- chevron_right کجارو
- chevron_right مجله گردشگری
- chevron_right اخبار
- chevron_right جاذبهها
- chevron_right راهنمای سفر
- افزودن مکان
در میان گستره متنوع جاهای دیدنی استان سیستان و بلوچستان، مکانی فرهنگی جای گرفته که نام آن برای بسیاری آشنا است. کتابخانه کامبوزیا که در نزدیکی زاهدان قرار دارد، با نام یکی از اندیشمندان و فعالان سیاسی سابق ایرانی مزین شده است.
مرحوم کامبوزیا خود از نویسندگان قابل زمان خود بود و چندین کتاب را نیز به تالیف رساند. وی در اوایل دوره پهلوی با تبعید به زاهدان، کتابخانهای را در اطراف این شهر بنا نهاد که هماکنون نیز پابرجا است. استاد کامبوزیا به چند زبان زنده دنیا از جمله عربی، فرانسه، روسی، انگلیسی و ترکی تسلط داشت. با کجارو همراه باشید تا نگاهی به سرگذشت استاد کامبوزیا داشته باشیم و با کتابخانه کامبوزیا آشنا شویم.
کتابخانه عمومی استاد کامبوزیا از جاهای دیدنی زاهدان به شمار میرود. این کتابخانه ارزشمند که نام شخصیت بزرگی را با خود یدک میکشد، حدود ۲۰ هزار جلد کتاب به زبانهای فارسی، عربی و لاتین را در خود جای داده است و منبعی غنی در زمینه اسلامشناسی و کتب فارسی و غربی به شمار میرود.
عکس از وبسایت seeiran (عکاس: نامشخص)
کتابخانه عمومی استاد کامبوزیا در تاریخ ۲۳ اسفند سال ۱۳۶۵، بهعنوان اولین کتابخانه عمومی کشور در منطقهای برهوت و شورهزار در اطراف زاهدان افتتاح شد. به گفته صادقه کامبوزیا، دختر استاد کامبوزیا، از قوانین کتابخانه این بود که نباید به داخل شهر منتقل شود و همچنین باید همیشه دو نفر از اعضای خانواده کامبوزیا، بهعنوان مدیر آن فعالیت داشته باشند.
صادقه كامبوزيا در کتابخانه کامبوزیا/عکس از ایرنا (عکاس: نامشخص)
کتابها و نقشههایی موجود در کتابخانه کامبوزیا، عموما تک نسخهای هستند و اگر هر نهاد، کتابخانه یا سازمانی آنها را بخواهد، نسخه کپی از این اسناد برای آنها ارسال میشود و نسخه اصل کتابها به هیچ عنوان از کتابخانه خارج نخواهد شد. مقبره استاد کامبوزیا نیز در همین کتابخانه قرار دارد و بازدیدکنندگان میتوانند در داخل کتابخانه آن را مشاهده کنند.
کتابخانه استاد کامبوزیا در ۶ کیلومتری شمال شهر زاهدان قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)
استاد امیر توکل کامبوزیا، در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی در شهر تهران متولد شد. وی دوره مدرسه نظام ژاندارمری را به استادی کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان گذراند و آنقدر لیاقت خود را به استادش ثابت کرده بود که در سال ۱۳۰۰ از جانب ایشان بهعنوان ریاست تلگراف و رموزات آقای پسیان انتخاب شود.
پس از این دوران، کامبوزیا در طول سالیان زندگیاش، مسئولیتهای زیادی داشته است که از جمله آنها میتوان به بازرس اداره دارایی در تربت حیدریه (سالهای ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۳)، ریاست دارایی سیستان و بلوچستان (سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۶) و دبیری مدرسه شوکتیه در بیرجند (سالهای ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۲) اشاره کرد. ایشان حتی مدتی رهبری حزب دموکرات ایران را در منطقه زاهدان بر عهده داشتند.
عکس از ویکیپدیا (عکاس: نامشخص)
استاد کامبوزیا که در اصل یک کشاورز ساده نیز بودند و چنان در امر نقد و بررسی و تحقیق کفایت داشتند که خیلی از دانشمندان جهان به ایشان احترام میگذاشتند. دانشمند فرانسوی، فرانسویالزان در کتاب خود به نام «تپه مجهول» درباره استاد کامبوزیا اینگونه مینویسند:
سپاسگزاری من آنچنان برای علامه امیر توکل کامبوزیا بزرگ است که میتوانم بگویم تمام نورها و امواج علمی و مفید را برای تحقیقات علمی خود از او درک کردم.
تالیفات استاد کامبوزیا شامل بیش از ۸۰ عنوان مقاله و همچنین دستنوشتههایی میشود که برخی از آنها در مجلات مختلف قبل از انقلاب به چاپ رسیدهاند. استاد کامبوزیا در نیمه شب ۲۳ مهر ماه سال ۱۳۵۳، در همان کلاته محل کتابخانه، دار فانی را وداع گفت و کتابخانه وی بهعنوان یادگاری از این شخصیت وارسته بر جای مانده است.
کامبوزیا بسیار به محمد تقی خان پسیان نزدیک بود؛ کسی که از مبارزان علیه استبداد رضاشاه محسوب میشد. پس از درگذشت کلنل پسیان، استاد کامبوزیا به شهر «دزداب» (زاهدان کنونی) توسط رضاشاه تبعید شد. البته در برخی منابع آمده است که وی، خود به آنجا مهاجرت کرد. در واقع هدف رضاشاه این بود که فعالیتهای سیاسی ایشان را خاموش کند.
امیر توکل کامبوزیا از پیروان اندیشههای امام خمینی (ره) بود و به شخصیتهای برجستهای همچون آیتالله کاشانی و دکتر مصدق احترام بسیاری میگذاشت؛ تا جایی که به پیشنهاد دکتر مصدق، با قبول رهبری حزب ایران به فعالیت سیاسی خود در زمان سلطنت رضاشاه ادامه داد.
عکس از مشرق نیوز (عکاس: نامشخص)
کامبوزیا پس از کودتای نافرجام ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ که منجر به فرار شاه از کشور شد، با نوشتن نامهای به دکتر مصدق، خواستار محاکمه دسیسهکاران بود. پس از کودتای دوم در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و بازگشت دوباره استبداد به کشور، مرحوم کامبوزیا کمی در انزوا فرورفت. وی بهطور موقت، بین سالهای ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۴ از فعالیتهای سیاسی خود کاست.
پس از تصویب لایحه ذلتبار کاپیتولاسیون در ایران، کامبوزیا از کسانی بود که بهشدت به این لایحه اعتراض کرد و در رادیو نیز مواضع خود را مطرح کرد. این کار باعث شد تا ساواک، مرحوم کامبوزیا را از اداره رادیو اخراج، در شورای داوری زاهدان او را صلب صلاحیت و از تدریس وی در دانشسرای عالی تربیت معلم زاهدان جلوگیری کند. همچنین کامبوزیا توسط ساواک دستگیر شد و مدت کوتاهی در حبس بود.
با این حال کامبوزیا که اراده پولادینی در مبارزه با استبداد داشت، هرگز از مواضع خود عقبنشینی نکرد و همیشه در دفاع از اندیشههای خود محکم بود. ساواک پس از بازداشت کامبوزیا، منزل وی را مورد تفتیش قرار داد و یادداشتهای زیادی از او یافت که در مورد صهیونیسم بود.
امضای استاد کامبوزیا/عکس از ویکیپدیا (عکاس: نامشخص)
بعد از دستگیری ایشان توسط ساواک، داماد مرحوم کامبوزیا با آقای بالزان، نایب رییس انجمن فرهنگستان نژادشناسی فرانسه، تماس گرفت و او را مطلع کرد. آقای بالزان نیز در تماسی با دربار ایران از دستگیری این انسان برجسته در ایران ابراز تاسف کرد. بدینترتیب، کامبوزیا پس از سه هفته حبس در بازداشت، آزاد شد.
استاد کامبوزیا بهشدت مواضعی مخالف صهیونیسم داشت و در جلسات با افراد مختلف در سیستان و بلوچستان، همواره از خطرات صهیونیسم صحبت میکرد. مرحوم کامبوزیا ادعا میکرد یادداشت های ضبط شده او توسط ساواک، به تلآویو یا آمریکا فرستاده میشوند و در ایران باقی نمیمانند.
عکس از ویکیپدیا (عکاس: نامشخص)
نویسنده: پویا جوانمرد