در تخت جمشید و شوش را مزین کرده‌اند. حجاری در کتیبه‌های سنگی بسیار ظریف دیده می‌شود و از دیگر نام‌های آن می‌توان به قلمزنی، حجاری ظریفه یا منبت کاری روی سنگ اشاره کرد.

_{منبع عکس:  intoday.ir. عکاس: نامشخص}

شیشه گری سنتی

تولید و تهیه مصنوعات شیشه‌ای در سال‌های اخیر بیشتر جنبه شهری پیدا کرده است و در حال حاضر کارگاه‌های شیشه‌گری بسیاری در مناطق شهری دیده می‌شوند؛ با این حال، کماکان در بیشتر مناطق روستایی استان همدان، ساخت فرآورده‌های شیشه‌ای ساده رایج است. شیشه دست‌ساز یکی از اصیل‌ترین و ارزنده‌ترین صنایع دستی است که از دیرباز در ایران تولید می‌شده است. ظروف و اشیای شیشه‌ای باستانی کشف شده در ایران نشان از این دارند که این صنعت از قبل از میلاد مسیح در کشور ما وجود داشته است.

_{منبع عکس: vocheri.com. عکاس: نامشخص}

آبگینه

اگر به موزه آیگینه پایتخت رفته باشید، حتما آثار باستانی کشف شده در همدان را دیده‌اید؛ محصولاتی که قدمت آن‌ها به هزاران سال قبل برمی‌گردد. آبگینه در واقع همان شیشه‌گری به‌صورت سنتی است. در این روش، ظروف شیشه‌ای با دمیدن هوا به دورن مواد مذاب شیشه به‌صورت بی‌رنگ و الوان تولید می‌شوند.

_{منبع عکس: ٰziraco.ir. عکاس: نامشخص}

تراش شیشه

در هنر تراش شیشه، هنرمند با استفاده از ابزار ساده اشکال مختلف و زیبایی را روی ظروف شیشه‌ای مانند پارچ و لیوان، میوه‌خوری، شکلات‌خوری و لوستر طراحی می‌کند. این طرح‌ها به‌صورت نقوش برجسته و فرو رفته یا مات کاری سطح شیشه دیده می‌شوند.

صنایع دستی همدان را از کجا بخریم؟

همدان شهر هگمتانه تاریخ ایران را شاید بتوان به‌عنوان مهد تمدن کشور معرفی کرد. در حال حاضر بیش از  ۱۵۰ رشته صنایع دستی در  استان همدان فعال هستند که در میان آن‌ها می‌توان به سفال و سراميک، مصنوعات چوبی، مصنوعات چرمی، زيراندازها، رودوزی‌­های سنتی و پا­پوش­‌های سنتی، سنگ‌تراشی، بافتني­‌های سنتی و غیره اشاره کرد.

۲۱ مورد از رشته های صنایع دستی استان همدان به ثبت ملی رسیده‌اند و این استان از نظر تعداد شهرهای فعال در حوزه صنایع دستی در کشور رتبه اول را دارد. صنایع دستی در این استان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ به‌طوری که رشته‌های فراموش شده‌ای چون نمدمالی، جاجیم بافی، کپه بافی، گره‌چینی، قاشق تراشی، نازک کاری چوب و نگارگری همدان نیز در سال‌های اخیر احیا شده‌اند.

_{منبع ویدئو: hamedan-trip.com}

برای خرید سفال، مشهورترین صنایع دستی همدان می‌توانید به کارگاه‌های سنتی، کارگاه‌های مدرن یا کارگاه‌های خانگی شهر لالجین در ۲۵ کیلومتری همدان بروید. با رفتن به این کارگاه‌ها متوجه خواهید شد که هنرمندان این منطقه با چه دقت و ظرافتی این آثار هنری بی‌نظیر را خلق می‌کنند. پس از بازدید از این کارگاه‌ها و فروشگاه‌های سطح شهر و غرق شدن در تاریخ چند هزار ساله منطقه می‌توانید سفالینه‌های تزیینی زیبا را برای خود و عزیزانتان خریداری کنید.

فروشگاه‌های نزدیک به آرامگاه باباطاهر، بازار سنتی همدان، فروشگاه‌های خیابان شهدا، خیابان اکباتان و در مسیر میدان تره‌بار از دیگر مکان‌هایی هستند که می‌توان از آن‌ها سفال خرید. برای خرید مبل‌های منبت کاری شده، قالی، گلیم، گیوه، جاجیم، ظروف مسی، صنایع فلزی، شیشه‌های تزیینی و دیگر صنایع دستی همدان نیز می‌توانید به شهرهای استان همدان از جمله ملایر، نهاوند، تویسرکان و غیره رجوع کنید. ساخت سه نمایشگاه دائمی صنایع دستی در شهرهای همدان (در محوطه بیرونی تپه هگمتانه)، ملایر و روستای «کاج» نیز در دستور کار اداره میراث فرهنگی است.

_{منبع عکس: hamedan-trip.com. عکاس: نامشخص}

اگر اطلاعات بیشتری از صنایع دستی همدان دارید یا هنری را می‎‌شناسید که در این مقاله به آن اشاره نشده است، در بخش نظرات همین مقاله، اطلاعات خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

_{منبع عکس کاور: خبرگزاری برنا. عکاس: نامشخص}