ایستگاه‌ های مترو لندن؛ دنیای پنهان و شبح وار زیر شهر

در حال حاضر شبکه ریلی زیرزمینی لندن دارای ۲۷۰ ایستگاه مترو فعال است و قبل از بحران کرونا و کاهش مسافرها و قطارها، چیزی حدود ۵۰ ایستگاه از رده خارج شده بودند. جالب اینکه برای اولین بار آلمان‌ها چنین ایستگاه‌هایی را، متروهای شبح‌وار (geisterbahnhofe) نامیدند. در کجارو به سرنوشت ایستگاه‌های مترو لندن نگاهی خواهیم انداخت.

آنچه درباره ایستگاه‌های مترو لندن می‌خوانید 

• خطوط رها شده
• احیای ایستگاه‌ها
• بازگشایی متروهای متروکه

همانند خود اشباح، ممکن است شما ایستگاه‌های متروی پنهان پایتخت انگلستان را دیده اما بی توجه از کنار آن گذر کرده باشید. در کتاب «زیرزمین شهر لندن: ۵۰ چیزی که می‌توان دید یا انجام داد،» نوشته «جف مارشال»، نویسنده حتی راجع به طرح‌های آجری قدیمی روی دیوار در مسیر «گرین پارک» (Green Park) تا «هاید پارک کرنر» (Hyde Park Corner) توضیح می‌دهد.

متروهای متروکه‌ ممکن است خیلی ساده نادیده گرفته شوند. به این خاطر که به آن‌ها توجهی نمی‌شود یا اینکه ممکن است با کاربرد متفاوتی دوباره استفاده شوند

شهری که ۴۲ کیلومتر از خطوط ریلی تازه تأسیس آن به خط سلطنتی «الیزابت» اختصاص دارد، علاوه بر این پروژه‌ بزرگ ریلی «کراس ریل ۲» در جنوب شرقی انگلستان را احداث می‌کند و در حال تاسیس ایستگاه عظیم «ایوستون سنت پانکراس» (Euston St. Pancras) است، متوجه می‌شویم وجود متروهای متروکه و بلااستفاده مایه‌ شگفتی است.

اما آیا واقعاً لندن به استفاده حداکثری از پتانسیل ایستگاه‌های متروی خود نیاز دارد؟

در واقع باید گفت که در چنین کلان شهری، حتی اگر خود شما هم از تمام پتانسیلتان استفاده نکنید، کنار گذاشته می‌شوید! همین قانون در مورد ایستگاه‌های متروی لندن نیز صدق می‌کند.

قبل از اینکه ایستگاه «چارینگ کراس جبیلی» (Charing Cross Jubilee) کنار گذاشته شود، این افزایش پتانسیل را بیست سال پیش، با گسترش به «داکلندز» (Docklands) و «میلنیوم دووم» (Millennium Dome) انجام داد.

ایستگاه «لاندن تاور» (Tower of London) قبل از اینکه از رده خارج شود، فقط دو سال در حال استفاده بود. سپس در سال ۱۹۹۹ تمام مغازه‌های مترو بسته و به تونل متروکه‌ای تبدیل شد.

در سال ۱۹۶۷، از آنجا که ایستگاه مترو «مارک لِین» (Mark Lane) توانایی سرویس‌دهی به حجم زیاد مسافران را نداشت، به ایستگاه متروکه‌ای تبدیل شد. برعکس مارک لین، محله «نورث اِند» (North End) به‌دلیل نبود مسافر کافی در شمال «همپستِد» (Hampstead) لندن، حتی استفاده هم نشد و نیمه کاره رها شد.

خطوط رها شده

 تصاویری که از متروهای متروکه دیده می‌شود، به‌صورت پلکان‌های پیچ در پیچی است که تارعنکبوت بسته‌اند یا تبلیغات سیگارهایی وجود دارند که خیلی وقت پیش برندشان از بین رفته است. تعداد زیادی از این متروها در بیابان‌ها، جاده‌های فرعی و فضای باز قرار دارند.

به موجب پروژه شکست خورده «نورثِن هِیتس» (Northern Heights)، تفرجگاه «پارکلند واک» (Parkland Walk) به وجود آمده است که دو طرف آن با درخت‌های بلند پوشیده شده و خود این مجموعه از ايستگاه‌های متروکه‌ای بین «فینزبری پارک» (Finsbury Park) و «الکساندرا پالاس» (Alexandra Palace) تشکیل شده است. در واقع، پروژه جاه‌طلبانه‌ای بود که در ۱۹۳۰ قصد داشت خط نورثن را توسط ریل الکتریکی به خط «گریت نورثن رِیلوِی» (Great Northern Railway) متصل کند. در حالی که ساخت‌وساز و نوسازی به خاطر جنگ به تعویق افتاده بود، نقشه‌ها نیمه‌کاره رها شد و هرگز مطابق برنامه پیش نرفت و بازسازی نشد.

در دل مسیر پارکلند واک باقی‌مانده‌های راه‌آهن قدیمی در گل فرو رفته‌ای وجود دارد که امروزه توسط درختان مختلفی از قبيل توس نقره‌ای (silver birches)، چنار و انجیر احاطه شده است. ممکن است گاه گاهی با سکوها و ایستگاه‌های متروی متروکه‌ای روبه‌رو شوید و به این فکر کنيد که در دوردست‌ها بخارهای قطار می‌توانست پدیدار شود. در طول مسیر شانس مواجهه با غول‌ را هم خواهيد داشت. مجسمه «اسپریگان» (spriggan) ساخته «مارلین کولینز» (Marilyn Collins) ، الهام گرفته از اشباح در فرهنگ قومی «کورنیش» (Cornish) است، که نحوه ساخت و نصب آن به شکلی است که انگار از سایه‌ی طاق متروی متروکه «کراچ اِند» (Crouch End) خود را بیرون می‌کشد.

تونل‌های متروکه ایستگاه قدیمی «هایگِیت» (Highgate) نیز در امتداد مسیر پارکلند واک قابل رویت هستند که در حال حاضر، محل زندگی خفاش‌ها محسوب می‌شوند.

احیای ایستگاه‌ها

قبلاً این تفکر وجود داشت که بعضی از ایستگاه‌های متروکه‌ واقعاً تسخیر شده‌اند. در سال ۱۹۳۳، ايستگاه «بریتیش میوزیِم» (British Museum) در «هالبرن» (Holborn) در شرایطی بسته شد که لندنی‌های ثروتمند در حال جمع آوری کلکسیونی از طراحی‌هایی با نقش و نگاره‌های مصری بودند.

جای شگفتی نیست که در جایی از شهر کسی به این فکر می‌کرده که تونل اسرارآمیز توسط ایستگاه مترو به موزه آثار مصری متصل می‌شده است. شایعه شده بوده که در طول راهروها و ایستگاه‌های تونل، مومیایی‌های مصری خشمگین یا روح آمون با لباس‌های قدیمی در همه جا سرگردانند. هرچند این‌طور به نظر می‌رسید که هیچ‌کس برخلافِ تفکر اکثریت برایش سؤال نمی‌شده که چرا یک روح سرگردان یا مومیایی باید به مسیر مخفی برای رفت و آمد نیاز داشته باشد. با تمام این شایعات و داستان‌ها، متوجه میشویم با تونلی روبه‌رو هستیم که ارزش کنجکاوی دارد.

ارزش زمین در لندن بسیار بالا است و بسیاری از این متروهای متروکه‌ کاربری جدیدی پیدا کرده‌اند. ایستگاه سابق «اُسترلِی و اسپرینگ گروو» (Osterley & Spring Grove) که در سال ۱۹۳۴ بسته شده بود، در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی، به‌عنوان فروشگاه کتاب‌های دست دوم دوباره باز شد. کتاب فروشی کوچک قطارهای خط «پیکادلی» (Piccadilly) به فرودگاه «هیترو» (Heathrow)، عناوینی بسیار جذاب‌تر از آنچه که در کتاب فروشی فرودگاه به فروش می‌رسد، عرضه می‌کنند.

در سال ۱۹۹۴ ایستگاه مترو روستایی «اُنگر» (Ongar) به دليل عدم سوددهی مناسب از خط «سنترال» (Central) کنار گذاشته شده بود، اما در حال حاضر به ‌عنوان یادبودی از «اپینگ اُنگر» (Epping-Ongar) احیا شده است. در خط سنترال، با ایستگاه متروکه دیگری به نام «بلِیک هال» (Blake Hall) نیز روبه‌رو می‌شوید که در حال حاضر خانواده ثروتمندی در آن زندگی می‌کنند.

ایستگاه «سَوث کِنتیش تاون» (South Kentish Town) هم توسط معمار معروف «لزلی گرین» (Leslie Green) به سبک معماری «ادواردی» (Edwardian) با کاشی‌ کاری‌های قرمز تیره طراحی شده و در حال حاضر تبدیل به فروشگاه وسایل دست دوم «کش کانورترز» (Cash Converters) شده است. به لطف کاشی کاری و دریچه‌های منحنی شکل ایستگاه «یورک روُود» (York Road) در ایستگاه «کینگز کراس» (King's Cross) نیز بر اساس معماری قدیمی و اصیل آن بازسازی شده است.

سازمان حمل و نقل لندن (TFL) به‌دنبال راهی بود که این ایستگاه‌های متروکه را احیا کند؛ اما در نهایت به این نتیجه رسید که به‌صرفه نیست.

بازگشایی مترو

تا چندوقت اخیر، از ایستگاه‌های متروکه شهر لندن به‌عنوان افسانه شهری یاد می‌شد و افراد کمی از قبيل کارمندان سازمان حمل و نقل لندن یا ماجراجویان شجاع شهر، گشت‌و‌گذار در آن را تجربه کرده بودند. در حال حاضر صاحبان این ایستگاه‌ها متوجه جذابیت عمومی این اماکن شده‌اند.

یکی از داستان‌های اسرارآمیز معروف در مورد کارخانه زیرزمینی ساخت هواپیمای «پِلسی» (Plessey) است؛ کارخانه مهماتی به طول ۸ کیلومتر که در تونل‌های خط سنترال، متروهای متروکه‌ «وَنستد» (Wanstead)، «رِدبریج» (Redbridge) و «گَنتس هیل» (Gants Hill) قرار دارد.

کسانی‌ که فقط تصاویری از متروهای متروکه‌ دیده‌اند، تورهای «هیدِن لاندن» (Hidden London) این شانس را به بازدیدکنندگان می‌دهند که از نزدیک این الماس‌های دفن شده را ببینند. ممکن است در «چارینگ کراس» (Charing Cross) گروهی از افراد را با لباس‌های نورانی ببینید که راهنمایی را در راهرو دنبال می‌کنند، سپس ناگهان درون دیوار ناپدید می‌شوند.

در معابر پیاده که به سبک معماری ادواردی در ایستگاه پیکادلی (که از سال ۱۹۲۹ به روی مسافرانش بسته شده است) ساخته شده است نام سازندگان اصلی کاشی‌ها به اسم «دبلیو. بی. سیمپسون اَند سانز» (W.B. Simpson and Sons) که روی آن‌ها حک شده، همچنان قابل‌مشاهده است.

در خیابان یک طرفه «آلدویچ» (Aldwych) از «استرند» (Strand)، طراحی داخلی کمپانی آسانسور «اوتیس» (Otis) که با نیمکت‌های چوبی حس و حال لاکچری به محیط بخشیده است، شما را مجذوب خود می‌کند. اما این چیزی است که یک مسافر در لندن فقط می‌تواند رؤیای آن را داشته باشد. ایستگاه متروی متروکه «داون استریت» (Down Street) که داستان‌های بسیار زیادی درباره آن وجود دارد نیز، فقط بعضی اوقات قابل بازدید است. این تونل راه مخفی ضد بمب وینستون چرچیل در هنگام جنگ «بلیتز» (Blitz) بود. چرچیل و کابینه‌اش در آن پایین غمگین و اندوهناک در حال تصميم‌گيری در مورد سرنوشت کشور بودند و در همین حال صدای آهنگین تایپ ماشین نویس‌هایی که در حال تلگراف زدن به دیگر نقاط بودند می‌پیچید. آیا هنوز آن وان شوم که وینستون چرچیل بزرگ در آن متفکرانه در حال پی ریزی نقشه برکناری هیتلر بود در این تونل قرار دارد؟

کسانی که از نزدیک به یکی از این متروهای متروکه‌ سر می‌زنند، ممکن است احساس کنند که قبلاً جایی این صحنه‌ها را دیده‌اند. واضح است، چراکه قطعاً قبلاً این ایستگاه‌ها را دیده‌اند. البته نه در زندگی قبل، بلکه روی پرده‌های سینما. مثلاً در فیلم «سقوط آسمان» (Skyfall) در حالی که جیمز باند در قسمت بلا استفاده چارینگ کراس از پله برقی سُر می‌خورد و شخصیت ضدقهرمان «رائول سیلوا» را دنبال می‌کند. یا فیلم ژانر وحشت (creep ۲۰۰۴) که آلدویچ پس‌زمینه آشوب‌ها است. همچنین در صحنه‌هایی از قبيل سريال تلویزیونی معروف انگلستان «شرلوک»، فیلم جنگی درامای (Darkest Hour ۲۰۱۷)، فیلم جاسوسی (Patriot Games ۱۹۹۲)، و همچنین در فیلم دراما، جنگی، رمانتیک (Atonement ۲۰۰۷)، تصویربرداری شده‌اند. یعنی افرادی که تابه‌حال از لندن دیدن نکرده‌اند، ممکن است بیشتر از ساکنان شهر با متروهای متروکه‌ آشنا باشند.