گرگان در یک نگاه

گرگان از شهرهای زیبای ایران و مرکز استان گلستان است. این شهر توریستی با طبیعت زیبای خود هر ساله پذیرای گردشگران داخلی و خارجی می‌شود. گرگان همچنین شهری تاریخی بوده و به خاطر آثار تاریخی خود نیز گزینه مناسبی برای گردشگری محسوب می‌شود.

جغرافیای گرگان

گرگان با آب و هوای معتدل خود از شهرهای شمالی ایران محسوب می‌شود. این شهر از شمال به شهرستان آق‌قلا، از شرق به شهرستان کردکوی و بندر ترکمن و از جنوب به ارتفاعات شاهکوه و استان سمنان محدود است. گرگان و منطقه اطرافش که از نیمه سال ۱۳۷۶ خورشیدی رسما به استان گلستان موسوم شده، از یکم دی ماه ۱۳۱۱ خورشیدی تاکنون به نام گرگان و دشت معروف بوده است. 

تاریخچه

گرگان کنونی تا سال ۱۳۱۶ «اَستَرآباد» یا «استرآباد» نام داشت. گرگان قدیمی که در عربی جرجان نام دارد، شهری آباد و از اهمیت بسیاری برخوردار بود که در نزدیکی گنبد کاووس امروزی قرار داشته و اکنون در حوالی امامزاده یحیی‌بن‌زید ویرانه‌های آن باقی مانده است. گرگان در زمینه پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی از مهم‌ترین مناطق محسوب می‌شود. در کتاب مقدس وندیداد اوستا گرگان به‌عنوان نهمین سرزمین مقدس که اهورامزدا آفریده، ذکر شده است.

مناطق تورنگ‌تپه (که در ۱۹ کیلومتری شرق گرگان فعلی قرار دارد) و شاه تپه ( که در ۱۶ کیلومتری غرب گرگان فعلی قرار دارد) نشانگر این است که در حدود ۵۰۰۰ سال قبل و در دوره نوسنگی انسان در این مناطق حضور داشته است.

در حدود سال ۱۸۴۱ (میلادی) در زیر تپه‌ای مصنوعی کاوش‌های اولیه صورت گرفته که نتیجه آن کشف خزانه معروف استرآباد بوده است. برخی از اشیای موجود در آن خزانه را که بسیار شبیه به کشفیات تپه حصار دامغان است، بنا به گفته کارشناسان به هزاره سوم پیش از میلاد و (نزدیک به پنج هزار سال پیش) تعلق دارد.

دیوار بزرگ گرگان که دیوار تدافعی بزرگی در این منطقه است، در دوره ساسانی احداث شده و نشانگر صنعت پیشرفته تدافعی آن دوران است. باستان‌شناسان انگلیسی این دیوار را به مار سرخ می‌خوانند. در قرن پنجم میلادی عملیات ساخت دیوار پایان یافته است.

اقلیم گرگان

گرگان آب و هوایی معتدل و تابستان‌های نسبتا گرم و شرجی دارد. این شهر دارای اقلیمی گوناگون بوده و از کوه، جنگل و چمنزار، جلگه و دشت، بیابان و شوره‌زار، دریا و خلیج، رودخانه و تالاب و زمین کشاورزی تشکیل شده است.

به‌طور کلی استان گلستان در اغلب بخش‌ها آب و هوایی معتدل مدیترانه‌ای دارد قسمت‌های جلگه‌ای و زمین‌های پست گرگان، آب و هوایی نیمه بیابانی و گرم را شامل می‌شود؛ چراکه این بخش در مجاورت صحرای ترکمنستان و دور از دریا بوده و ارتفاعاتی کم دارد.

استان گلستان از جهت اقلیمی به سه قسمت آب و هوای معتدل گرم و بارانی با زمستانی ملایم در حد فاصل بین قره سو و کوهستان، آب‌وهوای صحرایی گرم در ناحیه اترک و گرگان‌رود و آب‌وهوای بیابانی گرم و خشک با بارندگی کم در ناحیه کوچکی از شمال منطقه گرگان تقسیم‌بندی می‌شود. علت این تقسیم‌بندی نیز به نحوه قرار گرفتن رشته کوه‌های البرز و جلگه‌های سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر و تاثیر عرض و ارتفاع جغرافیایی، دوری و نزدیکی به دریا، وجود بیابان‌های جنوبی ترکمنستان، وزش بادهای محلی و پوشش متراکم جنگلی، برمی‌گردد.

رطوبت و بارندگی قسمت‌های شمالی ایران، از غرب به شرق، روند کاهشی را دارد، پس بارندگی گرگان و اطراف آن از مازندران و گیلان بسیار کمتر است.

مردم‌شناسی

با توجه به سرشماری ۱۳۹۵، جمعیت گرگان ۳۵۰٬۶۷۶ نفر بوده است. بیشتر مردم گرگان پارسی زبان هستند. گرگانی‌ها، سادات استرآبادی، مازنی‌ها، بلوچ‌ها، سیستانی‌ها، آذری‌ها، شماری از ترکمن‌ها، گروه کوچکی از مهاجرین قزاق و مهاجرانی از دیگر استان‌های کشور همچون سمنان، خراسان در این شهر سکونت دارند. در دهه‌های اخیر تعدادی از ترکمن‌ها به گرگان مهاجرت کرده‌اند که در سال ۱۳۸۳ جمعیت ترکمن‌ها در شهرستان گرگان و قسمت‌های مختلف پیرامون برابر با ۲۵۱۹ نفر بوده است.

سوغات

شیرینی‌های سنتی گرگان از بهترین و خوشمزه‌ترین خوراکی‌های این شهر است که در کارگاه‌های شیرینی‌پزی و قنادی پخت می‌شوند. این شیرینی‌‌ها توسط بانوان گرگانی نیز در مناسبت‌های گوناگون پخته می‌شود. از جمله این شیرینی‌ها نان زنجبیلی (لوزی)، نان خرمایی، حلوا اماج، سرغبیلی، نان شیرمال و نان پادرازی است.

صنایع دستی

اقوام ترکمن نقش مهمی در ساخت صنایع دستی شهر گرگان دارند. این صنایع دستی آن‌چنان از زیبایی بی‌نظیری برخوردار است که هر بیننده‌ای را مسحور می‌کند. قالیچه ترکمن، ابریشم‌بافی و زیورآلات از جمله این صنایع دستی‌ها است.

دیدنی‌های گرگان

عوامل نظیر کوه، جنگل، چمنزار، جلگه، دشت، بیابان و شوره‌زار، دریا، خلیج، رودخانه و تالاب و زمین کشاورزی نقش مهمی در طبیعت زیبا و چشم‌نواز گرگان دارد. جنگل ناهارخوران گرگان،دریاچه توشن، جنگل النگدره، جنگل توسکستان،  آبشار شصت کلاته، آبشار نومل، آبشارهای دره تل‌انبار، کوه تاورنراب، کوه جنگل تل‌انبار، گرگان‌رود، منطقه شکار ممنوع چلچلی، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما، جنگل شصت کلا، آبشار رنگو و آبشار روستای زیارت از جاذبه‌های طبیعی و جاهای دیدنی گرگان هستند.

گرگان شهری تاریخی است که شامل آثار تاریخی نیز است. از جمله این آثار می‌توان به مسجد جامع گرگان، مدرسه عمادیه، کاروانسرای قزلق، کاخ آقا محمدخان قاجار و دیوار تاریخی گرگان اشاره کرد.

_{عکاس: شیرین برزگر}