فانوس های دریایی؛ برج های دلنشین دیده بانی دریا

یک روز سرد در میشیگان، فانوس دریایی «اوتر لایت هاوس» در سنت جوزف نورث پیر، صحنه‌ای مسحورکننده خلق می‌کند. به لطف وجود زمستان‌های سختی که در ایالت‌های غرب میانه‌ی آمریکا وجود دارند، این سازه‌ی انسانی به قندیلی از یخ تبدیل می‌شود و چشم‌اندازی وسیع و کریستالی را به وجود می‌آورد که زیر نور ماه کامل می‌درخشد.

_{فانوس دریایی اوتر لایت هاوس واقع در سنت جوزف نورث پیر، دریاچه میشیگان، میشیگان، ایالات متحده آمریکا}

این صحنه فقط یکی از چندین مناظر چشمگیری است که در کتاب «فانوس‌های دریایی: برج‌های دیده‌بانی دریا» از آن‌ها نام برده شده است؛ این کتاب، مجموعه‌ای از تصاویر گیرا و دل‌فریب است که توسط یک انتشارات «آمبر بوکس» (Amber Books) به چاپ رسیده است. دیوید راس در این کتاب، فانوس‌های دریایی در نقاط مختلف جهان را، از فانوس دریایی سنتی «هپیس برگ» (Happisburgh) با همان خط‌های ملوانی در نورفولک، انگلستان، گرفته تا فانوس کج «گادئوکدو ایست بریک واتر» (وست اند) (Gadeokdo East Breakwater) با معماری غیرعادی در یئوندو، چانگوان، کره‌ی جنوبی را گرد هم آورده و داستان مربوط به هر فانوس دریایی را روایت کرده است.

_{گادئوکدو ایست بریک واتر» (وست اند) واقع در یئوندو، چانگ وان، کره‌ی جنوبی}

سازه‌های حیرت‌انگیز و معماری نوع دوستانه

_{فانوس وست پیرهد واقع در کلولند هاربور، اوهایو، ایالات متحده}

دیوید راس، نویسنده‌ی این کتاب، معتقد است که این سازه‌ها به لحاظ ذاتی ویژگی‌هایی نوع دوستانه‌ای دارند. او در گفتگویی با «CNN Travel» گفت:

فکر می‌کنم جذابیتی که در فانوس‌های دریایی نهفته است، دلایل مختلفی دارد. بخشی از آن به این خاطر است که آن‌ها در بیشتر موارد، از اهمیت زیادی برخوردار هستند؛ و، البته، آن‌ها نوع خاصی از رویاها را به تصویر می‌کشند؛ فانوس‌های دریایی درواقع جزء معدود ساختمان‌هایی هستند که برای منفعت رساندن به دیگران ساخته می‌شوند.

_{فانوس «کیپ برونی» (Cape Bruny Lighthouse) در تاسمانی، استرالیا}

رویای کودکی

_{فانوس «بریسای» (Bressay Lighthouse) واقع در شتلند، اسکاتلند}

راس، مورخی است که تخصص او در زمینه‌ی کشف داستان‌هایی است که در پس حمل و نقل، کشتی‌ها و ساختمان‌های تاریخی نهفته است. او که در ساحلی دورافتاده در شمال اسکاتلند بزرگ شده است، فانوس‌هایی را به یاد می‌آورد که تخیلات و آرزوهای او را از دوران کودکی شکل می‌داد. او می‌گوید:

فکر می‌کنم ۱۰ ساله بودم که اولین بار از صدها پله‌ی برج بالا رفتم تا به نوک یک فانوس دریایی رسیدم و وقتی که شب شد، از جایی که من ایستاده بودم، می‌شد نورهای سه فانوس دریایی مختلف (فکر می‌کنم) را دید که هر کدام از آن‌ها شاید ۲۰ تا ۳۰ مایل با هم فاصله داشتند، اما همه‌ی آن‌ها یک پیغام را به دیگران ارسال می‌کردند.

روند پیشرفت در فانوس‌های دریایی

_{فانوس «کیه‌نگ‌شار» (Kjeungskjaer Lighthouse) واقع در اورلند، نروژ}

راس استخدام شده بود تا داستان‌های مربوط به ۱۵۰ فانوس دریایی مهم و تاثیرگذار در جهان را تعریف کند، داستان‌هایی از سازه‌های کهنه و بدترکیب که یادآور روزهای خشن دریانوردی در زمان‌های بسیار دور هستند تا تجدید حیات آن‌ها به شکلی مدرنی که فانوس‌های دریایی را به قرن ۲۱ وارد کرده‌اند.

_{فانوس «پلور اسکار» (Plover Scar Lighthouse) واقع در کاکرهام سندز، خلیج مورکامب، انگلستان}

او با تاکید می‌گوید:

می‌خواستیم تا جایی که می‌توانیم تلاش کنیم تا پیشرفت فانوس‌های دریایی را به‌طور کامل از قرن ۱۶ و ۱۷ تا به امروز به تصویر بکشیم.

در کنار فانوس‌های چند صد ساله، فانوس‌های دریایی مدرن‌تری نیز در این کتاب می‌بینیم؛ مانند برج کنترل بندر جده (Jeddah Port Control Tower) که در سال ۱۹۹۰ شروع به کار کرد.

_{برج کنترل بندر جده واقع در عربستان سعودی}

بندرگاه امن

_{فانوس «گاردسکاگی الد» (Gardskagi Old Lighthouse) واقع در گاردور، ایسلند}

فانوس دریایی برای جوامع ساحلی در همه‌ی کشورهای جهان یکی از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است. همان‌طور که راس می‌گوید، آن‌ها جنبه‌ی انسان دوستانه‌ی معماری هستند. همین اهمیت نمادین است که باعث شده است که در روزگار استفاده از GPS، فانوس دریایی همچنان جایگاهی تاثیرگذار در تخیلات ما داشته باشد:

تصویر یک فانوس دریایی، چه به عنوان ابزاری برای هشدار و چه به عنوان ابزاری برای هدایت شما به یک بندر امن، تصویری بسیار قدرتمند است.

به خاطر همین هم است که فکر می‌کنم چرا فانوس‌های دریایی زیادی که مغلوب قدرت و وسعت ناوبری ماهواره‌ای شدند و طولی نکشید که کنترل‌شان به دست جوامع محلی افتاد، همچنان، نور یک چراغ بر فراز برج‌های‌شان سوسو می‌زند، همه‌ی این‌ها به خاطر نوع اهمیتی است که آن‌ها دارند.

تحقیقات کامل درباره تاریخچه‌ی فانوس‌های دریایی

_{فانوس «پوینت آو آیر» (Point of Ayr Lighthouse) واقع در ساحل تالاکر، فلینتشای، ولز}

فانوس دریایی، گذشته‌ای طولانی و متنوع دارد و در ابتدا به شکل بناهایی ساده بودند که در عصر مصر و روم باستان پدید آمده بودند. در دوران ویکتوریا بود که حضور آن‌ها، فراگیر شد. زمانی که راس مشغول تهیه‌ی این کتاب بود، برای کاوش بیشتر به دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل رفت؛ او این دانشگاه را «مرکزی بزرگ برای مطالعات فانوس دریایی» می‌نامد.

_{فانوس «کیپ رسیفه» (Cape Recife Lighthouse) واقع در بندر الیزابت، آفریقای جنوبی}

او در این باره می‌گوید:

منابع تاریخی زیاد دیگری هم وجود دارند؛ حتما باید سری به مراکزی مانند کتابخانه‌ بریتیش (British Library)، موزه‌ی ملی دریایی در لندن (National Maritime Museum) و چند آرشیو دیگر بزنید تا مطمئن شوید که توانسته‌اید اطلاعات خوب و قابل اطمینانی به دست بیاورید.

مقصدی برای سفرهای دریایی

_{فانوس «داورکورت لاو» (Dovercourt Low Lighthouse) واقع در اسکس، انگلستان}

راس اعتراف می‌کند که او با این که در زمینه‌ی فانوس‌های دریایی مهارت دارد، ولی هنوز همه‌ی فانوس‌های که از آن‌ها در این کتاب اسم برده را از نزدیک ندیده است. عکس‌های کتاب متعلق به عکاسان مختلفی است که انتشارات آمبر بوکس از آژانس‌های عکس بین المللی تهیه کرده است:

شاید در بیشتر فانوس‌های دریایی انگلستان یا حتی بعضی از فانوس‌های ایرلندی بوده‌ام، از کنارشان گذشته‌ام یا حتی با کشتی به سمت‌شان حرکت کرده باشم.

_{فانوس «کاکسپر آيلند» (Cockspur Island Lighthouse) واقع در جورجیا، ایالات متحده آمریکا}

طبیعت وحشی و پرصخره

_{فانوس «هپیسبرگ» (Happisburgh Lighthouse) واقع در نورفولک، انگلستان}

اما فانوس محبوب وی در بریتانی در شمال فرانسه و در میان آب‌هایی ساخته شده است که از زادگاه وی عبور می‌کنند. راس در این خصوص توضیح می‌دهد که:

ساحل آنجا، بسیار وحشی و سنگی است و بخش بزرگی از آن را سنگ‌های گرانیت تشکیل داده است. فانوس دریایی هم دقیقا از همین مواد ساخته شده است؛ آن‌ها برج‌هایی از گرانیت محکم هستند و طوری ساخته شده‌اند که گویی از میان صخره‌ها سربرآورده‌اند.

دل‌خوشی‌هایی برای آینده

_{فانوس «بن تا تیواوونگ» (Thewawong Lighthouse) واقع در کوه سیشانگ، استان چانبوری، تایلندمتن مورد نظر}

عشق و اشتیاق راس باعث شد که او چند فانوس دریایی دیگر هم به فهرست فانوس‌هایش اضافه کند. او متوجه ویژگی‌های منحصربه‌فرد بعضی از این سازه‌های مهم شد – به خصوص یک جفت از برج‌های کره‌ی شمالی که در قالب یک اسب غول پیکر بنا شده بودند و نیز، یکی از فانوس‌های موردعلاقه‌ی راس در این کتاب که او هیچ وقت موفق به بازدید از آن نشده است، یک فانوس دریایی تایلندی است که به شکل یک معبد ساخته شده است. 

متمایز و چشم‌نواز

_{فانوس «پونتا فروکایریا» (Punta Frouxeira Lighthouse) واقع در والدووینو، گالیسیا، اسپانیا}

راس می‌گوید:

در انتهای قرن ۲۰ و ۲۱ میلادی، آزادی‌های بیشتری برای طراحان فراهم شد تا با استفاده از مواد بسیار مدرن اقدام به تولید طرح‌هایی متمایز و شگفت‌آوری کنند که کارکرد بیشتری داشته باشند.

شاید این کار باعث بشود که کمی از احساسات مردم درباره‌ی فانوس‌های دریایی که بیانگر روح آن منطقه هستند، تحریک بشود.

فهرست آرزوها

_{فانوس «درای تورتوگاس» (Dry Tortugas Lighthouse) واقع در لاگرهیدکی، فلوریدا، ایالات متحده آمریکا}

فکر می‌کنید راس بعد از نوشتن این کتاب، کدام یکی از ۱۵۰ فانوس دریایی را که عکس آن در این کتاب آمده به فهرست فانوس‌هایی که باید حتما قبل از مرگ ببینید، اضافه کرده است؟ پاسخی که او می‌دهد حاوی این نکته است که چگونه فانوس‌های دریایی تبدیل به نمادی برای کاوش، اکتشاف، دورافتادگی، امید و آزادی شده است. او می‌گوید:

یک فانوس آمریکایی به نام «درای تورتوگاس» وجود دارد که درست در منتها الیه فلوریدا کیز ساخته شده و تقریبا دورترین فانوس دریایی ایالات متحده است. خیلی دوست دارم که یک قایق تهیه کنم و به آن منطقه بروم و از دریا به آن فانوس نگاه کنم.

این کار احتمالا بهترین راه برای تماشای یک فانوس دریایی است.