لرستان از نگاه سفرنامه نویسان خارجی

لرستان از مناطقی است که کمتر مسافر خارجی از جاذبه‌های طبیعی آن متأثر نشده است. جدا از جاذبه‌های طبیعی، در سفرنامه‌های سفرنامه‌نویسان خارجی، خصوصا در سفرنامه‌هایی که در عصر قاجار نوشته شده، توجه به موضوعات سیاسی و مدنی مرتبط با لرستان پررنگ است. در ادامه نمونه‌هایی از این‌گونه سفرنامه‌ها را می‌خوانیم و سپس به سراغ توریست‌های عصر جدیدی که به لرستان رفتند، می‌رویم. 

بارون دوبد، سیاح روس، در سفرنامه‌اش که در حدود سال ۱۲۰۷ شمسی نوشته درباره لرستان می‌گوید:

«لرستان کوچک از شمال به بروجرد و کرمانشاه محدود است. رودخانه‌ی دزفول آن را در شرق از بختیاری، قسمتی از لر بزرگ، جدا می‌کند. اما حد جنوبی و غربی این سرزمین نامشخص است؛ زیرا طوایف لر در کوچ زمستانی در جلگه‌های دزفول، که در سمت جنوب کوهستان آنان واقع است، پراکنده می‌شوند یا در حد غربی با اعراب صحراگرد در مرز عثمانی تلاقی می‌کنند.

_{لرستان روی نقشه‌ای از سال ۱۷۰۶}

لرستان کوچک به دو بخش عمده‌ی لرستان پیشکوه و لرستان پشتکوه تقسیم می‌شود. اولی در شرق زاگرس و دومی در غرب این ارتفاعات واقع است.

خرم‌آباد، که شهر عمده‌ی لرستان کوچک است، در پیشکوه قرار دارد. این شهر دارای روستاهای بسیاری است که ساکنان آن یکجانشین شده‌اند، اما ساکنان پشتکوه محل اسکان ثابتی ندارند و زیر سیاه‌چادرها به سر می‌برند.

حتی اگر کردستان را هم در نظر بگیریم، شاید لرستان کوهستانی‌ترین قلمرو ایران باشد. گذشته از ارتفاع بزرگی که پیشکوه را از پشتکوه جدا می‌کند، در شمال شرقی هم کوه‌های دیگری از الوند جدا و میان خرم‌آباد و بروجرد گسترده می‌شوند و در جهت جنوب شرقی امتداد می‌یابند. در میانه‌ی زمستان، فاصله‌ی میان خرم‌آباد و بروجرد تمام برف گرفته است.

_{خرم آباد روی نقشه‌ای از سال ۱۸۰۸}

لرستان را همیشه به چشم یکی از یاغی‌ترین ولایات ایران نگریسته‌اند. ماهیت کوهستانی این سرزمین و دوری‌اش از مقر حکومت و نزدیکی‌اش به مرز عثمانی و بالاتر از همه سرشت سرکش مردم آن جملگی سبب شده تا در تمام ایام اقتدار حاکمان ایران بر این خطه متزلزل بماند.

تنها چهار والی گرجستان، کردستان، لرستان و خوزستان بودند که خراج‌گزار عمده‌ی شاه محسوب می‌شدند و می‌توانستند در حضور شاه بنشینند. از این چهار حاکم خراج‌گزار فقط دو تن، یعنی والی کردستان و لرستان، هنوز هم عناوین خویش را حفظ کرده‌اند، اما در حد گذشته مستقل نیستند. مدت کوتاهی پیش از سفر من به لرستان کوچک، این منطقه در بلوای کامل فرو رفته بود؛ تمام طوایف بیابان‌گرد در حال هیجان به سر می‌بردند و تنها خبر ورود قوای نظامی قدری آنان را در حال ترس نگاه داشته بود».

_{میدان گپ (بزرگ)، محل پشت بازار، هم‌زمان با جنگ جهانی دوم، عکس از فرانک هارلی، استرالیا}

سر تیمور دوراند، وزیرمختار انگلستان، در سال ۱۲۷۳ خورشیدی در سفرنامه‌اش از شهر خرم‌آباد نوشت:

«خرم‌آباد شهری خوش‌منظره است که در موقعیتی جالب قرار دارد. این شهر می‌تواند فوق‌العاده غنی و ثروتمند شود، ولی در اثر تاخت و تاز، لرها از کشت غله خودداری می‌کنند. در نتیجه زمین‌های اطراف شهر بایر مانده است».

آرنولد ویلسن، افسر بریتانیایی، سال ۱۲۹۳ به خرم‌آباد رفت. او این شهر را این‌گونه توصیف کرد:

«خرم‌آباد عبارت است از یک ناحیه‌ی ویرانه که مردم آن بویی از تمدن به مشام‌شان نرسیده است. با اینکه در روزگاران پیشین این حوالی عموما آباد بوده، اکنون اغلب قنات‌ها رو به ویرانی نهاده و ساکنان دهات خانه و زندگی خود را ترک گفته و به اطراف متواری شده‌اند. خانه‌ها و باغ‌های بیشتر روستاها خالی از سکنه است و عده‌ی معدودی هم که باقی مانده‌اند، مدام مورد تاخت و تاز و غارت لرها قرار می‌گیرند».

_{خرم آباد از فراز کوه مدبه (بام لرستان)}

امروزه دیگر خبری از ناامنی در لرستان و خرم‌آباد نیست. لرستان گرچه در مسیر شهرهای توریستی ایران قرار ندارد، اما گاه گداری مسافران خارجی به آن منطقه می‌روند و از جاذبه‌های طبیعی‌اش بهره می‌برند. قلعه فلک‌الافلاک، آبشار بیشه، دریاچه گهر و منطقه گلدشت معروف‌ترین جاذبه‌های لرستان نزد توریست‌ها هستند که در ادامه نظرشان درباره‌ی این جاذبه‌ها را می‌خوانیم.

فلک‌ الافلاک

مسافر سنگاپوری در مرداد ۹۳ در مسیر حرکت از اصفهان به‌سمت کرمانشاه و همدان از خرم‌آباد و قلعه فلک‌الافلاک دیدن کرده و به هیچ عنوان پشیمان نیست:

«این قلعه‌ی ساسانی یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر خرم‌آباد است. قلعه از آجر، سنگ و ملاط ساخته شده و می‌گویند در اصل ۱۲ برج داشته است؛ گرچه حالا تنها هشت برجش باقی مانده است. این قلعه معماری تأثیرگذاری دارد. از بالای قلعه می‌توان جنب‌و‌جوش بازار شهر را دید».

گردشگر آمریکایی در خرداد ۹۷ سفر به خرم‌آباد را توصیه کرد:

«ما از دیدن خرم‌آباد شگفت‌زده شدیم؛ شهری زیبا با چشم‌اندازی بی‌همتا و چشمه‌های طبیعی فراوان است. قلعه، آبشارها و دریاچه‌های اطراف همگی شگفت‌انگیز هستند. واقعا ارزشش را دارد که برای دیدن‌شان به خرم‌آباد بروید. قلعه‌ی زیبای فلک‌الافلاک انگار قبلا زندان بوده، اما حالا موزه شده است. موزه‌اش البته در سطح جهانی نیست، اما خود قلعه بدون شک قطعه‌ای هنری است و چشم‌اندازی که دارد پنج ستاره را دریافت می‌کند».

آبشار بیشه

توریست آمریکایی همچنین از تجربه یک شب ماندنش در بیشه گفته است:

«دهکده‌ی کوهستانی بیشه مکانی لذت‌بخش است که در آن امکانات اقامتی نیز وجود دارد. تنها کافی است آنجا درخواست اتاق کنید. آبشارش عالی است. ما از ماندن در آنجا لذت بردیم. ما از اندیمشک به‌سمت لرستان سوار قطار شدیم. حرکت قطار ساعت پنج صبح بود. مسیرش پر از مناظر زیبا است».

_{عکس از پریناز طیبی}

_{آبشار بیشه}

دریاچه گهر

گردشگر کانادایی در خرداد ۹۷ مسیر دستیابی به دریاچه گهر را به زیبایی خود دریاچه دانسته:

«پیاده‌روی ۱۲ کیلومتری به‌سمت این دریاچه واقعا ارزشش را داشت. ما خوش‌شانس بودیم که توانستیم راهنمایی محلی پیدا کنیم. حتما برای رفتن به این دریاچه برنامه‌ریزی کنید و از طبیعت ایران لذت ببرید».