چه تفاوتی بین گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی وجود دارد؟

صدیقه شجاعی
صدیقه شجاعی چهار شنبه، ۲۰ آذر ۱۳۹۸ ساعت ۱۸:۰۰
چه تفاوتی بین گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی وجود دارد؟

با اینکه مردم جامعه اغلب مفهوم گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی را یکی می‌دانند، اما این دو مفهوم با هم تفاوت‌ دارند و مترادف یکدیگر نیستند.

در ۱۸ آگوست ۲۰۱۹، مراسم ترحیمی به‌خاطر از دست رفتن اولین یخچال طبیعی در اثر تغییرات اقلیمی، در ایسلند برگزار شد. یخچال متوفی، «Okjökull» نام داشت و یک بدنه‌ی یخی تاریخی بود که ۳۸ کیلومتر مربع از ارتفاعات ایسلند را پوشش می‌داد. هرچند که مدت‌ها از دوران شکوه و جلال آن می‌گذرد. این یخچال در سال ۲۰۱۴ به یک‌پانزدهم اندازه‌ی سابقش رسید و جایگاه خود را به‌عنوان یک یخچال رسمی از دست داد. به احترام این یخچال از دست رفته، یک پلاک تدارک دیده شد و در مراسم غم‌انگیز نصب این پلاک، حدود ۱۰۰ نفر از جمله کوهنوردان، دانشمندان و کاترین یاکوبسدوتیر (Katrin Jakobsdottir)، نخست‌وزیر ایسلند برای ادای احترام به آن حضور داشتند. خانم نخست وزیر در گفت‌وگو با مطبوعات هشدار داد که اگر روند فعلی ادامه یابد، كشورش در آینده‌ی نزدیک تعداد بیشتری از یخچال‌های نمادین خود را از دست خواهد داد.

ذوب یخچال ها

شواهد تکان‌دهنده هستند؛ به‌طوری که انتشار گازهای گلخانه‌ای و دیگر فعالیت‌های انسانی در حال ایجاد تغییراتی بنیادین در سیاره‌ای هستند که در آن زندگی می‌کنیم. به همین دلیل، فصل آتش‌سوزی‌های کالیفرنیا طولانی‌تر شده؛ ذوب لایه‌ی منجمد خاک، زیرساخت‌های روسیه را بی‌ثبات کرده است و بسیاری از یخچال‌های طبیعی جهان به سرعت در حال پسرفت هستند.

با افزایش نگرانی‌های عمومی نسبت به این قضایا، دو اصطلاح وارد واژگان ما شد: تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی. با اینکه این دو اصطلاح اغلب مترادف در نظر گرفته می‌شوند، اما از نظر معنایی متفاوت هستند.

اقلیم و هوا

گرمایش جهانی

پیش از هر چیز بهتر است به دو واژه‌ی دیگر بپردازیم و تفاوت آن‌ها را مشخص کنیم: اقلیم و هوا. هوا به وضعیت کوتاه جوی در گوشه‌ای خاص از دنیا گفته می‌شود؛ رطوبت، دما، سرعت باد، فشار اتمسفر و قابلیت دید، همگی از جمله عواملی هستند که وضعیت هوا را در لحظه‌ای خاص از زمان مشخص می‌کنند. به عبارت دیگر، هوا خیلی دوام ندارد و در طی روزها، ساعت‌ها و حتی دقیقه‌ها، خود را نشان می‌دهد. در نتیجه به سرعت تغییر می‌کند و به همین دلیل است که ما دائماً به‌دنبال به‌روزرسانی اطلاعات آب‌وهوایی خود هستیم. در واقع زمانی که شما پرس‌وجو می‌کنید که آیا قرار است در یک روز مشخص، در شهرتان باران ببارد یا خیر، راجع به وضعیت هوا صحبت می‌کنید.

اقلیم، با هوا تفاوت دارد و حوزه‌ی گسترده‌تری را در بر می‌گیرد. اساساً، اقلیم نشان‌دهنده‌ی میانگین‌ها و روندهای آ‌ب‌وهوایی یک منطقه در بلندمدت است که اغلب از طریق ده‌ها سال مشاهدات دقیق به دست می‌آید. با توجه به تفاوت در مقیاس اقلیم و هوا، می‌توان گفت که تغییر اقلیم بسیار آهسته‌تر از تغییر هوا است. هرچند که اقلیم نیز دستخوش تغییر می‌شود. به‌طور متوسط، همه اقلیم‌های منطقه‌ای جهان، چیزی را تشکیل می‌دهد که دانشمندان از آن به‌عنوان «تغییرات اقلیمی» یاد می‌کنند و می‌تواند درست مشابه مؤلفه‌های منطقه‌ای، در گذر زمان دچار نوسان و تغییر شود.

با این اوصاف، تغییرات اقلیمی به چه معنا است؟ طبق یک تعریف جامع، تغییرات اقلیمی شامل هر نوع نوسان بلندمدتی است که در یک یا چند متغیر اقلیمی نظیر میانگین بارندگی در یک منطقه رخ دهد. توجه داشته باشید که این مسئله هم برای اقلیم‌های منطقه‌ای و هم اقلیم جهانی صدق می‌کند. به‌عنوان مثال می‌توان گفت که اروپای شمالی شاهد افزایش چشمگیر طوفان‌های باران بود و این روند تا دهه‌ها ادامه یافت. این سناریوی فرضی، مثالی از تغییرات اقلیمی منطقه‌ای است، بدون اینکه توجهی به رخدادهای سایر نقاط دنیا شده باشد. از طرف دیگر، گرمایش جهانی، اتفاقی در سطح جهان است و در اصل به افزایش میانگین دمای سطح کره‌ی زمین اشاره دارد که در حال حاضر قطعا رو به افزایش است.

تغییرات آب و هوایی

طبق گزارش اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، در فاصله‌های سال‌های ۱۸۸۰ تا ۲۰۱۶، میانگین دماهای سطحی زمین حدود ۰/۹۵ درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش یافته است. با اینکه شاید این تغییر چندانی به نظر نرسد، اما حتی فقط چند درجه تغییر دما می‌تواند، تأثیرات گسترده‌ای در پی داشته باشد. پانزده هزار سال پیش، در یک عصر یخبندان، دمای کره‌ی زمین فقط پنج درجه‌ی سانتی‌گراد سردتر از دمای امروز بود؛ با این حال همین دما برای اینکه یک‌سوم از سطح زمین را با یخ بپوشاند، کفایت می‌کرد. نکته‌ی اصلی اینجا است که گرمایش جهانی، شکلی از تغییرات اقلیمی است؛ هرچند تغییرات اقلیمی همیشه خود را به‌شکل گرمایش جهانی نشان نمی‌دهد.

یک مشکل بی‌سابقه

خشکسالی

با اینکه شاید عجیب به نظر برسد، اما گرمایش اخیر که در اثر انتشار گازهای گلخانه‌ای به وجود آمده است، احتمالاً می‌تواند باعث افزایش سیل و خشکسالی شود. در حالی که هم‌اکنون مناطق خاصی در سراسر جهان بارندگی بیشتری دریافت می‌کنند، خاک برخی از مناطق خشک‌تر جهان در حال از دست دادن بخش زیادی از رطوبت خود هستند. دکتر ناتان استایگر (Nathan Steige)، دانشمند علوم جوی دانشگاه کلمبیا، تأثیراتی را که تغییرات اقلیمی روی تمدن‌های انسانی داشته‌اند و همچنان دارند، مورد مطالعه قرار داده است و می‌گوید:

به‌لحاظ تاریخی، جوامع گذشته بیش از همه، تحت‌تاثیر همان نوع حوادث ناگوار اقلیمی بوده‌اند که امروزه نیز رخ می‌دهد: گرما و سرمای طولانی و شدید، خشکسالی و سیلاب. این تغییرات اقلیمی در گذشته اتفاق می‌افتاد، بدون اینکه انسان‌ها نقشی در وقوع آن داشته باشند؛ هرچند گاهی اوقات انسان‌ها با سوءمدیریت در محیط‌زیست‌شان، این تغییرات اقلیمی مخرب را تشدید می‌کردند. فرسایش خاک ناشی از کشاورزی، یکی از عواقب همین سوءمدیریت به حساب می‌آید. مناطقی که خاک‌های ضخیم و غنی خود را از دست می‌دهند، در زمان خشکسالی بیشتر مستعد نابودی هستند؛ به این ترتیب وضعیت خشکسالی وخیم‌تر از قبل می‌شود.

تغییرات اقلیمی

ناتان استایگر و همکارانش در سال ۲۰۱۹، مقاله‌ای را در مجله‌ی Nature منتشر کردند و در آن از هسته‌های یخی، نمونه‌های مرجانی، سوابق تاریخی و سایر شواهد استفاده کردند تا تاریخچه‌ی تغییرات کوچک و بزرگ اقلیمی در دو هزار سال گذشته را مورد بررسی قرار دهند. در این بازه‌ی زمانی، چندین دوره‌ی ناهنجار مانند ناهنجاری اقلیمی قرون‌وسطایی مشاهده شد که از ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد ادامه داشت. اکثر این شواهد، ماهیت منطقه‌ای داشتند. با این حال استایگر و همکارانش متوجه شدند، گرم‌ترین دوره‌ در طول ۲۰۰۰ سال گذشته که دماهای جهانی به‌طور کامل سیر صعودی پیدا کردند و ۹۸ درصد از کره‌ی زمین را تحت‌تاثیر قرار دادند، اواخر قرن بیستم بوده است.

به‌طور خلاصه، در طول بیش از ۲۰ قرن تاریخ بشر، نیاکان ما هرگز مجبور به تحمل هیچ پدیده‌ی اقلیمی‌ای نبوده‌اند که به‌اندازه‌ی تغییرات اقلیمی دنیای امروز، تأثیرات جهانی و هشداردهنده داشته باشد. واقعا ما خوش‌شانس نیستیم؟

مطالب مرتبط:

منبع ecowatch

دیدگاه