تبدیل خانه «باقری ها» گرگان به هتل تاریخی

مجموعه باقری با بیش از ۱۵۰ سال قدمت مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در گرگان، محله سرچشمه واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۷۹ با شماره‌ی ثبت ۲۸۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه باقری یکی از بناهای شاخص در بافت تاریخی گرگان است که نمونه‌ای ارزشمند از معماری بومی مسکونی در شهر به شمار می‌رود. این بنا در حدفاصل محلات نعل‌بندان و سرچشمه و در حاشیه جنوبی یکی از معابر اصلی و پرگذر بافت قدیم گرگان واقع است، معبری که بازار و تکیه نعل‌بندان را به بنای امامزاده نور و سپس تکیه سرچشمه متصل می‌سازد.

در میان خانه‌های تاریخی باقی‌مانده در شهر، خانه باقری یکی از وسیع‌ترین و سالم‌ترین نمونه‌ها است. این بنا با حدود سه هزار متر مربع مساحت، هفت حیاط و ۴۲ اتاق به بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور مشهور است.

سرای باقری‌ها در بین خانه‌های تاریخی گرگان یکی از سالم‌ترین و وسیع‌ترین بناها است که دارای حدود هزار و ۹۵۰ مترمربع عرصه بنا است.

با کمی بررسی در فضاهای باز و بسته و نقش هندسی بنا دو حیاط اندرونی، دو حیاط بیرونی، حیاط‌های هشتی، مطبخ و سرطویله به نظر می‌رسد این مجموعه تاریخی در یک مرحله ساخته نشده و در گذر زمان و در مراح مختلف تاریخی شکل گرفته است.

بر اساس مستندات مختلف از جمله اظهار معماران، ساکنان کهنسال و در قید حیات، عکس‌های قدیمی خانواده باقری و نیز شواهد موجود در پژوهش دقیق و علمی در جریان مطالعات مربوط به طرح مرمت، مراحل تحول بنا در ۶ دوره اتفاق افتاده است.

مصالح مختلف به کار رفته در این بنای دوره پهلوی از جمله گچ، شیشه، سنگ، کاه‌گل، خشت، آجر، سفال و چوب به‌ویژه شاهکار هنرمندان در نماهای چوبی، مجموعه‌ای ارزشمند از معماری بومی را عرضه کرده که چشم بیشتر بینندگان را مبهوت می‌کند.

شهریور ماه ۱۳۹۵ صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی فرهنگی که نهادی دولتی و زیرمجموعه سازمان میراث فرهنگی کشور است، مزایده خانه باقری‌های گرگان را در قالب قرارداد سرمایه‌گذاری، نگهداری و واگذاری از آن به‌عنوان مجموعه اقامتی پذیرایی را برگزار کرد و دپارتمان مرمت و معماری زِمو با مدیریت «رضا مفاخر» با ارائه طرح مرمت و احیا برنده این مناقصه شد.

«سپیده امینی» نماینده بهره‌بردار اقدامات انجام شده از شهریور ۹۵ در این بنای تاریخی گفت:

تولید نقشه‌های فن‌شناسی، آسیب‌شناسی و مرمت و احیا که با مطالعات اسناد بالادست در زمان طرح پردیسان صورت گرفت، بخشی از اقدامات اولیه در این حوزه بود.

امینی افزود:

نخستین تلاش بهره‌بردار در جهت احیای این خانه شاید خلق نام و برندی (نمانام) در خور بود تا بتواند زیبایی و ارزش تمام‌عیار خود را در این شهر و در نهایت ایران، نمایان کند ازاین‌رو بزرگ‌ترین خانه تاریخی شمال کشور «سرای باقری‌ها» نام نهاده شد؛ نامی که به سرعت و پس از آشنایی طیف‌های مختلف اجتماعی با آن، در میان زبان‌ها افتاد.

به گفته امینی تحویل خانه باقری به بهره‌بردار پس از کش و قوس‌های فراوان بر سر ادامه فعالیت بازارچه موقت صنایع دستی مستقر در حیاط اصلی، سرانجام با ایجاد تفاهم نامه‌ای میان میراث فرهنگی استان و بهره‌بردار انجام شد و حالا ۱۸ ماه از تحویل خانه تاریخی باقری به بهره‌بردار می‌گذرد.

به گفته امینی، در حال حاضر امور مربوط به تأسیسات برقی و مکانیکی موازی با عملیات مرمت در جریان است و مرمت مجموعه تاریخی باقری‌ها تا آخر شهریورماه پایان می‌یابد.

وی ادامه داد:

پس از پایان عملیات مرمت، با انجام کارهای تکمیلی و پس از آن تجهیز واحدها، مجموعه آماده بهره‌برداری کامل خواهد بود.

وی با اشاره به اینکه نخستین فروشگاه صنایع دستی، نخستین شربت‌خانه و عکاس‌خانه در بافت تاریخی گرگان در این مجموعه شکل گرفته است، افزود:

در فاز نهایی، نخستین هتل تاریخی بافت تاریخی گرگان «هتل بوتیک سرای باقری‌ها» ایجاد می‌شود.

امینی با اشاره به این‌که سرای باقری‌ها با اعتبار یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی مرمت کامل می‌شود، خاطرنشان کرد:

این مجموعه تاریخی ۲۰ ساله (دو سال برای مرمت و ۱۸ سال بهره‌برداری) به بهره‌بردار واگذار شده است و امیدواریم با احیای آن در دل بافت تاریخی گرگان به یکی از ابزارهای قدرتمند گردشگری استان تبدیل شود.