آیا لبخند مونالیزا یک دروغ است؟

محققان کشف کرده‌اند که لبخند مونالیزا به‌دلیل متقارن نبودن، غیرواقعی است.

مونا لیزا یکی از معروفترین تابلوهای هنرمند مشهور ایتالیایی، لئوناردو داوینچی است. این اثر در تملک دولت فرانسه قرار دارد و در موزه لوور که از جمله جاهای دیدنی پاریس محسوب می‌شود، نگهداری می‌شود.

لبخند مونالیزا از زمانی که لئوناردو داوینچی در اوایل قرن ۱۶ میلادی آن را نقاشی کرد، بشر را شیفته خود کرده است. یک گروه تحقیقاتی از جمله یک متخصص اعصاب از دانشگاه Cincinnati می‌گوید که لبخند او غیرواقعی است، چون متقارن نیست. 

نتایج مطالعات انجام‌شده در آوریل ۲۰۱۹ در مجله Cortex منتشر شد و لوسا مارسیلی (Luca Marsili) استاد علوم اعصاب و ‌توان‌بخشی در کالج پزشکی UC، سرپرست و نویسنده اصلی این مقاله بوده است. در این مقاله آمده است:

نتایج ما نشان می‌دهد که خوشحالی فقط در سمت چپ کرد پیدا می‌کند. با توجه به برخی از نظریه‌های تاثیرگذار روان‌شناسی عاطفی و احساسی، ما اینجا لبخند غیرمتقارن مونالیزا را غیرواقعی تفسیر می‌کنیم؛ البته به شرطی که شخص بتواند لبخند را ببیند.

منبع عکس: وب‌سایت inverse

مارسیلی و همکارانش، Lucia Ricciardi (از دانشگاه سنت جورج لندن) و Matteo Bologna از دانشگاه Sapienza رم، تصویر لبخند مونا لیزا را به حالت خیالی به دو نیمه چپ و راست تقسیم کردند و از ۴۲ نفر خواستند تا اعلام کنند که کدام‌یک از ۶ احساس پایه را می‌توانند در این نیمه‌ها مشاهده کنند. ۳۹ نفر یا به بیان دیگر ۹۲.۸ درصد افراد اعلام کردند که نیمه سمت چپ لبخند مونا لیزا نشانگر خوشحالی است و هیچ‌کس بر این باور نبود که نیمه سمت راست خوشحالی را نشان می‌دهد. در مورد نیمه سمت راست لبخند، ۳۵ نفر اعلام کردند که حالت عادی چهره را نشان می‌دهد، ۵ نفر اعتقاد داشتند که یک حالت انزجار در این تصویر وجود دارد و ۲ نفر هم آن را نشانی از غم می‌دانستند.

نویسندگان همچنین اشاره می‌کنند که ماهیچه فوقانی صورت نیز در این نقاشی تکان نخورده است. لبخند واقعی باعث می‌شود که گونه‌ها بالاتر بروند و ماهیچه‌های اطراف چشم منقبض می‌شوند که اصطلاحا به آن «لبخند دوشن» می‌گویند (دوشن / Guillaume Duchenne متخصص مغز و اعصاب فرانسوی در قرن ۱۹ میلادی بود). این لبخند نامتقارن با عنوان «لبخند غیر دوشن» (non-Duchenne smile) هم شناخته می‌شود و احساسات غیرواقعی را منعکس می‌کند و زمانی رخ می‌دهد که فرد احساسات واقعی خود را نشان نمی‌دهد.

منبع عکس: وب‌سایت instaisb

محققان معتقد هستند با توجه به اینکه بعید است که فردی که ساعت‌های طولانی بی‌حرکت نشسته تا تصویرش را نقاشی کنند، بتواند چندین ساعت لبخند واقعی بزند. ساده‌ترین توضیح این است که لبخند نامتقارن مونالیزا با وجود تمام تلاش‌های داوینچی برای به تصویر کشیدن مدلی شاد و سرحال، نمایش «شادی و لذت غیرواقعی» است. احتمال جالب دیگر این است که داوینچی معنی واقعی لبخند نامتقارن را بیش از ۳ قرن قبل از دوشن درک کرده و به تصویر کشیده و به وضوح لبخندی بدون احساس را نشان داده است. 

اگر داوینچی از معنای واقعی لبخند نامتقارن آگاه بوده باشد، نویسندگان گمان می‌کنند که لبخند مونالیزا پیام مرموزی را پنهان کرده است؛ مثلا اینکه نقاش تصویر خود را کشیده است یا اینکه این تصویر، نقاشی یک زن یا مرد مرده بوده است. 

محققان این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کنند که:

در حالی که لبخند مونالیزا توجه بازدیدکنندگان را هنوز هم جلب می‌کند، پیام واقعی که این نقاشی منتقل  می‌کند، هنوز ناشناخته باقی مانده و اسرار زیادی درباره آن وجود دارد که هنوز برملا نشده است که شاید توسط دانش روان‌شناختی عاطفی روزی حل شوند. 

این تحقیق هیچ کمک مالی خاصی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیر دولتی دریافت نکرده است.