دراز گودال ماریانا، زیستگاه ترسناکترین مخلوقات دریایی (قسمت اول)
گودال عمیق و طولانی «ماریانا» در اقیانوس آرام، یکی از ژرف‌ترین نقاط اقیانوس و محل زندگی موجوداتی است که حضورشان در تصور بسیاری نمی‌گنجد!
مقاله مرتبط:
اگر شما از جمله افرادی هستید که مایل به تجربه‌ی سافاری به شکل مهیج و ترسناک هستند، شاید باید گودال ماریانا (Mariana Trench) را نیز در فهرست خود قرار دهید. جایی ویژه علاقه‌مندان جستجوی عجیب‌ترین مخلوقات ساکن اعماق دریاها که دور از چشمان بسیاری از ما ساکن سیاره زمین هستند.
واقعیت این است که اعماق اقیانوس‌ها به دلیل وضعیت خاص خود مکانی تقریبا دست نخورده است، چرا که بشر هنوز نتوانسته آنگونه که باید به کنکاش و بررسی دقیق آن بپردازد.
عمق زیاد، تاریکی و فشار بالا چیزهایی است که سفر به اعماق اقیانوس را مشکل کرده است. به همین خاطر موجودات ساکن اعماق اقیانوس‌ها هنوز چندان برای ما شناخته شده نیستند، به‌طوری که حتی بعضی از آن‌ها به تازگی کشف شده و مورد بررسی قرار گرفتند. در این میان «دراز گودال ماریانا» مکان شگفت‌انگیزی است. گودالی بزرگ که در اقیانوس آرام و دقیقا در شرق فیلیپین واقع شده است. زخمی هلالی شکل روی بستر اقیانوس که زیستگاه موجودات مخوف و حیرت‌انگیزی است. جایی که به گواه بسیاری یکی از مکان‌های ترسناک اقیانوس است. به همین خاطر شاید این بار گردشگری وحشت و سافاری در کنار هم تجربه‌ای بکر و به یادماندنی را برای علاقه‌مندان ماجراجویی به سبک سافاری رقم بزنند.
عمیق‌ترین بخش اقیانوس‌های زمین گودال ماریانا است، گودالی که دست کم پنج برابر بزرگتر از دره گرند کنیون است. این گودال ۲,۵۵۰ کیلومتر درازا و ۶۹ کیلومتر پهنا دارد. شناخته شده‌ترین عمق این گودال ۱۰,۹۹۴ متر است، یک شکاف چاک مانند در بخش جنوبی این گودال که از آن با نام «ژرفنای چلنجر» (Challenger Deep) یاد می‌شود. از سوی دیگر در شماری از اندازه گیری‌های غیر قابل تکرار عمق برخی قسمت‌های این گودال در حود ۱۱,۰۳۴ متر گزارش شده است. یعنی می‌توان قله اورست را به سادگی در این عمق جای داد. مجموع این خصوصیات باعث شده تا در سال ۲۰۰۹ این گودال به‌عنوان یک اثر ملی آمریکا ثبت شود.
در اعماق بالا دیگر نور خورشید قادر به راهیابی در سطوح آب نیست، از سوی دیگر فشار در این نقطه گاهی هزار برابر بیشتر از فشار موجود در سطح آب است. به علاوه به دلیل کمبود نور، دمای آب بسیار اندک و تنها کمی گرم‌تر از نقطه انجماد است. چنین شرایطی باعث شده تا هر موجود زنده‌ای قابل به تحمل این شرایط نبوده و دست کم تغییراتی در ساختار بدنی خود بدهد. تغییرات صورت گرفته برای وفق یافتن با این محیط عجیب، از قضا اغلب بیشتر ترسناک هستند تا دلفریب و تماشایی.
در کنار حضور فتوفور (اندام‌هایی که نور را منتشر کرده و انعکاس می‌دهند)، برخورداری از نقاط رنگی شب تاب برای جلب توجه طعمه و البته تغییرات بدنی برای مقابله با فشار و تاریکی حاکم بر محیط زیست، خالق شماری از ترسناکترین مخلوقات این سیاره بوده است. مخلوقاتی که گهگاه در تور صیادان به دام افتاده و اسباب تعجب محققان و ماجراجویان را فراهم می‌آورند. دانشمندان و حتی سازندگان فیلم و آثار ژانر ترسناک اغلب مطالعات انجام شده پیرامون این گونه‌های جدید و حتی جستجوی گونه‌های ناشناخته دیگر را با اشتیاق دنبال می‌کنند.
اما ساکنان واقعی این گودال رمزآلود چه موجوداتی هستند و چه ویژگی‌هایی آن‌ها را از سایر آبزیان متمایز کرده است؟ این پرسش شاید برای آن دسته که دوست دارند اندکی بیشتر با حال و هوای این گودال و ساکنان شگفت‌انگیز آن آشنا شوند، سرگرم‌کننده و جالب توجه باشد. در ادامه همراه ما باشید تا شما را با منتخبی از عجایب دراز گودال ماریانا آشنا کنیم.
Fanfin Seadevil
یکی از اعضای مخوف خانواده «Anglerfish» که ظاهر خاص و منحصربفرد دارد. شیطان دریایی که از زائده‌ی شب‌تاب خود برای جلب توجه شکار استفاده کرده و در عین حال خود را از تیررس دیگر شکارچیان نیز محفوظ نگه می‌دارد. از سوی دیگر این ماهی مخوف کاملا سیاه رنگ است و این دیگر ویژگی مثبتی است که سکونت در اعماق تاریک اقیانوس را بی‌خطرتر می‌کند.
اشکال میخ مانند و مودار روی سطح بدن‌ها در واقع سنسورهایی هستند که به حفظ تعادل ماهی و نیز کنترل و بررسی آب‌های اطراف برای تشخیص حضور شکار کمک می‌کنند. این نوع ماهی شاید یکی از مخلوقات ترسناکی باشد که تاکنون به چشم خود مشاهده کردید، اما دست کم اندازه کوچک آن‌ها شاید از نگرانی شما بکاهد.
جنس ماده این ماهی حدود ۱۲ تا ۱۶ سانتی‌متر است، این در حالی است که جنس نر به مراتب کوچک‌تر بوده و حتی ممکن است تنها یک سانتی‌متر اندازه داشته باشد. از سوی دیگر جنس نر زندگی انگلی دارد، یعنی از همان ابتدا به بدن جنس ماده چسبیده و از باقی مانده غذای او تغذیه می‌کند. در نهایت هنگام تولید مثل این دو جریان خون خود را به اشتراک می‌گذارند.
Zombie Worm
نام زامبی ناخودآگاه شما را به یاد فیلم‌های آخرالزمانی و هجوم زامبی‌ها برای نابودی نسل بشر می‌اندازد. اما داستان این زامبی ساکن اعماق اقیانوس تا اندازه‌ای متفاوت است.
کرم‌های زامبی همچنین به نام «osedax» هم شناخته شده و از اندازه‌ای بین ۲ تا ۷ سانتی‌متر برخوردار هستند. این مخلوقات ترسناک مسلما در شمار زامبی‌های مرسومی که شما می‌شناسید قرار ندارند، چرا که به جای مغز، از استخوان وال و دیگر ماهیان ساکن اعماق اقیانوس تغذیه می‌کنند! البته حتی روش تغذیه آن‌ها هم متفاوت است. کرم‌های زامبی فاقد چیزی به نام دهان واقعی هستند، به همین خاطر با ترشح اسید و به کمک نوعی باکتری استخوان را حل کرده و سپس پروتئین و چربی حاصل را هضم می‌کنند.
دیگر نکته‌ی جالب در مورد این کرم‌ها این است که در واقع این جنس ماده است که به استخوان خواری می‌پردازد و جنس نر درون بدن جنس ماده زندگی می‌کند. این مسئله باعث می‌شود که زامبی‌ها در فرم انسانی به مراتب عادی‌تر به نظر برسند، اینطور نیست؟
تبرماهی دریایی (Deep Sea Hatchetfish)
تبر ماهی نام خود را مدیون شکل خاص بدنش است که به‌طرز جالبی بازیک و تیغه مانند به نظر می‌رسد. آن‌ها دارای چشمانی بزرگ و حساس به نور هستند که دارای قابلیت حرکت به سمت بالا بوده و از این رو به ماهی اجازه می‌دهد تا نزدیک شدن شکار از سمت بالا را نیز متوجه شود. این ماهی دارای گونه‌های متعدد و اندازه آن نیز از ۲ تا ۱۲ سانتی‌متر متغیر است. تبرماهی ساکن آب‌های عمیق است و نباید آن را با تبرماهی معمولی ساکن آب‌های شیرین که حتی در آکواریوم خانگی هم نگهداری می‌شود، اشتباه گرفت.
این ماهی جالب توجه همچین دارای فتوفورهایی درخشانی در دو سمت بدنش است، همچنین دارای زنگوله‌های شب‌تابی است که نقشی مؤثر در استتار ماهی دارند. بدین شکل که آن‌ها نور محیطی را که از سمت بالا می‌تابد، منعکس کرده و بدین شکل ماهی را از نظر مخفی می‌کنند. این نامرئی شدن چه برای شکار کردن و چه پنهان شدن از دیگر شکارچیان ساکن اعماق اقیانوس راه‌کار مفیدی است که به بقای تبرماهی کمک شایانی می‌کند.
Dumbo Octopus
اختاپوس دامبو شبیه شخصیت‌های هست که گویی از فیلم‌های دیزنی پا به عرصه وجود گذاشته‌اند. در حقیقت این مخلوق بامزه اسم خود را از یکی از شخصیت‌های محبوبی این کمپانی انیمیشن‌سازی یعنی بچه فیلم کوچولویی به نام «دامبو» گرفته و همچون او دارای گوش‌های پهن و بزرگی است. در این اختاپوس گوش‌های پهن در واقع همان باله‌ها هستند، اما کارکردشان درست شبیه به گوش‌های دامبو بوده و از آن‌ها برای حرکت کردن یا شاید همان پرواز کردن استفاده می‌شود. اختاپوس دامبو دارای یک بدن نیمه شفاف و خپل مانند است.
دامبو اگرچه نام یک گونه اختاپوس است، اما در عین حال معرف خانواده‌ای است که ۱۳ گونه مختلف را دربر می‌گیرد. تمامی این گونه‌ها در اعماق سه تا چهار هزار متری از سطح اقیانوس زندگی کرده و گاهی حتی در عمق ۷ هزار متری نیز مشاهده شده‌اند. آن‌ها را باید کمیاب‌ترین نوع اختاپوس دانست که از اندازه‌ای متغیر برخوردارند، به‌طوری که برخی موارد تا اندازه ۱٫۸ متر نیز رشد کرده‌اند. اما در بیشتر مواقع اندازه آن‌ها بیست الی سی سانتی‌متر است. آن‌ها معمولا در آب‌های استرالیا، نیوزیلند، فیلیپین و پاپوآ گینه نو مشاهده شده‌اند.
دندان نیشی (Fangtooth Fish)
یک ماهی عجیب که گویی همین لحظه مستقیما از درون فیلم‌های ترسناک بیرون آمده است. با یک نگاه کلی می‌توان علت نامگذاری این ماهی را درک کرد. فقط کافی است نگاهی به دندان‌های تیز و ترسناک آن‌ها و نسبت‌شان با اندازه بدن ماهی داشته باشید. در واقع دندان این ماهی بلندترین در اقیانوس است، چرا که دندان‌های نیش مانند آن‌ها به اندازه‌ای دراز است که به راحتی داخل دهان جا نمی‌شود. به همین خاطر سقف دهان این نوع ماهی دارای پاکت‌های ویژه‌ای است که هنگام بسته شدن آرواره، دندان‌ها را در خود جای می‌دهد.
در مقابل دندان نیشی به سبب محل زندگی خود از دید چندان مناسبی برخوردار نبوده و به همین خاطر به نظر می‌رسد برای شکار به دیگر حس‌های خود وابسته است. به‌عنوان مثال او کوچک‌ترین لرزش یا حرکت آب را به خوبی تشخیص داده و اینگونه طعمه‌اش را تعقیب می‌کند.
رد نهایت ماهی دندان نیش که با نام علمی «آنوپلوگاستر کورنوتا» (Anoplogaster Cornuta) نیز شناخته می‌شود، گویی از تیره‌ترین کابوس‌های شبانه‌مان برخاسته است. این جانور در اعماق اقیانوس چیزی نزدیک به ۴۸۰۰ متر زیر سطح زندگی کرده و به خاطر ظاهر ناخوشایندش «غول ماهی» هم خوانده می‌شود. رنگ آن از قهوه‌ای تیره تا مشکی متغیر بوده و تا ۱۵ سانتی‌متر رشد می‌کند. در مقایسه با جثه کوچکش سر بزرگی دارد و دهانی که با تعدادی دندان نیش مانند تیز احاطه شده است.
شانه دار ژله‌ای (Comb Jelly)
این ماهی ژله‌ای شانه‌دار به دلیل مدل خاص شنا کردن خود به شهرت رسیده است. این ژله ماهی در واقع به کمک مژک‌ها (سیلیا) حرکت می‌کنند. در حقیقت آن‌ها بزرگترین جانوری هستند که از مژک برای حرکت کردن استفاده می‌کنند.
بدن شفاف آن‌ها با ردیف‌هایی شانه مانند، درخشان و شب تاب پوشیده شده که حین شنا کردن نور محیط را بازتاب داده و حالتی رنگین کمان گونه به آن‌ها می‌بخشند.
بدن آن‌ها فاقد استخوان یا پوسته صدف مانند بوده و بیش از ۹۵% آن از آب ساخته شده است. این ماهی ژله‌ای خاص دارای دو شاخک است که از آن‌ها برای کشیدن غذا به داخل دهان استفاده می‌کند. آن‌ها همچنین همنوع خوار هستند! عادتی عجیب که گاهی باعث می‌شود آن‌ها حتی ماهیانی بزرگتر از خود را نیز شکار کنند.
هشت پای تلسکوپی (Telescope Octopus)
این مخلوق ترسناک هم از موهبت بدنی شفاف بهره برده و هم به‌طرز جالب توجهی بی‌رنگ و رو است. به کمک این ویژگی‌ها این هشت پا می‌تواند به سادگی و همچون یک روح در میان تیرگی اعماق اقیانوس‌ها از چشم‌ها پنهان شود.
این گونه عجیب هشت پا در عمق ۱۵۰ تا ۲ هزار متری از سطح دریا زندگی کرده و اغلب در نواحی استوایی و نیمه استوایی همچون اقیانوس آرام و اقیانوس هند مشاهده شده است. طول آن‌ها ممکن است به بیست سانتی‌متر برسد و علت نامگذاری آن‌ها هم به وضع چشم‌های‌شان اشاره دارد.
چشم این هشت پا حالتی لوله مانند داشته و قادر به چرخش به اطراف است (تنها هشت پا با چشمان لوله‌ای در جهان). آن‌ها برای شکار به سادگی در تاریکی محیط اطراف نهان شده و از چشمان خود به جای شاخک استفاده می‌کنند.
اژدها ماهی اعماق دریا (Deep Sea Dragonfish)
اژدها ماهی یکی از ابرماهی‌های ترسناک اعماق اقیانوس‌ها است. مخلوقی عجیب با دندان‌هایی بی‌نهایت بزرگ و البته ویژگی برخورداری از فتوفورها که با درخشش خود چه در امر شکار و چه در فرآیند تولید مثل و جلب توجه جنس ماده کمکی شایان به آن‌ها می‌کنند.
این ماهی عجیب و غریب مجهز به یک زائده‌ی بلند روی چانه است که در انتها به یک فتوفور درخشان ختم شده و همچون قلاب ماهیگیری طعمه‌ها را به دام انداخته و خوراک ماهی را فراهم می‌کنند. اگرچه این ماهی ظاهری بسیار ترسناک دارد، اما به خاطر اندازه بسیار کوچکش شاید آنقدرها هم شما را وحشت‌زده نکند. در واقع طول بدن آن‌ها تنها ۱۶ سانتی‌متر است.
گودال ماریانا، اقیانوس آرام، فیلیپین
به پایان بخش نخست این مطلب مهیج رسیدیم. اگر این موجودات شگفت انگیز و البته ترسناک توجه شما را هم به خود جلب کردند، پیشنهاد می‌کنیم در بخش بعدی این مطلب نیز همراه ما باشید تا این سفر ماجراجویانه به اعماق پر رمز و راز و البته ترسناک اقیانوس را ادامه دهیم.
دیدگاه