با آداب و رسوم مردم مراکش آشنا شوید

مَراکِش یا مغرب کشوری در شمال‌غربی آفریقا است و ساحلی طولانی با اقیانوس اطلس دارد که از شمال به جبل‌الطارق و دریای مدیترانه می‌رسد. این کشور میزبان اقوام مختلف بربرها، فنیقی‌ها، عرب‌ها، جنوب (کشورهای جنوب صحرای آفریقا)، شمال (رومی‌ها، وندال‌ها، اندلسی-اسپانیایی، مسلمانان و یهودی) بوده است و در حال حاضر اکثر جمعیت آن اصالتا بربر و عرب هستند. با ما همراه باشید تا از آداب و رسوم مردم مراکش بیشتر بدانید.

زبان و مذهب در مراکش

مطابق اصل ششم قانون اساسی مراکش، دین رسمی کشور اسلام است و اکثریت قریب به اتفاق مردم پیرو مکتب فقهی امام مالک هستند. حاکمیت نیز تاکید زیادی بر وحدت مذهبی به‌عنوان یکی از پایه‌های وحدت مردم دارد. در مراکش تعداد اندکی مسیحی (۱٫۱) و یهودی (۰٫۲) زندگی می‌کنند. یهودیان مراکش در شهر کازابلانکا و مراکش مکناس و فاس و طنجه و صویره و رباط و سلا اقامت دارند. طبق قانون اساسی، دولت موظف است آزادی انجام امور مذهبی را برای همگان تضمین کند.

شهر فاس از دیرباز و حتی از زمان تاسیس توسط دودمان ادریسیان، شهری مذهبی بوده و جهت آموزش فقه مالکی و علوم قرآنی احداث شده‌ است. حوزه علمیه شهر فاس که «جامعه القرویین» نام دارد از بزرگ‌ترین حوزه‌های علمی مراکش است و طلاب تربیت شده در این حوزه به سراسر کشور و حتی دیگر نقاط اتحادیه مراکش بزرگ جهت تبلیغ مذهبی اعزام می‌شوند. حوزه علمیه دیگری به نام «مولای یوسف» در شهر مراکش وجود دارد که در واقع دژ فرهنگ اسلامی ـ بربری است.

مردم مراکش از نژاد سامی (عرب)، ۳۴ درصد بربر و ۱ درصد بقیه از نژاد سفید اروپایی هستند. زبان کلاسیک عربی زبان رسمی مراکش است، اما گویش متمایز خاص خود را دارند. علاوه بر این حدود ۱۰ میلیون مراکشی (اغلب در مناطق روستایی) به زبان بربری صحبت می‌کنند. فرانسوی سومین زبان غیررسمی مراکش به شمار می‌آید که همچنان در مناسبات اقتصادی و تجاری به‌کار می‌رود و کاربرد زیادی در بخش آموزشی و دولتی دارد. بسیاری از مردم مراکش در بخش شمالی این کشور، اسپانیایی صحبت می‌کنند. انگلیسی هم همچنان خیلی عقب‌تر از فرانسوی و اسپانیایی است، اما به سرعت در حال تبدیل شدن به زبان خارجی جوانان تحصیل‌کرده تبدیل شده است و از سال چهارم مدرسه در مدارس دولتی به کودکان آموزش داده می‌شود.

فرهنگ در مراکش

مراکش در فرایند تاریخی خود همواره از فرهنگی نسبتا غنی و متنوعی برخوردار بوده است و هر نقطه آن نیز ضمن وابستگی به این میراث فرهنگی، ویژگی‌های خاص خود را دارد. بربرهای مراکش در تشکیل و تداوم فرهنگ و تمدن‌سازی کشور خود به میزان اعراب شریک بوده‌اند. از لحاظ تاریخی، مراکش در زمان هارون الرشید از سلطه بغداد خارج شد و تحت تسلط ترکان عثمانی نیز درنیامد. از این‌رو با حفظ عنصر اسلامی ـ ملی، بر فرهنگ مراکشی خود تاکید کرده‌اند.

به‌طور کلی می‌توان اذعان داشت که مردم مراکش در مسیر تاریخی خود، از تبادلات فرهنگی با بیگانگان جز تمایلات خود، سرباز زده‌اند و هویت فرهنگی خویش را در اولویت اول قرار داده‌اند. مردم مراکش همواره تلاش کرده‌اند در گذر زمان به سنت‌های مذهبی ـ ملی خود حتی در پوشیدن لباس سنتی پایبند باشند.

اسلام، مذهب اکثر مردم است و بر امور شخصی، سیاسی، اقتصادی و امور حقوقی به چشم می‌خورد. یکی از قوانین اسلام، پنج‌بار عبادت در روز است و زمان دقیق آن هرروز از طریق روزنامه‌های محلی اعلام می‌شود. در ماه مقدس ماه رمضان، همه مسلمانان باید از صبح تا غروب آفتاب روزه بگیرند و فقط مجاز به شش ساعت کار در روز هستند. هر شب، خانواده‌ها و دوستان برای خوردن افطار، دور هم جمع می‌شوند. به‌طور کلی همه چیز در ماه رمضان روال کندی دارد و بسیاری از کسب و کارها زمان کاری خود را کاهش می‌دهند.

مردم مراکش انسان‌های خون‌گرم و مهربانی هستند. از ویژگی‌های بارز آن‌ها مهمان‌نوازی است به‌طوری که در همان دیدار اول از سلامتی و احوال خانواده‌تان سوال می‌پرسند، حتی ممکن است شما را به خانه خود دعوت کنند و غذای‌شان را با شما شریک شوند. علاوه بر این، از کمک به دیگران لذت می‌برند بدون اینکه به منافع شخصی خود فکر کنند. احترام و عزت فردی بیشترین اهمیت را برای آن‌ها دارد پس مواظب باشید از این مرز قرمز عبور نکنید که در غیر این صورت باعث خراب شدن یک رابطه دوستی شده‌اید. آبرو اهمیت زیادی برای مردم دارد و نه‌تنها برای خود افراد، بلکه برای اعضای خانواده‌شان نیز تاثیر دارد. اگر آبروی کسی برود، خانواده و حتی جامعه نیز او را سرزنش کرده و طرد می‌کنند.

زنان اهل قوم بربر در مراکش هنوز هم روی صورت خود طرح‌های هندسی خال‌کوبی می‌کنند که گاهی بیشتر پیشانی، گونه‌ها و گردن آن‌ها را در بر می‌گیرد. این‌ها نشانه‌های هویت قبیله‌ای هستند و از زمانی روایج یافت که برای شناسایی زنان قبیله‌ (کسانی که در جنگ کشته می‌شدند) لازم بود نشانه و علامتی داشته باشند.

پرچم مراکش قرمز رنگ است و یک ستاره‌ی پنج پر سبز دارد که به‌عنوان مهر و خاتم سلیمان شناخته می‌شود. قرمز و سبز رنگ‌های سنتی در پرچم اعراب است و آن ستاره‌ی پنج پر نشان‌دهنده‌ی ۵ رکن اسلام و نشانگر ارتباط بین خدا و ملت است. طراحی این پرچم به ۱۹۱۲ بازمی‌گردد.

در مراکش مردم معتقد هستند که جن‌ها بیشتر در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که آب وجود دارد، مانند حمام‌های عمومی، ناودان‌ها، سینک‌ها و حتی قوری‌ها و قابلمه‌ها. در بیشتر بازارهای مراکش جادوگرانی را می‌بینید که مواد عجیب و غریب می‌فروشند (دارو یا معجون‌های مخصوص و دعا و نفرین) و روش استفاده از آن را نیز به شما می‌گویند. بیشتر شهرها، روستاها و محله‌های قدیمی شهر پیشگوهایی دارند که با پرداخت پول، آینده‌ی شما را پیش‌گویی می‌کنند.

خانواده در مراکش

خانواده، مهم‌ترین واحد زندگی در مراکش است و نقش مهمی در روابط اجتماعی دارد. به همین دلیل، منفعت گروه یا خانواده بر شخص ارجحیت دارد. افراد پیر و مسن مورد احترام هستند و اغلب تاثیر زیادی روی بقیه اعضای خانواده دارند. در نتیجه  فرزندان موظف‌ به نگهداری از پدر و مادر سال‌خورده خود هستند و تعداد خانه‌ی سالمندان در مقایسه با فرهنگ غربی بسیار کم است.

حقوق زنان در مراکش، در سال ۲۰۰۴ با اصلاح قانون احوال شخصیه‌ی کشور، گام بزرگی رو به جلو برداشت. با این اصلاحات زنان مراکشی می‌توانند حضانت فرزندان خود را بگیرند، طلاق یک جانبه زنان لغو و گرفتن زن دوم برای مردان، فقط با اجازه‌ی زن اول امکان‌پذیر شد. با این حال، زنان حق ورود به مکان‌هایی نظیر چایخانه‌ها را ندارند و در سایر مکان‌ها مثل دادگا‌ه نمی‌توانند به‌صورت مختلط بنشینند.

آداب غذا خوردن در مراکش

اگر به خانه‌ی یک مراکشی دعوت شدید، حتما کفش خود را درآورید. لباس مناسب بپوشید که نشانه‌ی احترام به میزبان تلقی می‌شود. خانواده‌های محافظه‌کار مراکشی اغلب مهمانی مختلط نمی‌گیرند و به همین دلیل باید مطمئن شوید که همسرتان نیز جزو مدعوین باشد. غذا معمولا روی میزهای کوتاه سرو می‌شود و مهمان در اغلب مواقع کنار میزبان می‌نشیند. قبل از سرو غذا، یک لگن آب برای شست‌و‌شوی دست‌ها آورده می‌شود. غذا در یک کاسه مشترک قرار دارد و باید از بخشی از کاسه که مقابل شما است، شروع به خوردن کنید و به هیچ عنوان از محدوده‌ی متعلق به خودتان تجاوز نکنید. در مراکش خوردن غذا با دست چپ پسندیده نیست زیرا دست چپ در فرهنگ مراکش نجس شمرده می‌شود و اغلب در توالت از آن استفاده می‌کنند؛ پس همیشه با دست راست غذا بخورید. غذا را با یک تکه نان یا انگشت شست و دو انگشت دست راست لقمه کنید. در انتهای غذا نیز مجددا یک لگن آب برای شست‌و‌شوی دست‌ها آورده می‌شود.

غذاهای مراکش ترکیبی از غذاهای مدیترانه‌ای، عربی، اندلسی و بربری هستند که تاثیر چند فرهنگی بودن این کشور در غذاها را به‌خوبی نشان می‌دهد. از غذاهای این کشور می‌توان به بیسارا (Bissara) سوپی با باقلای خشک، حریرا (Harira) سوپی با گوجه فرنگی، عدس، نخود و گوشت بره، و به‌خصوص ماکودا (Maakouda) که پنکیک سیب‌زمینی است، ‌اشاره کرد.

آداب احوالپرسی در مراکش

مراکشی‌ها هنگام ملاقات و احوالپرسی با یکدیگر، شروع به گپ‌وگفت با هم می‌کنند و از حال خانواده، دوستان و موضوعات دیگر جویا می‌شوند. دست دادن بین جنسیت‌های یکسان (مرد با مرد و زن با زن) نیز امری متداول در زمان احوالپرسی به شمار می‌رود. در صورتی که رابطه‌ی قوی‌تری بین دو طرف وجود داشته باشد، معمولا دوبار صورت طرف مقابل را می‌بوسند و از گونه‌ی راست شروع می‌کنند و با یکدیگر هم دست می‌دهند. برای جنسیت‌های مخالف، مردها باید منتظر باشند زن مقابل دست خود را دراز کنند. هنگامی که وارد یک محفل اجتماعی می‌شوید، باید احوالپرسی را از اولین نفر سمت راست شروع کنید و به همین ترتیب ادامه دهید. هنگام خداحافظی هم با تک تک افراد خدافظی کنید.

لباس سنتی در مراکش

لباس سنتی این کشور جیلابا (Djellaba) نام دارد. هر چند کفتان (Caftan) نیز لباس سنتی مخصوص عروسی است که معمولا با صندل چرمی و زن‌ها با کفش پاشنه‌دار می‌پوشند. اما نسل جوان معمولا لباس‌های غربی مانند تی‌شرت و شلوار جین و کت و شلوارهای جدید را ترجیح می‌دهند.

بایدها و نبایدها در مراکش

اکثر جمعیت مراکش را مسلمانان تشکیل می‌دهند، پس قوانینی که مربوط به ممنوعیت ورود غیرمسلمانان به نواحی خاصی می‌شود را جدی بگیرید، به‌عنوان مثال، معمولا ورود به مساجد و زیارتگاه‌ها تنها برای مسلمانان مجاز است. علاوه بر این، حین بازدید از مراکش لباس‌ مناسب بپوشید.

با توجه به هنجارهای فرهنگی و مذهبی مراکش، مردم معمولا لباس بسیار پوشیده و محافظه کارانه می‌پوشند. پس یادتان باشد به هیچ عنوان، لباس‌های مخصوص ساحل را در شهرها، شهرک‌ها و دهکده‌های مراکش استفاده نکنید.

مسخره کردن، انتقاد کردن یا حتی بد صحبت کردن درباره پادشاه مراکش جرم محسوب می‌شود و حتی می‌تواند زندانی هم داشته باشد.