نجات قلعه دوره ساسانی از تخریب حفاران غیرمجاز

میثم لباف خانیکی، سرپرست خواناسازی، مستندنگاری و حفاظت از چاله حفاری غیرمجاز «قلعه دختر» بازه هور، گفت:

«قلعه دختر» بازه هور مشهد، بخشی از محوطه تاریخی بازه هور در جنوب غرب مشهد است. این محوطه تاریخی، بر فراز گردنه‌ای واقع شده که راه قدیک خراسان - سیستان از آن عبور می‌کند.

 لباف خانیکی در این‌باره افزود:

گرچه حفاری‌های غیر مجاز متعدد، سیمای این محوطه را به هم ریخته است ولی به نظر می‌رسد همچنان شواهد ارزشمندی از معماری دوران ساسانی در این محوطه دفن باشد، که کاوش علمی آنها می‌تواند بخش مهمی از سوالات و ابهامات موجود پیرامون تاریخ و فرهنگ خراسان پیش از اسلام و اوایل دوران اسلامی را پاسخ دهد.

لباف درباره حفاری‌های غیرمجاز این محوطه اظهار کرد: 

دومین فصل از برنامه پنج ساله مطالعات باستان شناسی در محوطه تاریخی بازه هور به کاوش در قلعه دختر اختصاص یافته بود و پیش از آنکه اعتبار لازم برای تحقیقات مزبور فراهم آید، فصل جدیدی از حفاری‌های غیرمجاز در این محوطه انجام شد و کلنگ سودجو زخمی بر پیکره یکی از آثار شکوهمند دوران ساسانی وارد آورد. آثار عیان شده به اندازه‌ای بود که در اوایل مرداد ماه گذشته همراه با دکتر شیرازی، رییس پژوهشکده باستان شناسی به محل رفته و انجام عملیات نجات بخشی در دستور کار قرار گرفت. پس از صدور مجوز توسط ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در شهریور ماه سال جاری، گروهی متشکل از باستان شناسان ارشد عازم محل شده و عملیات خواناسازی، مستندنگاری و حفاظت موضعی آثار مکشوفه در چاله حفاری غیرمجاز انجام شد.

لباف خانیکی از شناسایی گوشه‌ای از یک فضای معماری در جریان عملیات خبر داد و اضافه کرد که در این فضا، ستون‌هایی مزین به گچبری‌های کم نظیر از عصر ساسانی انباشته شده بود و قطعات پاره پاره گچبری که روزگاری زینت بخش آن بنا بوده، در اثر حفاری غیر مجاز به اطراف پراکنده شده بود.

در میان گچبری‌ها، نقوش هنرمندانه‌ای از پیکره انسان، بوته‌های تاک، اشکال هندسی متنوع و مهم‌تر از همه، کتیبه‌های فارسی میانه شناسایی شد که هر کدام بخش مهمی از تاریخ و هنر خراسان و ایران را در دوره ساسانی روایت می‌کنند.

لباف  خانیکی در انتها اظهار بیان کرد:

اگر چه اقدامات کور و ناآگاهانه حفاران غیرمجاز نشان داده که در این محوطه هیچ خمره‌ای مملو از سکه و هیچ مجسمه زرین و سیمینی وجود ندارد، ولی واضح است که حفاطت از این آثار و مطالعه و کشف علمی آنها خواهد توانست علاوه بر حل مسائل مهمی درباره تاریخ و فرهنگ ایران، ثروت، رونق و توسعه اقتصادی را برای این منطقه به ارمغان آورد. همچنین در راستای تحقق اهداف نجات‌بخشی، پس از مستند نگاری آثار مکشوفه، سطح آثار مکشوفه با حفظ موازین علمی حفاظت، پوشش یافت تا از گزند عوامل طبیعی مصون مانده و در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی آتی در ارتباط با دیگر عناصر مکشوفه، مجموعه‌ای بی‌نظیر از هنر معماری، تاریخ و فرهنگ خراسان، در معرض دید و نظر پژوهشگران و علاقه مندان قرار گیرد.

منبع عکس: ایرنا