چهارباغ عباسی زیر سایه ارگ جهان‌نما

محوطه چهارباغ عباسی از جمله مکان‌هایی است که پس از تعیین اصفهان به‌عنوان پایتخت در دوره شاه عباس اول، به دستور او ساخته شده و هر چند باغ‌های اطراف آن برای ساخت عمارت بین امرا تقسیم شده بوده؛ اما عموم مردم نیز به آن دسترسی داشتند. این منطقه ۴۳۰ سال پیش با کشیدن یک جوی از بین خیابان تا زاینده رود شکل گرفته است.

در سا‌های گذشته شهرداری اصفهان برنامه‌های متنوعی برای این خیابان در نظر گرفته است که نه‌تنها در مواردی ضد و نقیض می‌شوند، حتی تا حدودی محوطه تاریخی این خیابان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

حمید مظاهری تهرانی، مدرس دانشگاه و رئیس پژوهشکده «هنر و معماری پنج او هفت» معتقد است طرح تغییر بدنه خیابان چهارباغ تحت‌تاثیر «ارگ جهان‌نما» است. او دراین‌باره می‌گوید:

مشکلات ایجاد شده توسط این ساختمان سرد، زشت، و نابجا برای خط آسمان و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان مورد توجه رسانه‌ای، کارشناسی و مردمی قرار گرفت و در نهایت منجر به حذف دو طبقه فوقانی این ساختمان شد. ظاهرا همه چیز ختم به خیر شد اما آسیب‌های جدی و عمیق این ساختمان بر پیکره یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین محورهای تاریخی ایران و جهان یعنی چهارباغ اصفهان به‌عنوان ستون فقرات نظام شهرسازی صفوی بود.

از طرفی ضلع شرقی چهارباغ نیز که با شتابزدگی به اجرا درآمده است، با استفاده افراطی از آجر مشبک در کنار ستون‌های بتونی برهنه در حقیقت ادامه و تکمیل ترکیب کلی «ارگ جهان‌نما» است. این بنا که در تضاد کامل با بناهایی مانند مدرسه چهارباغ یا سی‌و‌سه پلاست، حتی با نمای کلی خیابان چهارباغ به‌عنوان بلواری با درختان بلند نیز هم‌خوانی ندارد.

مظاهری در ادامه گفت:

قرار بود ارگ یا به عبارت بهتر «پاساژ جهان‌نما» بر ویرانه‌های کاروانسرای صفوی «تحدید» ساخته شود و خط راهنمایی برای بازسازی‌های آتی بافت تاریخی چهارباغ باشد؛ اما علاوه بر جانمایی نادرست، دارای مشکلات ساختاری در طراحی و مفهوم است.

چهارباغ عباسی در شکل اصلی خود فاقد هرگونه عمارت بوده و تنها بر مبنای یک محور پیاده-سواره و به‌عنوان تفرجگاه طراحی شده بوده است. اما در اواخر عهد صفوی و در دوره قاجار و پهلوی، ساختمان‌هایی تا سه طبقه در دو سوی آن ساخته شده است. با این تفاسیر ارتفاع شش طبقه‌ای «ارگ جهان‌نما» هیچ تناسبی با دیگر بخش‌های چهارباغ ندارد.

در این بخش از اصفهان به بهانه پیشرفت و توسعه شبکه ریلی قطار شهری، مجوز قطع درختان کهنسال را نیز صادر کرده‌اند.

مظاهری در انتها اضافه کرد:

مشکلات بی‌شمار «ارگ جهان‌نما» قابل درمان نیست و این بنا باید در اقدامی جسورانه، کم حجم‌تر و مسلما کوتاه‌تر شود.