جیرفت شهری در جنوب استان کرمان است. این شهر در درهای پهن قرار گرفته و دارای موقعیتی دشتی و کوهستانی است و به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و طبیعی به هند ایران شهرت دارد. جیرفت علاوه بر دارا بودن طبیعتی بینظیر، دارای تاریخ و فرهنگی کهن و باستانی نیز است که چندی پیش اکتشافات باستانشناسان در این شهر، بسیاری از ادعاهای تاریخی را دچار شک کرد. اما در اصل تمدن بینالنهرین (میان رودان) از تمدن جیرفت قدیمیتر است. جیرفت یکی از شهرهای کمتر شناختهشده در میان گردشگران داخلی و خارجی است. این شهر، قطب اول تولید هندوانه در ایران به شمار میرود. در جیرفت، به واسطه حاصلخیزی و پتانسیل اقتصادی بالا، زمین قیمت نسبتا زیادی دارد. در این شهر به عنوان یکی از کهنترین شهرهای ایران، حدودا ۲۰۰ نوع محصول زراعی، دامی و باغی تولید میشود.
جغرافیا
جیرفت ۷۲۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و به دلیل همین ارتفاع کم و واقع شدن در عرضهای جنوبی کشور دارای تابستانهای گرم و نسبتا مرطوب و زمستانهایی معتدل و کوتاه است. کوههای جیرفت دنباله رشتهکوه زاگرس هستند. در طول سال این شهر تحت تاثیر وزش بادهای منطقهای و برون منطقهای متنوعی قرار میگیرد که آب و هوای آن را دستخوش تغییرات میکند. در جیرفت رودهای فصلی و دائمی زیادی در جریاناند.
تاریخچه
جیرفت یکی از کهنترین شهرهای ایران محسوب میشود. پس از کشف یک زیگورات و کتیبههای آجری به خطی ناشناخته، این منطقه به بهشت باستانشناسان شهرت پیدا کرد.
همچنین مطالعات نشان میدهد که در گذشته جیرفت بزرگترین مرکز تجاری جهان بوده است. جیرفت در دوران پس از اسلام نیز کشمکشهای تاریخی بسیاری به خود دیده است. در دوره سلجوقی، بر آبادانی این منطقه با ساخت کاروانسراها، مدارس و مساجد بسیار افزوده شد. جیرفت قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود و پس از حمله آنها به کلی ویران شد.
فرهنگ و مردمشناسی
پوشاک در بین مردم کرمان به سه دسته کلی محلی، بلوچی و زرتشتی تقسیم میشود. زنان شلیت، چارقد، یل و پیرهن میپوشند. مردان نیز کلاه گرد نمدی، مچ پیچ، قبا و جلیقه بر تن میکنند.
جيرفت را از لحاظ زبانی میتوان به سه نقطه، کوهستانی جبالبارز، کوهستانی ساردوئيه و جيرفت مرکزی تقسيم کرد. در جبالبارز، لهجه جبالبارزی و در ساردوئيه لهجهی ساردوئی رواج دارد. اين دو لهجه در ميان گويشوران به آسانی از هم تميز داده میشوند، بيشتر واژگان آنها با فارسی مشترک است يا تغيير آوایی در آنها صورت گرفته و تعدادی از لغات رايج ميان آنها مختص همان نواحی است.
وجود عشایر، اقلام و گروههای مختلف و اجتماع آنها در شهرستان جیرفت، موجب شکلگیری آداب و رسوم و سنتهای مختلف شده است. رسم چوچاپ یا رقص چوب یکی از آداب و سنن قدیمی مردم شهر جیرفت است که به همراه موسیقی خاص این منطقه اجرا میشود.
گردشگری و صنایعدستی
جیرفت را بهشت باستانشناسان مینامند. از دیدنیهای طبیعی و تاریخی جیرفت میتوان به غار شعیب، موزه جیرفت، قلعه سموران، آرامگاه سالار رضا، آرامگاه امیر حیدر (گورخانه)، کاروانسرای گنجعلی خان، مسجد شهر قدیم جیرفت (دقیانوس)، محوطه باستانشناسی روستای کنارصندل، شهر دقیانوس جیرفت، ساردوئیه، روستای محطوط آباد، روستای جبال بارز، هلیل رود، رشتهکوه جبال بارز، موزه باستانشناسی جیرفت و آبشار سرنکوه اشاره کرد.
از مشهورترین و شاخصترین سوغات و صنایعدستی جیرفت نیز میتوان به قالی گل سرخ اشاره کرد که صادرات آن در جهان شهرت بسیار دارد و قدمتش به ۳۰۰ سال میرسد. سفالگری، حصیربافی، پلاس بافی، خورجين و گلیم، آينهدوزی و سفرهبافی از دیگر صنایعدستی این منطقه هستند.
تراش سنگهای قیمتی که در هزاره سوم پيش از ميلاد در جيرفت منسوخ شده بود، دوباره به یاد مردان و زنان باستان شهر جیرفت به عنوان سوغات و صنایعدستی رواج پیدا کرده است.
غذاهای محلی جیرفت همانند سایر غذاهای محلی استان کرمان، لپه پلو با زیره، مجور کدو، خورش به آلو، کشک کدو و خورش آلوچه است.
دیدگاه