در سفر به چه واکسن هایی نیاز داریم؟

اولین چیزی که قبل از سفر باید بررسی کنید، نه مسیرهای هایکینگ، نه غذا و نه هیچ چیز دیگری است؛ بلکه واکسن‌های مورد نیاز سفر است. به طور حتم این کار به اندازه برنامه‌ریزی برای سفر خوشایند نیست، اما این مسئله‌ای نیست که به لحظه آخر موکول کنید. برای اینکه مطمئن شویم سفر شما در مراجعه مکرر شما به بیمارستان خلاصه نمی‌شود، در این مقاله به نکات مهم درباره سلامت در سفر و واکسن می‌پردازیم.

توصیه‌های کلی

پیش از سفر این دو منبع را بررسی کنید:

• سایت CDC . هرچند این سایت به زبان انگلیسی است اما اطلاعات بسیار جامع و دقیقی در اختیار مسافران قرار می‌دهد.
• مشاوره گرفتن از پزشک خانوادگی.

بزرگ‌ترین اشتباه مسافران، نادیده گرفتن توصیه‌های مربوط به واکسن است. هر هزینه‌ای که بابت واکسیناسیون انجام شود، به حفظ سلامتی در سفر می‌ارزد. ممکن است فکر کنید می‌خواهید بابت چیزی که به آن نیاز ندارید پول خرج کنید، بخصوص اگر از آمپول زدن هم بیزار باشید. اما این هزینه‌های اولیه خیلی کمتر از هزینه‌هایی است که پس از مریض شدن باید بپردازید. تازه این فقط مسئله‌ی پول است. با مریض شدن سفرتان هم خراب می‌شود. پس، از ایمنی شدن فرار نکنید، هرچند که هزینه زیادی داشته باشد.

واکسن‌های ضروری برای مسافران

۱. واکسن‌های معمولی

چه سفر کنید یا نه، توصیه می‌شود که این واکسن‌ها را حتما تزریق کنید:

• سرخک- اوریون- سرخجه
• دیفتری- کزاز- سیاه‌سرفه
• آبله مرغان
• فلج اطفال

دقت کنید که با اینکه این واکسن‌ها «معمولی» نامیده می‌شوند، اما نباید آن‌ها را نادیده گرفت بخصوص از جانب گردشگران. برای مثال گزارش‌های بسیاری از مشاهده دیفتری در کشورهای مختلف دنیا، شامل اندونزی، ونزوئلا و میانمار، و بخش‌های مختلف استرالیا گزارش شده است. دیفتری بیماری کشنده‌ای است که می‌توان آن را با واکسیناسیون مهار کرد.

اگر مطمئن نیستید که این واکسن‌‌ها را زده‌اید، یا مهلت آن‌ها به پایان رسیده است یا نه، با پزشک خود مشورت کنید. آن‌ها واکسن‌های شما را در پرونده ثبت کرده‌اند.

۲. تب زرد

تب زرد از طریق نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود. پس از سه تا شش روز، علائمی چون تب، لرز، سردرد، درد مفاصل و ماهیچه‌ها، حالت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، درد کمر، خستگی شدید و دهیدراته شدن در افراد مبتلا ظاهر می‌شود. در موارد حاد خونریزی داخلی، از کار افتادن اعضا و زرد شدن پوست رخ می‌دهد. بیمارانی با این علائم طی ده تا چهارده روز جان خود را از دست می‌دهند.

برای جلوگیری از شیوع این بیماری در دنیا، برخی کشورها از مسافران تقاضا می‌کنند تا گواهی واکسن تب زرد را به آن‌ها تحویل دهند. این کشورها شامل آنگولا، بوروندی، جمهوری آفریقای مرکزی، کنگو، گویان فرانسه، گابن، غنا، گینه بیسائو، مالی، نیجریه، لیبریا، سیرالئون، سورینام، و توگو است.

برخی دیگر از کشورها نیز تنها از مسافرانی که از کشورهای خطرناک می‌آیند گواهی می‌پذیرند.

۳. حصبه

حصبه از طریق خوردن و آشامیدن منتقل می‌شود. افراد مبتلا پس از طی سه هفته دچار تب، سردرد، یبوست یا اسهال، خستگی شدید، و از دست دادن اشتها می‌شوند. در موارد حادتر، ‌این بیماری باعث بزرگ شدن کبد و طحال، خونریزی ریه یا حتی مرگ می‌شود.

حصبه در تمام نقاط دنیا، بجز کشورهای صنعتی مانند آمریکا، کانادا، غرب اروپا، استرالیا، و ژاپن وجود دارد.  با اینکه خطر بیماری در جنوب آسیا بیشتر است اما در دیگر مناطق مانند آفریقا، آسیا، جزایر کارائیب، آمریکای مرکزی  و جنوبی نیز وجود دارد. به طور کلی، هر کشوری که وضعیت بهداشت و سلامت غذایی و آب آشامیدنی مناسبی نداشته باشد حصبه در آن راه پیدا می‌کند.

• واکسن حصبه ۵۰ تا ۸۰ درصد موثر است، بنابراین در سفر به مناطق خطرناک باید مراقب آنچه می‌خورید و می‌آشامید باشید.
• واکسن حصبه به صورت خوراکی نیز وجود دارد، بنابراین افرادی که با آمپول مشکل دارند می‌توانند کپسول حصبه با دوز چهار را به مدت چهار روز، یک روز در میان مصرف کنند.

۴. هپاتیت  A

هپاتیت آ از طریق آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.  همچنین از طریق دست دادن، و در مواردی از طریق آمیزش جنسی منتقل می‌شود. افراد مبتلا، پس از یک تا دو هفته دچار تب ناگهانی، خستگی، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، شکم درد، و زرد شدن پوست و چشم‌ها می‌شوند.

هپاتیت آ در تمام دنیا بجز کانادا، غرب اروپا و اسکاندیناوی، ژاپن، نیوزیلند و استرالیا وجود دارد. کشورهای خطرناک، مانند آفریقا و آسیا، مناطقی هستند که از شرایط بهداشتی ضعیفی برخوردارند.

• واکس هپاتیت آ، صددرصد موثر است و باید در ۲ دوز به فاصله ۶ ماه تزریق شود.

۵.  هپاتیت B

هپاتین ب یک بیماری مسری است که از طریق خون منتقل می‌شود. افرادی که دچار این بیماری هستند دچار تب ناگهانی، خستگی، کمبود اشتها، حالت تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، تیره شدن ادرار، درد مفصل‌ها، زرد شدن پوست و چشم‌ها می‌شوند. در برخی افراد، این بیماری به شکل دائم‌العمر و مزمن باقی می‌ماند. هپاتیت ب می‌تواند فرد مبتلا را در اثر بیماری‌های کبدی و سرطان کبد از بین ببرد.

تصویر زیر کشورهایی که دارای ویروس هپاتیت ب هستند را نشان می‌دهد:

واکسن هپاتیت ب ۹۰ درصد موثر است و برای ایمنی‌سازی، سه تزریق باید انجام شود . واکسن دوم یک ماه پس از تزریق اول، و واکسن سوم ۶ماه پس از واکسن اول زده می‌شود.

۶. وبا

وبا یک بیماری عفونی ریوی است که با خوردن یا نوشیدن غذا و آب آلوده منتقل می‌شود. مبتلایان به این بیماری به شدت اسهال می‌شوند. با اینکه از دست دادن مایعات می‌تواند کشنده باشد، اما نوشیدن آب پاک و سالم، خطر مرگ را کاهش می‌دهد.

گردشگران به ندرت در معرض ابتلا به وبا هستند، مگر اینکه مدت طولانی را در یک منطقه آلوده بسر ببرند و از آب و غذای آلوده مصرف کنند. گردشگرانی که به طور داوطلبانه در کمپ‌های پناهنده‌ها، یا کشورهای بلادیده خدمت می‌کنند، بسیار در معرض ابتلا به وبا هستند.

وبا در آنگولا، بوروندی، چاد، جمهوری کنگو، اتیوپی، کنیا، مالاوی، موزامبیک، نیجریه، سومالی، سودان جنوبی، تانزانیا، اوگاندا، زامبیا، زیمبابوه، بنگلادش، هند، یمن و هائیتی شایع است. واکسن وبا را می‌توان به صورت خوراکی در یک دوز، حداقل ۱۰ روز قبل از قرار گرفتن در معرض باکتری مصرف کرد.

۷. هاری

هاری از طریق بذاق یک حیوان هار (سگ، خفاش، میمون، روباه، میمون پوزه‌دراز، و راکون) منتقل می‌شود. برخی افراد از طریق لیسیدن، ضربه، یا خراش حیوانات آلوده مبتلا می‌شوند. بیماری هاری بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد و باعث بیمار شدن مغز و درنهایت مرگ می‌شود.

• با اینکه هاری در تمام دنیا بجز قطب جنوب وجود دارد، اما در آفریقا، آسیا و آمریکای مرکزی و جنوبی بیشتر دیده می‌شود.

پیشگیری بهترین راه برای مقابله با این بیماری است، زیرا پس از نمایان شدن علائم، امید چندانی به زنده ماندن بیمار نیست. واکسن هاری یک واکسن سه مرحله‌ای است که باید حداقل یک ماه پیش از سفر تزریق شود.

بهترین راه برای جلوگیری‌از ابتلا به هاری، نزدیک نشدن به حیوانات است، بخصوص اگر در مناطق خطرناک هستید. به طور معمول بیماری حیوانات هار مشخص نیست، بنابراین بسیار مراقب و محتاط باشید.

۸. آنسفالیت ژاپنی

آنسفالیت ژاپنی‌از طریق نیش پشه‌ها منتقل می‌شود. نشانه‌های این بیماری عبارتند از تب، سردرد، استفراغ، گیجی، و ایجاد مشکل در تحرک، که طی پنج تا ۱۵ روز ظاهر می‌شود‌. آنسفالیت ژاپنی می‌تواند کشنده باشد و هیچ درمانی برایش وجود ندارد.

گردشگرانی که به آسیا سفر می‌کنند کمتر در معرض این بیماری هستند، که البته به مقصد، مدت اسکان، فصل و نوع فعالیت بستگی دارد. مسافرانی که در مناطق روستایی اسکان دارند و مدت زیادی را در خارج از منزل بسر می‌برند در معرض خطر بیشتری هستند. طبق گزارشات، مناطقی از آسیا با آب‌وهوای ملایم، در فصل‌های تابستان و پاییز خطرناک هستند. در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، تمام سال خطر در کمین است.

• واکسن آنسفالیت ژاپنی باید حداقل ۶ هفته پیش از سفر تزریق شود. واکسیناسیون طی دو مرحله به فاصله یک ماه زده می‌شود.

۹. مننگوکوک

مننگوکوک از طریق تنفس و ترشح گلو، از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. بوسیدن، عطسه زدن، سرفه کردن در صورت کسی، استفاده از وسایل فرد مبتلا باعث انتقال بیماری می‌شود. علائم بیماری شامل خشک شدن گردن، تب شدید، حساسیت به نور، گیجی، سردرد، و حالت تهوع است. پنج تا ۱۰ درصد بیماران طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از مشاهده اولین علامت جان می‌سپارند.

• تنها مسافرانی که به مدت طولانی در فصل‌های خشک (دسامبر تا جون) به آفریقای سیاه سفر می‌کنند در خطر هستند.
• توجه داشته باشید که عربستان سعودی در سفرهای حج و عمره، از زائران درخواست ارائه گواهی واکسن مننژیت دارند.
• بین هفت تا ۱۰ روز پس از تزریق طول می‌کشد تا واکسن تاثیر کند.

آیا از میان واکسن‌های نام‌برده، واکسنی هست که غیرضروری باشد؟

مسافران باید پیش از سفر، درباره بیماری‌هایی که در کشور مقصد وجود دارد تحقیق کنند. تنها در این صورت است که می‌توانند درباره واکسن زدن تصمیم جدی و نهایی را بگیرند. در ادامه مثالی می‌آوریم که نیاز و ضرورت جمع‌آوری اطلاعات پیش از سفر را، برای مسافران مشخص می‌کند:

فرض کنید شما مسافری به ماداگاسکار هستید که دربرابر هپاتیت ب ایمن شده‌اید. هپاتیت ب یک بیماری مسری است که در اثر آمیزش جنسی، سوزن آلوده، و خون منتقل می‌شوند. بنابراین تتو زدن، پیرسینگ، و جراحی پزشکی می‌توانند خطرناک باشند. از این روی، اگر قصد انجام هیچ یک از این‌ها را در ماداگاسکار ندارید، نیازی هم به واکسیناسیون نیست. با این حال پزشکان توصیه می‌کنند که شما هرگز نمی‌دانید چه موقع شرایط اضطراری پیش می‌آید؛ شرایطی که ممکن است شما را مجبور به جراحی کنند؛ بنابراین بهتر است از قبل ایمن باشید.

کجا می‌توانید واکسن بزنید؟

مکان‌های بسیاری وجود دارد که می‌توانید در آن‌ها واکسن بزنید. این منابع شامل موارد زیر هستند:

• مطب پزشک خانواده
• مراکز پزشکی محلی
• سازمان‌های بهداشتی محلی یا شهری
• کلینیک‌های مسافرتی
• کلینیک‌های مخصوص تب زرد

آیا واکسن زدن باعث مریضی می‌شود؟

واکنش‌هایی چون قرمز شدن، خارش، ورم کردن، کبود شدن و غیره بعد از واکسن زدن طبیعی است. توجه داشته باشید که خطرات بیماری‌هایی که واکسن‌ها از آن‌ها پیشگیری می‌کنند، بسیار بیشتر از اثرات جانبی واکسن زدن است.

چه موقع باید واکسن زد؟ و اثر آن تا چند وقت می‌ماند؟

هرچه زودر بهتر. دکتر توصیه می‌کند که پیش از رفتن، بخصوص ۶ ماه قبل از سفر، به پزشک مراجعه کنید. دلیل ضرورت این کار را در ادامه توضیح می‌دهیم:

یک واکسن از سیستم ایمنی شما می‌خواهد تا با افزایش پادتن‌ها، به آنتی‌ژن‌های تزریق شده پاسخ دهد. اما این تاثیر یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین اگر یک هفته پیش از سفر واکسن مربوطه را تزریق کنید، تاثیر کاملی بر شما نخواهد داشت.

برخی واکسن‌ها باید در چند مرحله و به فاصله چند ماه تزریق شوند. برای مثال:

• هپاتیت A را باید در دو دوز و به فاصله ۶ ماه تزریق کرد.
• هپاتیت B یک واکس سه دوزه است. دوز دوم یک ماه پس از دوز اول، و دوز سوم ۶ ماه بعد از اولین دوز تزریق می‌شود.
• واکسن هاری را در سه مرحله، حداقل یک ماه قبل از سفر باید زد.
• گواهی تب زرد تنها ۱۰ روز پس از تزریق اعتبار دارد.

دوره حفاظت واکسن‌ها مختلف است. تب زرد تا آخر عمر اثر دارد، اما دکنرها توصیه می‌کنند که پس از ۱۰ سال یک دوز یادآور لازم است. برای حصبه، پس از دو سال یک دوز یادآور لازم است. هرگز گمان نکنید که چون در برابر یک بیماری واکسینه شده‌اید، تا آخر عمر ایمن هستید. پیش از سفر حتما نزد پزشک خود بروید و با یک دوز یادآور از ایمنی خود مطمئن شوید.

بیماری‌هایی که واکسن ندارند اما مسافران باید خود را برای آن‌ها آماده کنند

دو بیماری که برایشان واکسنی وجود ندارند عبارتند از:

• مالاریا
• اسهال

مالاریا

هیچ واکسنی برای مالاریا وجود ندارد اما چندین توصیه پزشکی برای گردشگرانی که قصد سفر به کشورهای خطرناک را دارند وجود دارد. آن‌طور که در تمام دنیا شایعه شده است، تمام داروهای مالاریا اثرات جانبی ندارند. چند توصیه برای افراد وجود دارد که با مراجعه به پزشک و راهنمایی‌های او آن‌چه که بدان نیازمند هستید را دریافت می‌کنید. داروهای ضد مالاریا را باید پیش از سفر، طی سفر و بعد از سفر مصرف کنید؛ بنابراین، مانند واکسن‌ها، توصیه می کنیم که مشورت با پزشک و سلامت در سفر را به لحظه آخر موکول نکنید. دقت داشته باشید که، از آن‌جا که مالاریا از طریق پشه‌ها منتقل می‌شود، مسافران باید خود را با استفاده از حشره‌کش، پوشاندن تمام پوست با داشتن آستین و شلواربلند و پوشیدن کلاه، استفاده از پشه‌بند، و دیگر توصیه‌ها از نیش در امان نگه دارند.

اسهال عفونی

این اسهال از طریق خوراکی یا آب آلوده منتقل می‌شود. مسافران باید نهایت سعی خود را در سالم بودن آب و غذا به جا بیاورند. آن‌ها باید آب را بجوشانند و غذا را کاملا بپزنند. اسهال پس از چهار یا پنج روز خودش معالجه می‌شود، اما طی این مدت شما را بیچاره می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌هایی برای درمان این عفونت وجود دارد؛ بنابراین از پزشک خود بخواهید تا پیش از سفر آن‌ها را برایتان تجویز کند.

• تب دنگی، ویروس زیکا، و تب حلزون از دیگر بیماری‌هایی هستند که واکسن زدن آن‌ها را مهار نمی‌کند.

احتیاط‌های دیگر

درباره نیش و گاز حشرات و دیگر حیوان‌ها به طور مفصل در مقاله‌های مربوطه توضیح داده‌ایم. برای اطلاعات بیشتر حتما آن‌ها را مطالعه کنید.