مقاصد گردشگری ادبی؛ شهرهایی که صحنه داستان شده‌اند (قسمت اول)

پشت هر داستان کوتاه، داستان بلند و رمان، مکان‌هایی واقعی وجود دارند؛ شهرهایی که نویسندگان روایت‌های خود را با توجه به ویژگی‌های شهر و طرح داستان، در صحنه آن‌ها شکل داده‌اند و در معرفی شخصیت‌ها و رویدادهای داستان به خوانندگان نقش بسزایی را ایفا می‌کنند. حتی در نوشته‌هایی تماما تخیلی، نویسندگان از کاراکترهای یک یا چند شهر بهره جسته‌اند تا سناریو خود را در صحنه آن‌ها بچینند. اگر شما نیز به دنبال مقاصد گردشگری ادبی جدیدی هستید، با ما همراه شوید تا با برخی از مهم‌ترین شهرهایی که رمان‌ها در آن‌ها جان گرفته‌اند، آشنا شویم؛ از آمستردام در «سقوط» اثر آلبر کامو گرفته تا استانبول در «کتاب سیاه» اورهان پاموک.

کوه‌های آلپ

کوه جادو اثر توماس مان

دو رمان محبوبی که درباره کوه‌های آلپ نوشته شده‌اند، یعنی رمان کودک‌محور «هایدی» اثر یوهانا اشپیری و «کوه جادو» اثر توماس مان، بیش از این نمی‌توانستند از یکدیگر متمایز باشند و کوه‌های سپید آلپ را با تجربه‌هایی متفاوت به خوانندگان عرضه کنند. هر چند هر دو از ارزش‌های ادبی برخوردارند؛ اما ماجراجویی‌های آلپی هایدی، خواننده را سرشار از خوشنودی‌های آنی می‌کند، در حالی که اثر تومان مان، همان‌طور که انتظار می‌رود، نیاز به باریک‌بینی و کوشش بیشتری برای خواندن و لذت بردن دارد. «کوه جادو» که تنها صحنه سناریو آن را یکی از آسایشگاه‌های مسلولین در سال ۱۹۲۴ شامل می‌شود، مملو از شوخ‌طبعی‌های موشکافانه‌ای است که مان در توصیف جامعه اروپایی، روابط و همچنین بیماری و اوضاع پیش از جنگ جهانی دوم بکار برده است.

آمستردام

سقوط اثر آلبر کامو

آمستردام که در ارتفاعی پایین‌تر از سطح دریا قرار گرفته است، بیش از همه با کانال‌های آبی پراکنده در شهر شناخته می‌شود. شاید همین موضوع نیز آلبر کامو را بر آن داشت تا با شکل دادن صحنه رمان سقوط در آمستردام، قهرمان خود، یعنی ژان باتیست کلمانس را با آرزوی مقام‌‌های بلند در دل، در برابر پستی جغرافیایی شهر قرار دهد. «سقوط» که در سال ۱۹۵۶ (۴ سال پیش از مرگ کامو در اثر تصادف) منتشر شد، در واقع مکالمه‌ای است که میان یک پاریسی و کلمانس صورت می‌گیرد؛ کسی که پیشتر وکیلی موفق در پاریس شناخته می‌شد و از جامعه افراد آسیب‌پذیر شهر دفاع می‌کرد. کلمانس بعد از حادثه‌ای، خود را به آمستردام تبعید می‌کند و همین کار او، زاینده پرسش‌های پس‌زمینه داستان درباره انگیزه‌های حقیقی افراد برای فعالیت‌های انسان‌دوستانه است.

برلین

جاسوسی که از سردسیر آمد اثر جان لوکاره

هیچ شهری در دنیا مانند برلین غرق در تاریخ پرماجرا نیست و شاید به همین دلیل نیز تاریخ‌دانان برای مدت زیادی نمی‌توانند از غرق شدن در تاریخ برلین، چشم‌پوشی کنند. از سال ۱۹۴۵، برلین با تسخیر ذهن و خیال نویسندگان و خوانندگان، به‌طرز افزاینده‌ای به منبع الهام رمان‌نویس‌ها تبدیل شد و با گذشت زمان، هیچ نشانه‌ای از کم شدن تعداد کتاب‌هایی که برلین صحنه داستان آن‌ها بود، دیده نشد. از میان آثار جان لوکاره که اولین محرک ایجاد ژانر هیجان‌انگیز جنگ سرد به شمار می‌روند، می‌توان به «جاسوسی که از سردسیر آمد» با داستانی شکل گرفته در برلین، به‌عنوان بهترین اثر اشاره کرد.

قاهره

مرگ در رودخانه نیل اثر آگاتا کریستی

به نظر منصفانه نیست که بر اساس مشاوره‌های مسافرتی، اسم شهری را از مقاصد سفرهای آینده خود خط بزنیم. هنوز می‌توان امیدوار بود که رمان «مرگ در رودخانه نیل» اثر آگاتا کریستی (۱۹۳۷)، دوباره بتواند الهام‌بخش افراد در سفر به مصر باشد. هر چند فیلم‌ها و سریال‌های زیادی با اقتباس از «مرگ در رودخانه نیل» ساخته شده‌اند؛ اما بهترین راه برای دنبال کردن کاراگاه بلژیکی، هرکول پوآرو از لندن تا مصر، گشت و گذار در متن کتاب اصلی است. وظیفه پوآرو در این اثر، پیدا کردن کسی است که لینت ریج‌وی را در یکی از شب‌ها، روی عرشه کشتی به قتل رسانده است؛ کشتی‌ای که در پیچ و خم‌های رود مشهور نیل پیش می‌رود. در پایان کتاب، مطابق معمول داستان‌‌های کریستی، پوآرو با کار کردن روی احتمالات، مجرم را حین سفر روی نیل می‌یابد.  

دوبلین

پدی کلارک هاهاها اثر رادی دویل

با شنیدن اسم دوبلین، ذهن اکثر کتاب‌دوست‌ها بی‌معطلی به سمت جویس و «اولیس» کشیده می‌شود. اما این بار با جایگزینی بسیار لذتبخش، روان و پرنشاط روبرو می‌‌شویم؛ «پدی کلارک هاهاها». شکل‌گیری داستان در شهری خیالی به نام باری‌تاون صورت گرفته است که مردمانش گویش و شوخ‌طبعی دوبلینی‌ها را دارند. «پدی کلارک هاهاها» مجموعه‌ای از نماهای کوتاه زندگی در دهه ۱۹۶۰ است که از چشم‌انداز یک پسر ده ساله دوبلینی روایت می‌شود. رادی دویل برای این اثر، در سال ۱۹۹۳ برنده جایزه بوکر شد و همین موفقیت او را بر آن داشت تا با تمرکز روی حرفه نویسندگی، از شغل معلمی کنار بکشد.

فلورانس

اتاقی با یک منظره اثر ادوارد مورگان فورستر

از اولین صحنه از «اتاقی با یک منظره» با فریبکاری طبقاتی و کمدی‌گونه گردشگران انگلیسی در ایتالیا مواجه می‌‌شویم. بعد از آنکه لوسی سراغ دخترعموی خود، شارلوت می‌رود تا درباره اشتباه «سینیورا» در دادن اتاق‌هایی با منظره‌های بد شکایت کند و لوسی با حالتی خودپسندانه نارضایتی خود را نشان می‌دهد، داستان آغاز می‌شود. در نیمی از داستان، نویسنده به نمایش گروهی از طبقه بالای جامعه انگلستان که از شهر ساری، تازه به فلورانس پا گذاشته‌اند، می‌پردازد و روایت داستان را با مکان‌ها و چشم‌اندازهایی از شهر (از جمله رم) به زیبایی درمی‌‌آمیزد. در قسمت دوم رمان، هر چند لوسی و شارلوت به خانه روستایی خود باز می‌گردند؛ اما فلورانس و رم به‌عنوان بخش‌های اصلی به حضور خود در کتاب ادامه می‌دهند.

استانبول

کتاب سیاه اثر اورهان پاموک

از آنجا که استانبول امروزی شباهت زیادی به طرح اصلی شهرهایی دارد که در آن «غرب و شرق یکدیگر را ملاقات می‌کنند»، تقلید طنزگونه آن در نوشته‌ها بسیار آسان به نظر می‌رسد. با این وجود نقیضه‌گویی از استانبول چندان هم خالی از ارزش نیست و تنها خوانش خلاصه‌ای از «کتاب سیاه» اثر اورهان پاموک، درون خوانندگان را برای تصویری متفاوت‌تر جست و جو می‌کند. هر چند که رمان نیمه جنایی «کتاب سیاه»، چشم‌اندازی شگرف از خانواده‌ها، دوستان و شخصیت‌ها را ارائه می‌دهد؛ اما منتقدان با توجه نقش برجسته خیابان‌های ترکیه در جای جای داستان، استانبول را قهرمان اصلی «کتاب سیاه» می‌دانند. اگر به انگیزه بیشتری برای شروع کتاب نیاز دارید، توصیه ما خوانش کتاب «خاطرات و شهر» است؛ کتابی که به سادگی با اشاره به استانبول در عنوان خود، شامل خاطرات دوست‌داشتنی پاموک در دوران کودکی‌اش می‌شود.