بنای یادبود آتش سوزی بزرگ لندن که یک آزمایشگاه علمی بود

بنای تاریخی آتش‌سوزی بزرگ لندن که در نزدیکی بخش شمالی پل لندن قرار دارد، یکی از جاذبه‌های مشهور شهر به حساب می‌آید که می‌توانید در تور لندن از آن دیدن کنید. این سازه در واقع یک ستون بلند دوریک است که پایین آن با اژدها و بالای آن با یک گوی طلایی تزیین شده است. ارتفاع این ستون ۶۱٫۵ متری به همان اندازه فاصله‌ی پایه آن تا نانوایی مستقر در پودینگ لین است، جاییکه آتش‌سوزی آغاز شد. داخل این ستون توخالی، یک پله مارپیچ قرار دارد که تا بالای بنا و سکوی تماشا، ادامه یافته است.

این سازه را معمار معروف بریتانیایی، کریستوفر رن و دانشمند مشهور، رابرت هوک، طراحی کردند که در سال ۱۶۷۷ تکمیل شد. در آن زمان، رن نقشه‌بردار شهر لندن بود و به شدت مشغول بازسازی شهر بود، به طوری که شخصا مسئولیت بازسازی ۵۱ کلیسا از جمله کلیسای جامع سنت پل را بر عهده داشت. در نتیجه وظیفه طراحی بنای یادبود آتش‌سوزی بزرگ لندن تا بر دوش رن افتاد. یکی از دوستان دوران کودکی او، دانشمند برجسته‌ای به نام رابرت هوک بود که بعد از مشاهده ساختارهای بسیار کوچک لانه زنبوری در بافت گیاه از طریق میکروسکوپ، توانست واژه «سلول» را اختراع کرده و به همین واسطه مشهور شد.

هوک نابغه‌ای بود که نامش به فراموشی سپرده شده، هر چند که خدماتش همچنان به قوت خود باقی هستند. از کارهای بی‌شمار او می‌توان به کشف قانون الکتریسیته و پیش‌بینی وجود ماده‌ای در هوا که به احتراق کمک می‌کند و امروزه به عنوان اکسیژن می‌شناسیم، اشاره کرد، او جزو اولین کسانی بود که عنوان کرد فسیل، همان بقایای سنگی به جا مانده از موجودات جاندار بوده است و بیست سال قبل از نیوتن، نظریه‌های متعددی درباره جاذبه زمین مطرح کرد و اصول ریاضی فلسفه طبیعی را منتشر کرد. هوک نقشه‌بردار شهر لندن نیز بود.

رن و هوک با همکاری یکدیگر شروع به تهیه برنامه‌هایی برای شهر جدید، محدوده بلوارهای بزرگ، خانه‌ها، کلیساها و کسب و کارها کردند. با اینکه آن‌ها در مورد این بنای تاریخی با هم همکاری داشتند، اما بخش اعظمی از آن توسط هوک طراحی شد. طبق اسناد و مدارک، هوک طراحی‌هایی از طرح احتمالی سازه انجام داده بود؛ در حالیکه رن فقط برای اینکه طرح‌ها را تایید کرده باشد، آن‌ها را امضا کرده است. به همین دلیل هوک مسئولیت طراحی سازه را بر عهده گرفت، در واقع او برای انجام این کار، یک انگیزه پنهانی داشت.

هوک یک ستاره‌شناس نیز بود و یکی از چالش‌های پیش روی او، اندازه‌گیری فاصله تا ستاره‌ای در دوردست بود. هوک در مورد اصول اختلاف منظر نجومی (تغییر ظاهری موقعیت جسم که ناشی از تغییر در موقعیت ناظر است) مطلع بود و می‌دانست چطور می‌توان فاصله اجرام دوردست نظیر ستاره‌ها را اندازه‌گیری کرد. مشکل هوک این بود که ستاره‌ها به اندازه چند تریلیون کیلومتر با ما فاصله دارند، در حالیکه موقعیت ناظر تغییر می‌کند و زمین فقط به اندازه چند میلیون کیلومتر به دور خورشید می‌چرخد. تلسکوپ زمان هوک، این اختلاف منظر را خیلی کم نشان می‌داد. هوک به تلسکوپ بزرگی در حد و اندازه بنای یادبود آتش‌سوزی بزرگ لندن، نیاز داشت.

هوک در ابتدا، تلسکوپی ۱۱ متری در محل اقامتش در کالج گرشام ساخت، جایی که او استاد هندسه بود. اما این سازه، به اندازه کافی پایدار نبود و هماهنگی لنزها دائما به هم می‌خورد. پس او تصمیم گرفت سازه‌ای سنگی بسازد تا برای اجرای برنامه‌هایش، محکم و استوار باشد.

از آنجا که کریستوفر رن نیز ستاره‌شناس و فیزیکدان بود، بدون هیچ مشکلی با طرحی موافقت کرد که هم مطلوب مردم و هم جامعه علمی شهر بود. هوک یک برج سنگی توخالی بنا کرد که در راس آن، قرار بود یک لنز قرار دهد و هنگامی که ستاره‌ها مستقیما از فراز اتاق پایین سازه عبور می‌کنند، آن‌ها را مشاهده کند. برای گلدان شعله‌ور بالای سازه نیز می‌خواست یک درب لولایی بگذارد که هنگام تماشای آسمان بتوان آن را باز کرد. در هنگام ساخت این بنا، پادشاه چارلز دوم اصرار داشت که مجسمه او یا یک زن شمشیرزن در بالای آن نصب شود، که برنامه هوک برای استفاده از این بنا به عنوان تلسکوپ را از بین می‌برد. خوشبختانه طراحی گلدان شعله‌ور هوک انتخاب شد. ساخت این بنا ۶ سال به طول انجامید، چراکه بلوک‌های سنگی زیادی نیاز داشت (بیش از ۷۹۲٫۸ متر مکعب) و دائما با کمبود مواجه می‌شد تا اینکه در نهایت پادشاه اعلامیه‌ای صادر کرد و انتقال سنگ از جزیره پورتلند را بدون مشورت با رن ممنوع کرد.

هنگامی که این بنا در سال ۱۶۷۷ به پایان رسید، هوک مشغول راه‌اندازی تلسکوپ شد به طوری که دو لنز به دو انتهای ستون نصب کرد و در تلاش بود که آن‌ها را تراز کند که متوجه حماقتش شد، در واقع تراز کردن دو لنزی که با فاصله ۶۰ متری از هم قرار داشتند و متصل کردن آن به تلسکوپ، آسان نبود. بدتر اینکه، این سازه درست در کنار شلوغ‌ترین خیابان لندن قرار داشت و ارتعاش ناشی از ترافیک مانع از اندازه‌گیری دقیق می‌شد. با این حال هوک همه چیز از دست رفته نمی‌دید، چراکه برای انجام آزمایشاتی که به ارتفاع نیاز داشت، به دنبال به یک ساختمان بلند بود. او که قبلا از کلیسای وست‌مینستر یا کلیسای جامع سنت پل استفاده می‌کرد، حالا آزمایشگاه خود را داشت. در سال ۱۶۷۸ بالاخره موفق به انجام یک آزمایش موفق در این بنای یادبود شد، او از یک بارومتر استفاده کرد تا ثابت کند فشار هوا در ارتفاع کاهش می‌یابد.