استان چهار محال و بختیاری را بیشتر بشناسیم

 استان چهار محال و بختیاری با وسعت ۱۶،۴۲۱ کیلومتر مربع و جمعیت ۹۴۷،۷۶۳ نفر  یکی از استان‌های مرتفع کشور در قلب رشته‌کوه زاگرس است. شهرکرد، مرکز این استان با مساحتی درحدود ۲۰۰۸ کیلومتر مربع و جمعیت ۲۸۳۲۱۰ نفر (طبق آمار ارائه شده در سرشماری سال ۱۳۹۵)، در ۹۷ کیلومتری جنوب غربی اصفهان واقع شده است. این شهر از لحاظ جغرافیایی در بخش شمالی رشته‌کوه زاگرس قرار گرفته است. عده‌ای تصور می‌کنند که این شهر بام ایران است؛ اما شهرکرد پانزدهمین شهر مرتفع ایران است و فریدون‌ شهر با ارتفاع ۲۳۵۰ متر، مرتفع‌ترین شهر ایران است. این شهر دارای آب و هوای نیمه مرطوب، تابستان‌ معتدل و زمستان بسیار سرد است. بروجن نیز با ارتفاع ۲۱۹۷ متر از سطح دریا نیز یکی دیگر از شهرهای مرتفع این استان و ایران است. اردال، فارسان، لردگان، کوهرنگ، سامان و بن از دیگر شهرستان‌های این استان هستند. 

تاریخ 

استان چهار محال و بختیاری یکی از استان‌های بسیار کهن کشور بوده و تاریخ آغاز سکونت در آن بر اساس قدمت آثار باستانی یافته شده در شهر هفشجان در نزدیکی مرکز استان مانند سفالینه‌ها و ابزار سنگی، به ۹۰۰۰ سال پیش می‌رسد و احتمالا کشاورزی نیز از ۵ تا ۷ هزار سال پیش در این استان آغاز شده است. پیدا شدن سکه‌های باستانی مربوط به دوران اشکانی و ساسانی و وجود تپه‌های باستانی متعلق به دوران قبل از میلاد مسیح نیز گواهی بر قدمت چندهزار ساله شهرکرد است. همچنین باستان‌شناسان آثاری در تپه باستانی گورکای در نزدیکی شهرکرد یافته‌اند که نشان می‌دهد این تپه حداقل ۷۰۰۰ سال قدمت دارد. 

جغرافیا

این استان جزو استان‌های کوهستانی کشور محسوب می‌شود و در منطقه مرکزی رشته‌کوه زاگرس واقع شده است. چهارمحال و بختیاری از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان، از جنوب به کهگیلویه و بویراحمد و از شمال غربی به استان لرستان ختم می‌شود. این استان دارای ۹ شهرستان و ۴۰ شهر است. 

مردم‌شناسی

بیشتر جمعیت این استان از سه گروه قومی اصلی بختیاری، فارس و ترک تشکیل شده است؛ اما مردمی از اقوام ترک، بلوچ و کرد نیز در این استان زندگی می‌کنند. مردم بومی مرکز این استان به زبان فارسی با لهجه شهرکردی تکلم می‌کنندِ؛ اما شهروندان سایر شهرهای استان به لهجه‌های دیگری اعم از دهکردی، هوشگانی، اورجنی و قهفرخی نیز صحبت می‌کنند. در ضمن مردم برخی از شهرهای این استان مانند کیان، بلداجی، سامان، بن، فرادنبه و جونِقان به زبان ترکی صحبت می‌کنند. از آداب و رسوم مردم شهرکرد می‌توان به آیین چراغ بران اشاره کرد. مردم بومی این شهر هر سال زمان تحویل سال نو، همراه با یک چراغ نفتی یا یک شمع در یکی از دو امامزاده حلیمه و حکیمه خاتون حاضر می‌شوند و از سادات حاضر در جمع زائران می‌خواهند شمع یا چراغ آن‌ها را روشن کنند تا تبرکی برای آغاز سال جدید باشد.

مراسم شیرینی اشکنون نیز یکی دیگر از آداب و رسوم شهرکرد است که بعد از قبول نامزدی از طرف خانواده عروس و داماد برگزار می‌شود. در این مراسم که گاهی اوقات حتی چند روز هم طول می‌کشد، زنان با دستمال بازی و مردان با چوب بازی به جشن و سرور می‌پردازند و در پایان مراسم هم خطبه عقد جاری می‌شوند.

یکی دیگر از  رسوم جالب ایل بختیاری این است که جوانان خود را چند روز قبل از  عروسی به شکار بزکل می‌فرستند که بسیار چالاک و سریع است و شکار آن نشان دلیری و رشادت شکارچی است. در ضمن قبل از شکارچی برای شکار روانه کوهستان شود، پدر، برادر بزرگ‌تر یا دایی شالی تحت عنوان شال شکار به کمر او می‌بندد و خویشاوندانش او را بدرقه می‌‌کنند. گوشت شکار نیز در غذای مراسم عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مردم استان چهارمحال و بختیاری آداب و رسوم بسیار زیاد دیگری نیز دارند که پرداختن به آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد.

سوغات و صنایع دستی

کشک، قره قروت، عسل، گز بسیار باکیفیت بلداجی، گیاهان دارویی، نبات و نوعی قالی دستباف به نام بی‌بی باف که دارای ارزش زیادی است، سوغات معروف شهرکرد هستند. گلیم، جاجیم و کلاه نمدی نیز از صنایع دستی مهم شهرکرد محسوب می‌شود.

غذاهای محلی

از غذاهای محلی این استان می‌توان به کباب بختیاری، آش اوماج (متشکل از اسفناج، آرد، پیاز داغ و عدس)، کالا جوش (متشکل از کشک و گردو) و آش دوغ مخصوص استان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد.

جاذبه‌ها

چهارمحال و بختیاری جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زیادی را در خود جای داده است و در ادامه با برخی از جاذبه‌های شاخص این استان آشنا می‌شویم. شهرکرد بیشتر به جاذبه‌های گردشگری طبیعی خود شهرت دارد که معروف‌ترین و زیباترین آن‌ها، آبشار تونل کوهرنگ، چشمه دیمه، تالاب بین‌المللی چغاخور، غار یخی چما و دشت لاله‌های واژگون است.

آبشار تونل کوهرنگ یکی از جاذبه‌های بسیار زیبای شهرکرد است و سرچشمه اصلی زاینده رود نیز محسوب می‌شود.

چشمه دیمه یکی از چشمه‌های بسیار زیبای اطراف شهرکرد است که آب آن جز گواراترین آب‌های معدنی جهان بوده و خاصیت درمانی نیز دارد.

دشت لاله‌های واژگون کوهرنگ در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت با گونه‌های نادر لاله واژگون یعنی اشک مریم و سوسن چلچراغ با ارتفاع ۱۲۰ سانتی‌متر پوشیده می‌شود.

غار یخی چما که به بزرگترین منبع آب شیرین ایران نیز شهرت دارد، با برخورداری از توده‌های عظیم یخ و قندیل‌های بزرگ هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کند.

پل تاریخی زمان خان با زیبایی‌ها و باغات سرسبز اطراف خود یکی از جاذبه‌های زیبای شهرکرد است. آب رود زاینده‌رود در محدود این پل بسیار خروشان است.

آبشار دره عشق با ارتفاع ۱۰۰ متر با جنگل‌های گسترده اطراف خود، تمام گردشگران را مجذوب خود می‌کند. در ضمن رود کارون نیز در کنار این آبشار جریان دارد.

خانه ستوده چالشتری یکی از زیباترین آثار تاریخی به جا مانده از دوران قاجار در شهرکرد است که با سبک معماری اروپایی و ستون‌های سنگی خود، نظر هر گردشگری را جلب می‌کند.

پارک ملت شهرکرد با امکاناتی نظیر با جاذبه‌هایی همچون فضای سبز زیبا و وسیع، آبشار مصنوعی و امکانات رفاهی و تفریحی مانند شهربازی، برای هر مسافری می‌تواند جذاب باشد.

چشمه سیاسرد یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شناخته شده این استان است که در شهر بروجن واقع شده است. امکانات رفاهی ایجاد شده در کنار این چشمه و آب و هوای مطبوع آن موجب جذب تعداد زیادی از گردشگران به این چشمه شده است. 

آبشار آتشگاه در ۵۰ کیلومتری شهر لردگان در مجاورت روستایی به همین نام واقع شده است و در میان دره‌ای زیبا با درختان کهنسال بلوط و گردو از صخره‌ها فرو می‌ریزد.

کمربند سبز حاشیه زایندرود که از سد زاینده رود تا منطقه چم خرم در نزدیکی شهر سامان کشیده شده، یکی از تفرجگاه‌های خوب استان چهارمحال و بختیاری است و آب و هوای دل‌انگیز هر ساله تعداد بی‌شماری از گردشگران را به خود جذب می‌کند.

 پارک ملی تنگ صیاد نیز یکی از جاذبه‌های طبیعی زیبای استان است که در نزدیکی فرخشهر است و در ارتفاعات صعب‌العبور آن حیواناتی نظیر پلنگ، بز کوهی، کفتار و پرندگان مختلف از جمله کبک، تیهو و عقاب زندگی می‌کنند.

قلعه جونقان که به کاخ سردار اسعد بختیاری نیز شهرت دارد و در شهر جونقان در ۴۵ کیلومتری شهرکرد واقع شده، یکی از آثار تاریخی زیبای چهارمحال و بختیاری است که در سال ۱۳۱۹ هجری قمری و در دوران مشروطیت ساخته شده است. معماری قلعه جونقان برگرفته از معماری اروپایی و فرانسه نوین است.