ثبت جهانی جنگلهای هیرکانی، طلسمی که بالاخره شکسته شد
پس از دشت لوت، اکنون جنگلهای هیرکانی در شمال ایران بهعنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
جنگل های هیرکانی بازماندهی دوران سوم زمینشناسی و عصر یخبندان و غنی ازنظر گونههای بومی و باستانی، پوشش گیاهی و تنوع زیستی با نادرترین گونههای جنگلی جهان شامل ۸۰ گونهی درختی، ۵۰ گونهی درختچهای، گونههای بومی درختی و گونههای جانوری چون پلنگ، خرس، کل و بز، مرال و … است. این نوع جنگلها در اکثر نقاط اروپا و سیبری بهدلیل سرما و یخبندان قادر به بقا نبوده، اما بهدلیل اقلیم معتدلتر حاشیهی دریای خزر به حیات خود ادامه دادهاند.
در چهلوسومین اجلاس یونسکو، جنگلهای هیرکانی بهعنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید تا طلسم ۱۳ سالهی ثبت جهانی این پرونده بالاخره در کشوری که راه را برای ثبت جهانی آن بسته بود، شکسته شود. در واقع، جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۰۵ میلادی (۱۳۸۴) قصد داشت، جنگلهای هیرکانی را بهصورت مستقل و بنام خود ثبت جهانی کند.
مقالههای مرتبط:
با اعتراض ایران نسبت به این اقدام، یونسکو و کمیتهی بینالمللی حفظ میراث طبیعی و ارگان مشورتی یونسکو، پروندهی جمهوری آذربایجان را بررسی و درخواست آن را برای ثبت بهصورت مستقل رد و اعلام کرد، با توجه به اینکه بیش از ۹۰ درصد جنگلهای هیرکانی در ایران و بخش کوچکی از آن در کشور آذربایجان قرار دارد، این کشور نمیتواند بدون مشارکت ایران جنگلهای هیرکانی را به ثبت جهانی برساند. در همین راستا، یونسکو و اتحادیهی جهانی حفاظت از آثار طبیعی، با تایید اهمیت این جنگل و با اشاره به فرامرزی بودن آن، اعلام کردند که هیرکانی بهعنوان یک اثر طبیعی مشترک میان ایران و جمهوری آذربایجان از سوی دو کشور برای ثبت به یونسکو ارائه شود.
برای نخستین بار پروندهی جنگلهای هیرکانی در سال ۱۳۸۷ بهصورت مشترک با کشور آذربایجان برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو مطرح شد که در آن زمان بهدلیل برخی مشکلات معلق و ارجاع داده شد. ثبت جهانی هیرکانی مدتی مسکوت ماند تا اینکه در سال ۱۳۹۴، ایران اقدامات جدیدی را دراینباره آغاز کرد و بار دیگر از سرگیری مذاکرات ایران و آذربایجان برای رسیدن به نقاط مشترک مطرح شد. هرچند، مخالفتها یا شاید بهانههای کشور آذربایجان باعث شد تا ارجاع پرونده به یونسکو معلق بماند.
سرانجام بهدلیل نرسیدن به یک دیدگاه مشترک، ایران تصمیم گرفت تا بهصورت مستقل این پرونده را به یونسکو بفرستد. به همین دلیل طی دو تا سه سال گذشته، جلسات مختلف تمرینی در ۵ استان گیلان، گلستان، سمنان، مازندران و خراسان شمالی که جنگل در آنها پراکنده است، برگزار شد و برنامهریزی و هماهنگیها برای آمادهسازی زیرساختهای لازم، پیش از ورود ارزیابان کمیته بینالمللی حفاظت از طبیعت (IUCN) به ایران صورت گرفت.
در بررسی این پرونده، نخست نمایندهی اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، اطلاعاتی را دربارهی جنگلهای هیرکانی و تاریخچهی آن و پوشش گیاهی و گونههای جانوری آن ارائه داد. همچنین اطلاعاتی دربارهی تهدیدهایی که این محوطه با آن روبهرو است، مانند قطع غیرقانونی درختان و شکار غیرقانونی، مطرح شد. بااینوجود، دومین اثر طبیعی ایران با رأی کارشناسان IUCN و یونسکو در فهرست میراث طبیعی جهانی ثبت شد.
عکاس: علی زوار
نمایندهی کشور آذربایجان نیز با بیان اینکه این جنگل در هر دو کشور قرار دارد، اظهار کرد:
دولت آذربایجان اقدامات مهمی برای محافظت از جنگلهای هیرکانی انجام داده است. متأسفانه نتوانستیم این پرونده را بهصورت مشترک با ایران ارائه کنیم، اما درخواست میکنیم که آذربایجان نیز لحاظ شود.
محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی نیز اعلام کرد:
ایران آمادگی دارد، دو درصد از جنگل هیرکانی که در کشور آذربایجان وجود دارد را به این پرونده اضافه کند، این اتفاق خوبی است زیرا میراث طبیعی یکپارچه، همیشه بهتر است. ما چند سال پیش کویر لوت و امسال جنگلهای هیرکانی را در فهرست جهانی ثبت کردیم که این موضوع از تنوعزیستی در ایران حکایت دارد.
عکس کاور: علی زوار
دیدگاه