نگاهی دقیق تر به ریسک سفر به مناطق مرزی ایران

یک هفته از انتشار نقشه ریسک سفر ۲۰۱۹ می‌گذرد؛ نقشه‌ای که توسط اینترنشنال اس او اس و کنترل ریسکس تدوین شده و امنیت ایران را هم‌تراز کشورهای اروپایی و آمریکا دانسته است. رتبه‌ی ایران در نقشه‌ی امسال با نقشه‌ ریسک سفر ۲۰۱۸ تفاوتی نکرده است؛ ولی شاید بد نباشد که به همین بهانه، نگاهی بیندازیم به این نقشه و امنیت ایران را این بار از دریچه‌ای دیگر بنگریم.

ریسک سفر به ایران در این نقشه به‌صورت منطقه‌ای بررسی شده و با اینکه ریسک آن از لحاظ تهدیدهای ناشی از آشوب‌های سیاسی (شامل تروریسم، ناآرامی‌های سیاسی و جنگ)، ناآرامی‌های اجتماعی (شامل خشونت‌های فرقه‌ای و قومی و قبیله‌ای) و جرایم خشونت‌آمیز، به‌طور کلی پایین ارزیابی شده است، ولی بخش‌هایی از کشور از این قاعده مستثنی هستند. طبق این نقشه، خطر مسافرت به سیستان و بلوچستان در مقایسه با سایر استان‌های ایران زیاد است.

سیستان و بلوچستان، پهناورترین و در عین حال، کم‌توسعه‌یافته‌ترین استان ایران است که با وجود دیدنی‌های طبیعی و تاریخی زیادی که در شمال تا جنوب این استان مشاهده می‌شود، سهم آن از گردشگری ایران هیچ سنخیتی با وسعت و قدمت آن ندارد. در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۷، تنها ۱۰۵ هزار و ۱۳۹ گردشگر به استانی سفر کرده‌اند که به‌تنهایی به‌اندازه‌ی چند کشور میراث فرهنگی ملموس و ناملموس و جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی دارد و شهر سوخته زابل، جنگل حرا، سواحل مکران، کوه های مریخی چابهار و منطقه‌ حفاظت شده باهوکلات که زیستگاه تمساح گاندو است، تنها چند نمونه از این دیدنی های سیستان و بلوچستان هستند؛ اگرچه این رقم در مقایسه با ۸۵ هزار و ۲۷۵ نفر سال گذشته در مدت مشابه، ۲۳ درصد بیشتر است، ولی باز هم آمار دندان‌گیری نیست.

_{سواحل زیبای مکران در جنوب شرق ایران، منبع عکس: ایرنا}

علت این موضوع را نمی‌توان تنها در مشکلات مالی و ضعف زیرساخت‌های گردشگری استان جست. امنیت، کلیدواژه‌ی صنعت توریسم است و برای جذب گردشگر باید به این مهم توجه بیشتری کرد. مرزهای سیستان و بلوچستان امن نیست. این استان چندین سال است که با تحرکات گاه‌وبیگاه معارضان و گروهک‌های تروریستی ناآرام است که نمونه‌ی اخیر آن گروگان گرفتن مرزبانان ایران در میرجاوه است. دامنه‌ی این درگیری‌ها محدود به مرزها نیست و خیلی وقت‌ها دامن افراد غیرنظامی و مسافران را هم می‌گیرد. درگیری با قاچاقاچیان مواد مخدر هم در این استان زیاد اتفاق می‌افتد. علاوه بر اخباری که از این منطقه منتشر می‌شود، هم‌مرزی این استان با پاکستان که خود نیز به دو قسمت «ریسک بالا» و «ریسک به‌شدت بالا» برای مسافران تقسیم شده و بخش به‌شدت پر خطر آن در کنار مرزهای ایران قرار گرفته هم مزید بر علت شده است تا گردشگران، رفتن به این استان را خطرناک‌تر از آنچه که هست تلقی کنند. 

_{پل سفید اهواز، نخستین پل معلق ایران؛ منبع عکس: ایرنا}

خوزستان پر از ریزگرد و دیدنی‌هایی که هرروز بیش از روز قبل زیر خاک فرو می‌روند هم سال ناآرامی را پشت سر گذاشت. حادثه‌ی تروریستی اهواز و چند واقعه‌ی دیگر باعث شد که ریسک سفر به این استان را متوسط ارزیابی کنند. بازتاب اتفاقی که سی و یکم شهریور، مراسم رژه نیروهای مسلح را در اهواز به هم ریخت در رسانه‌های خبری دنیا، تصویری منفی از این استان در اذهان گردشگران باقی گذاشت. در واقع، این حادثه نه‌تنها خاطر خوزستانی‌ها را آزرد، بلکه همه ایران را برای گردشگری که با جغرافیای منطقه آشنایی ندارد ناامن جلوه داد و طبق گفته‌های مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، کاهش ۱۹ درصدی ورود گردشگران اروپایی به ایران را موجب شد. البته، ارزیابی امنیت مسافران فقط با توجه به عواملی که در پاراگراف دوم گفته شد، انجام شد؛ شاید اگر وجود گردوغبار در هوای استان را هم به همان اندازه برای جان مسافران تهدیدکننده می‌دانستند، ریسک سفر به این استان از ایران را بسیار بیشتر از ارزیابی فعلی برآورد می‌کردند. 

به‌غیر از سیستان و بلوچستان و خوزستان، مناطق مرزی استان‌های غربی همجوار با ترکیه و عراق و همچنین‌ شهرهای شرقی ایران در کنار مرزهای افغانستان هم جزء مناطقی هستند که ریسک سفر به آن‌ها «متوسط» برآورد شده است که می‌توان این تقسیم‌بندی را تا حد زیادی ناشی از همسایگانی دانست که ریسک سفر به آن‌ها بیشتر از سفر به ایران است. بر اساس برآوردهای این نقشه، ریسک سفر برای افغانستان، «به‌شدت بالا» است؛ عراق به سه بخش با ریسک «متوسط» (اقلیم کردستان عراق) و «بالا» (شهرهای جنوبی عراق) و «به‌شدت بالا» (سایر بخش‌های عراق) تقسیم شده است؛ ترکیه و ترکمنستان کشورهایی با ریسک متوسط هستند. در میان کشورهایی که با ایران مرز خاکی دارند، تنها‌ جمهوری آذربایجان و ارمنستان هستند که از امنیتی برابر با ایران و ریسک پایین برای مسافرت برخوردار هستند. عمان، کویت، قطر و امارات هم در میان همسایگان آبی از امنیت خوبی برخوردار هستند و امنیت عربستان، بحرین، روسیه و قزاقستان متوسط ارزیابی شده است.

مونسان معتقد است که گردشگری ویژگی ذاتی ایران است و به‌راحتی می‌توان از آن کسب درآمد کرد. زوراب پلولیکاشویلی، دبیرکل سازمان جهانی گردشگری، هم در نشست خبری مشترکی که در حاشیه چهلمین اجلاس اعضای وابسته سازمان جهانی گردشگری در همدان برگزار شد، ضمن امن خواندن فضای ایران برای گردشگر و پیش‌بینی آينده‌ای بسیار خوب برای گردشگری ایران، اعلام کرد که آن‌ها به همدان آمدند تا با تبلیغ ایران به‌عنوان یک مقصد گردشگری مطمئن و آرام، به ایران کمک کنند قدرتمندتر شوند. برگزاری اجلاس جهانی گردشگری در همدان و انتشار نقشه ریسک سفر ۲۰۱۹ به فاصله‌ی کم که برخلاف پروپاگاندای رسانه‌های خارجی مبنی بر آشفته خواندن ایران که از شمال و جنوب و شرق و غرب در محاصره‌ی همسایگانی پرآشوب قرار گرفته است، این کشور را محلی آرام، به‌ویژه، در شرایط پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا، معرفی می‌کنند که از نظر امنیت چیزی از غربی‌ها کم ندارد و این، فرصتی است که باید آن را مغتنم شمرد و بهترین استفاده‌ی تبلیغاتی را از آن برای جذب گردشگران خارجی به ایران کرد.