دریاچه جرج؛ دریاچه ای که ناپدید می‌شود

در ۴۰ کیلومتری شمال شرق شهر کانبرا در کشور استرالیا، درست در کنار بزرگراه فدرال، یک دریاچه بزرگ وجود دارد، اما ممکن است نتوانید همیشه آن را ببینید. بسته به زمانی از سال یا روزی که به بازدید آن می‌روید، ممکن است با حجم زیادی از آب روبه‌رو شوید و یا تنها باتلاقی در یک مرتع بزرگ ببینید.

دریاچه جرج به شدت غیر قابل پیش بینی است. آب در این دریاچه مانند یک سراب خیالی می‌آید و می‌رود. داستان‎هایی در مورد عقب‌نشینی آب دریاچه تا یک کیلومتر از ساحل آن تنها در یک شب وجود دارد. هنگام پر شدن، دریاچه تا انتهای شرقی خود و برخورد به لبه بزرگراه، بیش از ۱۵۵ کيلومتر مربع گسترش می‌يابد. اما غالبا تا اندازه‌ای خشک می‌شود که از بستر دریاچه برای چرای حیوانات استفاده می‌شود.

بستر تقریبا خشک دریاچه جرج. عکس از جری اسکینر/فلیکر

دریاچه جرج یکی از قدیمی‌ترین دریاچه‌های جهان است. بسیاری از افراد بر این باور هستند که این دریاچه بیش از یک میلیون سال پیش شکل گرفته است. در اصل، اینجا دریاچه‌ای وجود نداشت و جریان‌های کوچک آب رشته‌کوه بزرگ جدا کننده یا هایلندز شرقی (Great Dividing Range) به رودخانه یاس (Yass River) می‌ریخته است. اما مدت‌ها بعد به وجود آمدن ارتفاعات زمین‌شناسی و سرازیری خندق مانند دریاچه جرج، یک سد طبیعی برای مسدود کردن مسیر نهرها به رودخانه خلق کرد و به این ترتیب دریاچه شکل گرفت. به دلیل عدم وجود خروجی، نمک و مواد معدنی آب‌هایی که به دریاچه جرج سرازیر می‌شدند، برای میلیون‌ها سال در آن تجمع یافته‌اند. به همین ترتیب، وقتی که دریاچه پر است، آب آن مانند آب دریا پر از نمک است.

در اوایل دهه ۱۸۰۰، دریاچه به صورت موثری بزرگ‌تر بود؛ به اندازه‌ای بزرگ که محل تجاری ماهیگیری سبز ماهی (Murray cod fishery) بوده است، اما در دهه ۱۸۴۰ به اندازه‌ای خشک شد که می‌توانستید تا وسط آن بروید. وقتی در دهه‌های بعد، آب این دریاچه کمی بالا آمد، سرمایه‌گذاران را به فکر ساخت یک اقامتگاه کنار دریاچه با قایق‌های بخاری پدالی (paddle-steamers) انداخت. اما تا انتهای قرن، آب دریاچه دوباره خشک شد و خانه‌های قایقی، باراندازها و قایق‌های پوسیده و قایق‌های موتوری بسیاری در ساحل سابق دریاچه باقی ماندند و رها شدند.

عکس از اندرو جنز/گوگل مپ

پاتریک دی دیکر، زمین‌شناس استرالیایی گفت که آخرین باری که دریاچه را پر دیده، سال ۱۹۷۱ بوده است. یک دهه جلوتر، یک صنعت پررونق ماهیگیری با جمعیت زیادی از سرخ باله‌ها (redfin) در دریاچه جرج وجود داشت. اما در اواخر دهه ۱۹۶۰ دریاچه جرج تقریبا خشک شد و جمعیت ماهی‌ها از بین رفتند.

در سال ۱۹۸۶ دریاچه دوباره خشک شد، سپس دوباره در سال ۱۹۹۶ پر از آب شد و سپس در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ به صورت کامل خشک شد. از آن پس، دریاچه شروع به پر شدن کرده است و در سپتامبر سال ۲۰۱۶، سطح آب در دریاچه زیاد گزارش شد.

آنچه که باعث می‌شد سطح آب دریاچه جرج به طور چشمگیری دچار نوسان باشد، برای مدتی طولانی ناشناخته بود. برخی از مردم بر این باور هستند که آب دریاچه از یک چشمه مخفی زیرزمینی تغذیه می‌شده که از طریق یک شکاف در زمین به سمت چین، نیوزیلند و یا حتی پرو، تخلیه شده است.

عکس از نیکولاس کول/فلیکر

اما پاتریک دی دیکر اینگونه این واقعه زمین‌شناسی را توضیح می‌دهد:

دریاچه جرج در حقیقت یک تو رفتگی است که در زمان پر شدن تبدیل به دریاچه می‌شود. در زیر بستر دریاچه، آب همیشه وجود دارد و به صورت خارق‌العاده‌ای پر از نمک است؛ اما اگر بارش باران به اندازه کافی باشد، دریاچه پر می‌شود.

دریاچه جرج توسط آب باران و روانآب (مقداری از آب باران است که مستقیما در اثر زهکش سطح زمین را ترک می‌کند) تغذیه می‌شود و تنها راهی که آب می‌تواند دریاچه را ترک کند، تبخیر است. به علت عمق کم دریاچه و سطحی بون آن، اثر هر یک از این مراحل طبیعی به نسبت بسترهای عمیق آبی، محسوس‌تر می‌شود. بعلاوه، زمینه مستعدی برای وزش بادهای قوی که آب دریاچه را سمتی به سمت دیگر جابجا می‌کنند، وجود دارد؛ اثری شبیه به طوفان موج که مراحل مرموز قابل مشاهده پر و خشک شدن دریاچه که گاها در عرض چند ساعت رخ می‌دهد، را به ما توضیح می‌دهد.

هنگامی که آب وجود دارد، دریاچه جورج تبدیل به یک پناهگاه و زمینی برای تغذیه پرندگان آبزی، پستانداران، خزندگان و دوزیستان می‌شود. بیش از دویست گونه حیوانات و پرندگان در اینجا مشاهده می‌شوند.

عکس از ایان ساندرسون/فلیکر