دوره ساسانی، آخرین دوره تاریخی باستانی در ایران است که با مطالعه باستان‌شناسان، هر روز،گوشه‌هایی از آن، روشن می‌شود.میثم لباف خانیکی از باستان‌شناسانی است در رکاب پدر خود که یکی از باستان‌شناسان بزرگ ایران است بوده و از دوران نوجوانی در محوطه‌های باستانی حضور داشت. بررسی سازه‌های معماری دوران ساسانی، باستان‌شناسی اجتماعی، شناسایی سکونتگاه‌های دوره ساسانیان و بررسی دیوارهای دفاعی خراسان از جمله پژوهش‌هایی است که خانیکی در کارنامه خود ثبت کرده است.
وی در مورد تحقیقات خود در دوره ساسانی به یافته‌های جالبی دست یافته است، که در اینجا به‌طور مختصر به آن‌ها اشاره می‌شود. به عقیده وی باورهای دینی همیشه وجود داشته است. حداقل از دوره نوسنگی حدود ۱۰ هزار سال پیش، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد جوامع بشری دین و اعتقاد خاص خود را داشته‌اند. در این میان ادیانی که هم‌زمان با ورود آریایی‌ها به ایران در پهنۀ فلات ایران و سرزمین های مجاور شناخته شده‌اند، به‌صورت مشخص شناخته و مطالعه شده‌اند که در فلات غربی ایران، ایزدی با نام میترا، ایزد عهد و پیمان، شناخته می‌شود. اشاره به نام ایزدان ایرانی در کتیبه‌های هخامنشی مربوط به حدود ۲۵۰۰ سال پیش می‌رسد.
شواهد تاریخی که از اعتقاد به دین زرتشتی باقی مانده به دوره ساسانیان برمی‌گردد. در مناطق مختلف ایران طی دوره ساسانی پیروان ادیان دیگر نیز زندگی می‌کردند. مذهب بودایی، مسیحیان، منداییان، یهودیان و مانویان فعال بودند. تمام این ادیان به دنیای بعد از مرگ و نیروهای ماوراءالطبیعه‌ای که ادارۀ دنیا را در دست دارند، اعتقاد داشتند.
کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت سلیمان، نشان می‌دهد که این محوطه در بر دارندۀ مجموعه‌ای گسترده از معابد و سازه‌ای اشرافی دوره ساسانیان است. بر اساس کتیبه پهلوی روی اثر مهری که پیشتر از تخت سلیمان یافت شده، می‌دانیم که نام این معبد آذرگشنسب بوده و در آذربایجان قرارداشت. در تخت سلیمان، چند آتشکده و چهارطاقی کوچک و بزرگ در کنار دریاچه‌ای طبیعی از این دوره، کشف شده که ارتباط بین عناصر چهارگانه آب و باد و خاک و آتش را تایید می‌کند.
در آن دوران دو گروه آیین برگزار می‌شد. برخی از آیین‌ها با تدارکات حکومتی برگزار می‌شد که شخصیت‌هایی همچون شاهان، موبدان و اسپهبدان در آن‌ها شرکت می‌جستند. این مراسم در مجموعه‌های بزرگ مذهبی مانند تخت سلیمان برگزار می‌شد. بخش دیگری از مراسم آن زمان، توسط مردم عادی برگزار می‌شد که از سادگی برخوردار بود. حتی در دوره ساسانی شاهد آتشدان‌های خانگی در منازل مردم هستیم که با نام آذورگ، شهرت داشتند.
بر اساس مندرجات متون مذهبی دوران ساسانی، مؤمنان زردشتی در مراسم خاصی مثل نوروز، مهرگان، گاهانباران و... به غیر از برخواندن اوستا در مقابل آتش، پیشکش‌هایی نثار آب و آتش می‌کردند و نذوراتی مانند گوشت حیوانات را قربانی و در میان مردم، فقرا و نیازمندان تقسیم می‌کردند. در عهد ساسانیان، انواع آش می‌پختند و در میان مردم پخش می‌کردند. آش نیز با استفاده از غلات تهیه می‌شد. انواع نان هم جزو نذورات دوران ساسانیان بوده است.
منبع عکس: ایلنا
دیدگاه