استان قزوین را بهتر بشناسیم

فرناز رهبران رنجبر
فرناز رهبران رنجبر یکشنبه، ۱۵ مهر ۱۳۹۷ ساعت ۱۴:۰۰
استان قزوین را بهتر بشناسیم

استان قزوین به واسطه دارا بودن بیشترین آثار تاریخی، مقصدی مهم برای گردشگری فرهنگی و همچنین مقصدی مناسب برای سفرهای بوم‌گردی و طبیعت‌گردی است.

استان قزوین در شمال غربی کشور واقع شده و  شرایط مناسب زیست اقلیمی دارد که آن هم به خاطر ارتفاعات متعدد همچون رشته‌کوه البرز در شمال استان و گسترش آن در جهات شمال شرقی و شمال غربی و کوه‌های پراکنده در نقاط دیگر استان است. این استان در آثار تاریخی ملی کشور رتبه نخست را دارد.

در سال ۱۳۷۶ استان قزوین به مرکزیت شهر قزوین ایجاد شد. آخرین تقسیمات کشوری نشان می‌دهد این استان از ۶ شهرستان، ۱۹ بخش، ۲۵ شهر، ۴۶ دهستان و ۱۵۴۷ روستا تشکیل شده است. قزوین، تاکستان، بوئین زهرا، آبیک، البرز و آوج شهرستان‌های استان هستند.

استان قزوین یکی از مراکز مهم کشاورزی، صنعتی و تجاری در ایران است. فندق، پسته، زغال‌اخته (درخت)، انگور و کشمش از مهم‌ترین محصولات کشاورزی استان است. دامداری و پرورش طیور در استان قزوین به دو شیوه سنتی و صنعتی انجام می‌گیرد. صنایع فلزی، شیمیایی، نساجی، سلولزی، الکتریکی، مواد معدنی غیر فلزی و صنایع غذایی از مهم‌ترین صنایع این استان هستند.

دروازه درب کوشک

عکاس: Mohammad Hossein V.

نام‌گذاری

استان قزوین رتبه نخست آثار تاریخی ملی کشور را دارد

قزوین در گذشته شهر باستانی «آرساس» یا «آرساسیا» و در تاریخ یونان شهر قدیمی «راژیا» نام دارد. به عقیده تاریخ نگاران ایرانی و عرب کلمه قزوین از جمله «این کش وین» گرفته شده است. اشکانیان قزوین را با نام مؤسس آن «اردپا» می‌خواندند. «کشوین» (یعنی سرزمینی که نباید از آن غافل شد) از دیگر نام‌های قزوین در زمان ساسانیان بوده که در دوره اسلامی معرب شده و به قزوین تغییر یافته است. «قسوین» (یعنی شهری که مردمی پر صلابت و استوار دارد) از نام‌های دیگر قزوین بود. آنچه که مشخص است قزوین معرب کلکه کشوین است.

کلسای کانتور

عکاس: الناز رادمهر

تاریخچه

سرزمین قزوین در دوران حکومت مادها، در قرن هفتم پیش از میلاد وجود داشته است. در آن زمان ناحیه کوهستانی جنوب و جنوب غربی قزوین جزیی از قلمرو مادها محسوب می‌شد که اقوام و قبایل مختلف از جمله دیالمه طبرستان به آن حمله کردند.

با توجه به کاوش‌هایی که در تپه سگزآباد در منطقه بویین زهرا انجام شده، چنین می‌توان نتیجه گرفت که در هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد انسان‌ها در آن سکونت داشتند.

مسجد جامع قزوین

عکاس: امیرحسین واعضی

شاپور معرف به شاپورذوالاکتاف قزوین را برای جلوگيری از تهاجمات ديالمه بنا کرد و در آن قلعه و استحکاماتی ایجاد و سپاهیان خود را در آنجا مستقر کرد. کم‌کم پايگاه نظامی شاپور توسعه يافت و هسته اصلی شهر قزوين به وجود آمد. قزوین به‌عنوان گذرگاه مهم طبرستان و دريای مازندران (خزر) دارای موقعیت ممتازی بود.

در سال ۱۹۲ ھجری قمری هارون‌الرشيد به قزوين آمد و شهر را توسعه داده و مسجد جامع را در آن احداث کرد.

از اواخر قرن پنجم هجری تا زمان حمله هلاکو به قلعه‌های اسماعيليان، حوادث مربوط به نهضت اسماعيليان از جمله حسن صباح و جانشينانش در قزوین ایجاد شد و ميان سپاه حکومت مرکزی و اسماعيليان جنگ‌های طولانی به وجود آمد.

در دوره حکومت صفویان و در دوران سلطنت شاه طهماسب، قزوین اعتبار بيشتری يافت و آثار و بناهای مختلفی در آن ایجاد شد. در زمان قاجاریان که تهران به پايتختی انتخاب شد، قزوين به‌علت قرار داشتن در مسير جاده تهران به اروپا و روسيه، از ارزش زیادی برخوردار شد.

کاخ چهلستون قزوین

عکاس: بهراد مودی

جغرافیا

استان قزوین با ارتفاع ۱,۳۰۴ متر از سطح دریا در شمال غربی کشور قرار دارد. همچنین با وسعت حدود ۱۵٬۸۲۰ کیلومتر مربع، ۱ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است. این استان از شمال با استان گیلان، از جنوب با استان مرکزی، از شرق با استان البرز و از غرب با استان زنجان و همدان همسایه است.

این استان از سه طرف به‌وسیله سلسله کو‌های البرز مركزی و كوه‌های رامند و خرقان محصور شده است. وجود دشت گسترده‌ای که از شمال به جنوب ۷۵ كيلومتر و از شرق به غرب حدود ۹۵ کشیده شده، از نتایج این حصار است.

کوه‌های سیالان با ارتفاع ۴۱۷۵ متر، کی جگین با ارتفاع ۳۵۰۰ متر و سفیدکوه با بلندی ۲۳۰۰ متر از سطح دریا بلندترین کوه‌های استان هستند که محدوده مرکزی و شرقی استان را در بر می‌گیرند.

منطقه الموت

عکاس: Aleksandar Gospić 

محدوده مركزی و شرق استان كه دشت پهناور قزوين را تشكيل داده، دارای شيبی است كه از شمال غرب به جنوب شرق امتداد يافته و در پايين‌ترين نقطه ۱۱۳۰ متر ارتفاع دارد. پست‌ترین نقطه استان در شمال غرب در بخش طارم سفلی در کناره‌های دریاچه سفیدرود با ارتفاع ۳۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد.

این استان از نظر طبیعی به دو ناحیه کوهستانى و دشتى قسمت می‌شود. منطقه کوهستانى در شمال استان واقع شده و دهستان‌‌هاى الموت، رودبار و قسمتى از کوهپایه اقبال و پشگلدره را شامل می‌شود. در همین ناحیه بخشى از رشته‌کوه البرز از بخش شمال غربى و از استان گیلان به طرف جنوب غربى در داخل استان قزوین کشیده شده است. سیالان و الموت از قله‌هاى معروف کوهستان‌هاى بخش غربى البرز در این منطقه هستند.

دریاچه اوان

عکاس: کوروش نوزاد تهرانی

دامنه‌هاى خشک جنوبى، به‌ویژه در ناحیه قزوین دارای دره‌‌هاى البرز باریک و کم‌عرض هستند. دره شاهرود یکی از آبادترین و پرجمعیت‌‌ترین دره‌ها است که رساننده آب دامنه‌هاى البرز جنوبى به سفیدرود هستند. در جنوب شاهرود، کوه‌هاى زیاران، سبزپوش، خزران و ... به وجود آمده‌اند که از زمان‌هاى پیشین مسیرهاى پیاده شمالى-جنوبى قزوین بوده‌‌اند که بعضى از آن‌ها در امتداد دره‌ها تا ساحل دریاى مازندران (خزر) امتداد یافته‌اند و سبب پیدایش گردنه‌هاى معروف سلمبار و الوچشمه شده‌اند. ناحیه دشت قزوین به غرب مازندران و شرق گیلان به‌وسیله این راه‌ها متصل می‌شود. یک رشته ارتفاعات موازى به نام «چرگر» در ناحیه غربى دشت قزوین قرار دارد که از جانب شمال به جنوب کشیده شده و محل فصل استان قزوین از استان زنجان و خمسه است. این ارتفاعات در حدفاصل نواحى سلطانیه و طارم واقع شده‌اند.

اقلیم

بیشترین پهنه اقلیمی استان در اقلیم نیمه خشک سرد قرار دارد. اقلیم‌های خیلی مرطوب، مرطوب، نیمه مرطوب فرا سرد و مدیترانه‌ای سرد و معتدل در این منطقه قابل تشخیص است. شهر معلم کلایه مرکز این بخش اقلیم نیمه مرطوب سرد دارد که با رفتن به‌سمت مناطق مرکزی الموت این شرایط اقلیمی متعادل‌تر می‌شود که در رازمیان آب و هوای نیمه مرطوب معتدلی حاکم است.

مناطق کم ارتفاع اطراف سد سفیدرود و بخش طارم سفلی نیز دارای اقلیم نیمه‌خشک معتدل هستند.

منطقه بویین زهرا و مناطق پیرامون آن در شرق و جنوب خشک‌ترین منطقه استان هستند که اقلیم خشک دارند. در مناطق ارتفاعی آوج اقلیم‌های مرطوب فراسرد و نیمه مرطوب فراسرد وجود دارد.

پارک باراجین قزوین

عکاس: the false world 

متوسط بارش سالانه استان از ۲۱۰ میلی‌متر در مناطق شرقی تا بیش از ۵۵۰ میلی‌متر در ارتفاعات شمال شرقی نوسان می‌کند. دامنه‌های شمال شرقی الموت بیشترین میزان بارندگی با بارش بیش از ۵۵۰ میلی‌متر را دارند. مناطق اطراف بوئین زهرا تا بخش‌های جنوبی شهرستان تاکستان با ۲۱۰ تا ۲۳۰ میلی‌متر و نواحی اطراف سدّ منجیل در بخش طارم سفلی با ۲۱۰ میلی‌متر بارندگی، کمترین میزان بارش را دارند.

ارتفاعات شمال شرقی و شمالی استان و ارتفاعات آوج در جنوب غرب استان کمترین میزان دما و مناطق مرکزی دشت قزوین و اطراف دریاچه سد منجیل بیشترین میزان دما را دارند. با رفتن از دشت به‌سمت کوهپایه و مناطق کوهستانی، با کاهش میانگین درجه حرارت سالانه مواجه می‌شویم.

مردم‌شناسی

جمعیت این استان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۱٬۲۰۱٬۵۶۵ نفر بوده است. مردم استان قزوین به زبان فارسی، تاتی یا ترکی سخن می‌گویند. استان قزوین دارای لقب «ام‌القرای زبان تاتی» است چراکه اصلی‌ترین استان تات‌زبان ایران به حساب می‌آید.

بیشتر مردم شهر قزوین به زبان فارسی با لهجه قزوینی تکلم می‌کنند. پس از فارسی، زبان‌های ترکی آذربایجانی و تاتی نیز در بین بومیان این شهر رواج دارد برخی از مردم این شهر به زبان‌های دیگری مثل مراغی، کردی، لری و رمانلویی صحبت می‌کنند.

تات‌ها در شهرستان البرز، شهرستان تاکستان، شهرستان بوئین‌زهراه شهر آبیک، منطقه فشگلدره، بخش الموت غربی و بخش الموت شرقی و آذری‌ها در شهرستان البرز، شهرستان بوئین‌زهرا، شهر آبیک و شهر سیردان سکونت دارند.

بازار قزوین

عکاس: محمدرضا ناصری

پوشش محلی

پوشاک مردان

در گذشته هرکس با توجه به وضعیت مالی خود از کلاهی استفاده می‌کرد. آنان از پیراهن‌هایی معمولا به رنگ سفید و ساده استفاده می‌کردند و تکمه یقه آن بر شانه چپ بسته می‌شد. در میان سینه چپ از شانه تا زیر سینه چاکی داشت. پس از آن پیراهن‌هایی با یقه‌های بلند به نام یقه قزاقی مرسوم شده و سپس یقه ملایی جای آن را گرفت.

خالق بسیار بلندی که یقه آن ایستاده و جلوباز بود و تا انتهای پا می‌رسید از تن پوش‌های مردان بود. در ناحیه کمر تنگ، و دامن آن بسیار گشاد بود و در دو پهلو دارای چاک که تا کمر می‌رسید. شلوار افراد کم در آمد از کرباس به رنگ آبی یا مشکی بلند و گشاد بود که در لیفه آن از بند استفاده می‌کردند. شلوارهای دکمه‌ای مخصوص افراد اعیان بود. گیوه با نام‌های جوراب و آجیده از دیگر قسمت‌های پوشاک مردان بود که در تابستان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

حمام قجر

عکاس: آیدین باطنی

پوشاک زنان

در گذشته زنان قزوینی زیر پیراهن خود شلیته به پا می‌کردند، به‌طوری که یک وجب یا حتی کمتر از دامن بیرون می‌آمد. یل یا نیم‌تنه قزوینی که اعیان‌ها در حدود صد سال پیش می‌پوشیدند، از پارچه ترمه با آستری از پارچه تافته به رنگ کرم تهیه می‌شده که در قسمت جلو هجده دکمه فلزی پی در پی روی آن دوخته می‌شد. شلوارهایی مشکی رنگ با قسمت بالای باز و دمپای تنگ از دیگر پوشاک بانوان بود که در زیر شلیته قرار می‌گرفت. همچنین زنان از پاپوش استفاده می‌‌کردند که در تابستان گیوه‌هایی ظریف بود. کوئینگ، جومه، کراس، شگ، کول چوغا، قرقره تمبون و اوزون تنبون از دیگر پوشاک بانوان محسوب می‌شد.

حمام قجر

عکاس: مصطفی معراجی

سوغات و صنایع دستی

شیرینی‌های قزوین از معروف‌ترین و لذیذترین شیرینی‌های ایران است. نمی‌شود از جلوی شیرینی‌ فروشی‌ها عبور کرد و عطر این شیرینی‌ها آدمی را وسوسه نکند. نان چای، نان نازک، باقلوا و نان چرخی از شیرینی‌های سنتی معروف استان هستند.

گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، گلابتون‌دوزی و گیوه‌دوزی از مهم‌ترین صنایع دستی استان قزوین هستند.

گلیم بافی

دیدنی‌ها

استان قزوین همچون دیگر استان‌های کشور مکان‌هایی دارد که مختص ماجراجویان و گردشگران است. این استان، سرزمینی تاریخی است و داشتن مکان‌‌های تاریخی در آن دور از انتظار نیست. در ادامه به مهم‌ترین جاذبه های گردشگری قزوین اشاره‌ای می‌کنیم.

بازار قزوین، حمام قجر قزوین، کلیسای کانتور قزوین، قلعه الموت قزوین، مسجد جامع قزوین، کاخ چهل ستون قزوین، حسینیه امینی‌ها در قزوین، امامزاده شاهزاده حسین قزوین، بقعه‌ حمدالله مستوفی قزوین، مجموعه باغ صفویه قزوین، موزه قزوین، سردر عالی قاپو در قزوین، کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین، مسجد النبی (ص) قزوین، عمارت سردار مفخم قزوین، بازار سعدالسلطنه قزوین، عمارت شهرداری قزوین، دروازه تهران قدیم قزوین، دروازه درب کوشک قزوین، آب‌انبار سردار بزرگ قزوین، باغستان سنتی قزوين، خیایان سپه قزوین و غار قلعه کرد آبگرم از مکان‌های تاریخی هستند.

امامزاده شاهزاده حسین

عکاس: ابوریحانی

همچنین دریاچه‌ اوان در ۷۵ کیلومتری قزوین، پارک جنگلی بارجین و دهکده طبیعت قزوین، آبشار ورچر قزوین و غار سفیدآب قزوین از دیگر جاذبه‌های گردشگری این استان هستند.

ثبت ملی مهم‌ترین جاذبه‌های استان قزوین

بازار قزوین، حمام قجر، کلیسای کانتور، قلعه الموت، مسجد جامع قزوین، کاخ چهل‌ستون قزوین، حسینیه امینی‌ها، امامزاده شاهزاده حسین، آرامگاه حمدالله مستوفی، مجموعه باغ صفویه، سردر عالی‌قاپو، کاروانسرای سعدالسلطنه، مسجدالنبی، بازار سعدالسلطنه، عمارت شهرداری قزوین، دروازه درب کوشک، دروازه تهران قدیم، آب‌انبار سردار بزرگ، باغستان سنتی، خیابان سپه قزوین، غار قلعه کرد و دریاچه اوان از جاذبه‌های ثبت شده در فهرست آثار ملی هستند.

عکس کاور از تور الموت

مطالب مرتبط:

دیدگاه