برج‌های آینه‌ای؛ معروف‌ترین آثار شیرین عابدینی‌راد

برج بابل و زیگورات آینه‌ای، مشهورترین آثار شیرینی عابدینی‌راد هستند. این هنرمند و طراح خلاق ایرانی از تکه‌های آینه برای هنر چیدمان (installation) خود استفاده کرده و با کمک نور و حرکت باعث خطای دید شده است.

شیرینی عابدینی‌راد در فلورانس و تهران زندگی و فعالیت می‌‏کند. او تحصیلات خود را با نقاشی آغاز کرد و در ادامه به مد، طراحی گرافیک و هنر مفهومی گرایش پیدا کرد.

او هنگام تحصیل در دانشگاه شریعتی تهران با مدل‌سازی آشنا شد که تحت‌تأثیر آن به خلق قطعات هنر پرفورمنس و همچنین آثار خودش با موضوعات جنسیت و هویت فردی پرداخت. بااینکه دو اثر اخیر او به تقلید از معابد معنوی یا مقدس ساخته شده‌اند، اما ساخت آن‌ها صرفاً جنبه‌ی مذهبی نداشته است.

او ابتدا زیگورات آینه‌ای را ساخت که جدیدترین اثر چیدمان او در دشت کویر در مرکز ایران به‌شمار می‌رود. او با ایده‌گرفتن از این زیگورات، برج بابل را ساخت و طی همکاری خود با گوگو تورلی، طراح و هنرمند معروف ایتالیایی، مؤلفه‌های مکانیکی را به اثر خود اضافه کرد تا حس حرکت را با کمک محیط اطراف به‌وجود آورد. شیرینی عابدینی‌راد می‌گوید:

زیگورات آینه‌ای، هفت طبقه به نشانه‌ی هفت بهشت دارد که وجود آینه، حس بهشت را تقویت می‌کند. علاوه‌براین، نور از مفاهیم عرفانی مهم در فرهنگ ایرانی است و ابزاری برای ایجاد خطای دید به‌حساب می‌آید.

زیگورات آینه‌ای در سال ۲۰۱۵ برای جشنواره‌ی هنرهای Underbelly در سیدنی به نمایش گذاشته شد. طراحی آن با الهام از زیگورات‌های بین‌النهرین است، جایی که معابد بلند و عریضی برای اتصال زمین و آسمان ساخته می‌شد و اعتقاد بر این بود که این اتصال، انسان را به خدایان نزدیک‌تر می‌کند.

این هنر چیدمان نشان‌دهنده‌ی تغییر دیدگاه نسبت به انسان و همینطور محیط اطرافش است. شکل آینه‎ای این هرم، نوعی توهم نوری کوتاه ایجاد می‌کند، به‌نحوی‌که به نظر می‌‎رسد آسمان به بخشی از زمین تبدیل شده است. نگاه‌کردن بیشتر به این هرم، موجب می‌‏شود درباره‌ی دیدگاه خود به محیط اطراف بیشتر فکر کنید. در این اثر، هنرمند امیدوار است که پیوندی میان زمین و آسمان برای مخاطب ایجاد کند.

طرح برج بابل شیرین عابدینی‌راد از روی برج بابل نام‌گذاری شده که در کتاب پیدایش به آن اشاره شده است. پس از سیلی عظیم، افراد خداوند شهری در برج بزرگ بابل ساختند که به بهشت می‌رسید. طبق این داستان، خداوند زبان‌های مختلفی به مرد هدیه داد و آن‌ها را در سراسر دنیا پراکنده کرد.

این اثر عابدینی‌راد، باز هم یک زیگورات آینه‌ای است، با این تفاوت که به سنسورها و دنده‌هایی مجهز است که به دما و نور واکنش نشان می‌دهد. هر ۹طبقه‌ی آن می‌توانند روی یک محور به‌صورت مستقل و ۳۶۰ درجه بچرخند. با این چرخش، نماهای چندگانه‌ی برج، یک کلیت را نشان می‌دهند؛ درست مثل مردمی که به چندین زبان صحبت می‌کنند و کل بشریت را تشکیل می‌دهند.

ازآنجا که محل قرارگیری برج بابل از ابتدا مشخص نشده بود، عابدینی‌راد و تورلی این چیدمان را مدت کوتاهی پس از ساخت، برداشتند. ای برج ۹۱ سانتی اکنون در منزل عابدینی‌راد قرار دارد، هرچند او قصد دارد همین چیدمان را مجدداً در شهر نیویورک برپا کند.

از سایر آثار شیرین عابدینی‌راد می‌توان به «خانه‌ای در باد» (House in the Wind) در سال ۲۰۱۸ اشاره کرد. او درباره‌ی این اثر می‌گوید:

استودیوی من در کویر است که هیچ سقف و حدومرزی ندارد. دری دارم که به روی همه‌ی مردم دنیا باز است. درخت خشکیده‌ای دارم که با یک قالی، نمادی از بهشت، به آن حیاتی دوباره داده‌ام. قفسی دارم که هیچ پرنده‌ای در آن نیست و در آن باز است و همیشه تکه‌ای از آسمان را در قفسم دارم.

اثر دیگر او «Revision» در سال ۲۰۱۸ است که مجموعه‌ای از تلویزیون‌ها را به‌شکل زیگورات چیده است و به‌دنبال موضوعات مشابهی نظیر انعکاس، وحی، توهم و واقعیت می‌گردد. صفحه‌ی آینه‌ای تلویزیون‌ها، فرایند انتقال شب به روز در طبیعت را نشان می‌دهند و اقیانوس، آسمان و پرندگان تنها موضوعات روی صفحه نمایش هستند؛ اما وقتی محیط شلوغ می‌شود، حرکت مردم، کودکان، سگ‌ها و... را به تصویر می‌کشند. این اثر از مخاطبان می‌خواهد تا طبیعت را از قاب جدیدی ببینند و به‌جای تماشای اخبار، واقعیت و طبیعت را به نظاره بنشینند.

«رقص درخت» (Dance of Tree) یکی دیگر از آثار او در سال ۲۰۱۸ است. در این اثر پارچه‌ای بسیار نازک به درختی بسته شده است و سایه‌ی شاخه‌های درخت که دراثر وزش باد حرکت می‌کنند، روی این پارچه می‌افتد. باد باعث حرکت پارچه نیز می‌شود و همین حرکت متقابل، یک نوع رقص طبیعت را رقم زده است.

شیرین درباره‌ی اثر «آسمان متعلق به من است» (The Sky is mine) از سال ۲۰۱۷ می‌گوید:

فهمیدم زمینی که روی آن زندگی می‌کنم، سرشار از امید و ناامیدی است. باوجود قطع درختان برای جاده‌سازی، مرگ هزاران انسان و حیوان و... که مرا ناامید می‌کند، روی همین زمین و درمیان راه‌های سنگی و بیابان‌های وسیع، من به‌دنبال دریچه‌ای مملو از امید و لذت هستم. در این مسیر روشن در جستجوی آسمان می‌گردم و بااینکه ابرهای سیاه هوا را پوشانده‌اند، اما همچنان‌ آروزی آسمان آبی آرام‌بخش را دارم و می‌خواهم رویاهایم را از آسمان به زمین آورم.

از دیگر آثار سال ۲۰۱۸ شیرین، «سنگ‌های آسمانی عزیز» (Dear Meteoroids) است. او توضیح می‌دهد که گاهی‌اوقات احساس می‌کنم که جرمی ناشناخته روی سرم است، بعضی وقت‌ها به‌حدی کوچک است که آن را نادیده می‌گیرم، اما این فکر تکراری دست از سرم برنمی‌دارد. هیچ‌زمان نگران هجوم شهاب‌سنگ به خانه و زندگی‌ام نبوده‌ام،‌ اما همیشه می‌ترسیدم که یک سنگ تروتمیز از مکانی نامعلوم به زندگی من صدمه بزند.