سقز در یک نگاه

سقز با جمعیت ۲۲۶،۴۴۱ نفر و مساحت ۴۵۱۸ کیلومتر مربع در شمال غربی استان کردستان و در ۱۸۷ کیلومتری مرکز این استان یعنی سنندج واقع شده و روی دو تپه کوچک که رودی سرپوشیده به نام ولیخان آن‌ها را از یکدیگر جدا کرده، بنا شده است. پستی‌ و بلندی‌های این شهر و چشم‌انداز رودخانه سیمینه‌رود، سقز را به یکی از شهرهای زیبای استان کردستان تبدیل کرده است.

تاریخ و وجه تسمیه

این شهر زمانی محل اقامت قوم سکا بوده و در آن زمان این شهر را سکزی یا ساکز می‌نامیدند که با گذشت زمان به سقز تغییر نام پیدا کرده است. عده‌ای نیز با استناد به اسناد به جا مانده از آشوری‌ها نام این شهر را برگرفته از سکه یا سکاییان می‌دانند. برخی نیز معتقدند که نام این شهر از نام سیاکسار، یکی از پادشاهان مادی گرفته شده است.

جغرافیا

سقز از شمال به استان آذربایجان غربی و شهرستان بوکان، از غرب به بانه، از جنوب به مریوان و از شرق به دیوان‌دره ختم می‌شود. همچنین در ناحیه جنوب غربی یا کشور عراق هم مرز است.  این شهر با ارتفاع ۱۴۷۶ متر در ناحیه‌ای کوهستانی و مرتفع بین سلسله جبال منظم رشته‌کوه زاگرس واقع شده است.

اقلیم

سقز یکی از سردترین شهرهای استان کردستان و حتی ایران است و حتی دمای منفی ۴۵ درجه سانتی‌گراد هم در این شهر به ثبت رسیده است. این شهر با میزان ۴۰۰ تا ۷۰۰ میلی‌متر بارش در سال، از نظر نزولات جوی هم در وضعیت مناسبی قرار دارد

مردم‌شناسی

مردم سقز پیرو دین اسلام و مذهب سنی هستند و به گویش سورانی و لهجه کردی صحبت می‌کنند. مردم این شهر جشن‌ها و آیین‌هایی برگزار می‌کنند که شامل جشن‌های قومی، مذهبی و باستانی می‌شود و ریشه در تاریخ کهن این شهر دارند. در کل استان کردستان مهد آیین و سنت‌های کهن است

یکی از آیین‌های جالب مردم سقز مراسم کوسه‌گردانی است که در واپسین روزهای باقی‌مانده به سال نو و عید نوروز انجام می‌شود. این مراسم در قالب یک نمایش برای تبریک سال نو همراه با ساز و رقص و آواز انجام می‌شود و شخصیت‌های نمایش صورتک بر چهره دارند.

یکی دیگر از آیین‌های نوروزی مردم سقز و استان کردستان مراسم «میرمیرین» یا «امیربهادر» است که باشکوه خاصی برگزار می‌شود و در گذشته علاوه بر جشن و شادی، با بیان تمثیل‌های فکاهی از فرمانروایان مستبد به شیوه طنز، به‌صورت غیرمستقیم از آن‌ها انتقاد می‌کردند.

یگی دیگر از آیین‌های اهالی سقز و استان کردستان مراسم پیر شالیار است که در روستای اورامان تخت (هورامان) و طی سه روز جشن و پایکوبی انجام می‌شود. در این آیین کهن مراسمی همچون دف‌زنی، ذبح دام، خوردن آش مخصوص این جشن، شب‌نشینی و گفتن ذکر لا الله الا الله و دعا انجامس می‌شود. لباس‌ محلی و موسیقی کردی نیز یکی دیگر از جاذبه‌های فرهنگی استان کردستان و شهرستان سقز است.

لباس محلی شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار است. تهیه و کاربرد بخش‌های مختلف لباس بسته به فصل، معیشت، مراسم‌های مختلف و جشن‌ها متفاوت است.

غذاهی محلی

از غذاهای محلی این شهر می‌توان به دوخوا (آش دوغ)، دوینه یا ترخینه (متشکل از گندم، نعنا، سیر و پیاز) ، شلکینه (نوعی نان محلی)، گرماو، رشته رون (متشکل از رشته و دوغ)، خورشت ریواس، قایرمه (کنگر سوخاری)، هتیمچه (متشکل از گوشت گوسفند، سبزیجات و حبوبات) پرشتین (آش کردی)، آش عدس بلغور، شلغم باغی یا شلغم ترش، کلانه (نوعی نان)، بریان یا کباب کردی اشاره کرد.

سوغات و صنایع‌دستی

از سوغات و صنایع‌دستی سقز و کردستان می‌توان به قالی دستبافت، نازک‌کاری چوب، گیوه، گلیم سنه (گلیم مشهور کردستان)، شیرینی‌های سنتی از جمله شیرینی کنجدی گزانگبین، شیرینی کنجدی شکری و بادام سوخته (متشکل از بادام، شکر و در برخی از مواقع عسل) اشاره کرد.

جاذبه‌های سقز

رودخانه زرینه رود خود یکی از جاذبه‌های زیبای سقز و استان کردستان است که از هم پیوستن چند شاخه در سد زرینه رود (سد شهید کاظمی بوکان) به وجود دارد. در این رود که یکی از سرچشمه‌های دریاچه ارومیه نیز است، امکان انجام ورزش‌های آبی و قایق‌سواری هم وجود دارد.

رودخانه سقز یکی دیگر از جاذبه‌های سقز است که در مرکز شهر جریان دارد و از کنار پارک کوثر می‌گذرد.

_{نمایی از ساحل رود سقز}

مسجد دومناره یکی دیگر از آثار تاریخی  سقز است که در بافت تاریخی این شهر واقع شده و متعلق به دوران افشاریه است. دلیل نام‌گذاری این مسجد، وجود دو مناره رفیع بر فراز آن است. حوضخانه مسجد دوماره یکی از قسمت‌های زیبای آن است که دارای سقف گنبدی با روزنه‌های مدور و کف سنگ فرش شده است.

حمام حاج صالح یکی دیگر از جاذبه‌های سقز است که تمام بخش‌های یک حمام کامل را در خود جای داده و اکنون پس از مرمت و بازسازی به موزه تبدیل شده است.

یکی از آثار تاریخی ارزشمند سقز قلعه باستانی زیویه است که قدمت آن به ۷۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد و در دوران حکومت اقوام ماد و مانایی ساخته شده و از نظر هنری و معماری نیز ارزش زیادی دارد.

دریاچه سد کاظمی با طول ۶ کیلومتر و حجم مخزن ۴۸ میلیون مترمکعب یکی از جاذبه‌های طبیعی سقز بوده که در بین شهرهای بوکان و سقز قرار گرفته است.

بازار مرزی بسطام یکی دیگر از جاذبه‌های سقز است که در ۶۳ کیلومتری جنوب شهر و در مسیر جاده مریوان واقع شده است. در ضمن بازار بزرگ سقز  نیز یکی از  بازارهای قدیمی و دیدنی‌های سقز بوده که در مرکز شهر واقع شده است.

روستای تاریخی ترجان با آب و هوایی مطلوب و معتدل و طبیعی زیبا، نیز از دیدنی‌های اطراف سقز است. این روستا یک قلعه تاریخی نیز دارد.

از دیگر جاذبه‌های سقز می‌توان به غار کرفتو، پیست اسکی سقز، دریاچه‌ی لگزی، مسجد شیخ مظهر، تکیه‌ بابا شیخ، مسجد شیخ حسن مولانا، روستای وزملا، معماری شگفت‌انگیز در دل صخره‌ها و منطقه حفاظت‌‌‌‌شده عبدالرزاق اشاره کرد.