سوغات گرگان؛ از شیرینی پیشمه تا قالی ترکمن
گرگان شهری در دل جنگل‌های هیرکانی که به شیرینی‌ها و نان‌های خوشطعم و خوشمزه معروف است.
شهر گرگان مرکز استان گلستان است که احتمالا بیشتر جاذبه‌هایش را به نام مازندران یا گیلان شنیده‌اید. این شهر که در گذشته «استرآباد» نام داشت در قسمت شمال شرق ایران واقع شده است و اقوام گرگانی، مازندرانی، ترکمن و گیلانی در آن زندگی می‌کنند. غذاهای محلی گرگان از معروف ترین غذاهای محلی ایران و سوغات گرگان جزو بهترین سوغات ایران به‌شمار می‌آیند. این شهر از لحاظ تنوع سوغات خوراکی بسیار غنی و مهد خوراکی‌های خوشمزه و مواد غذایی تازه است.
جاهای دیدنی گرگان از جمله خانه‌های تاریخی، پارک‌های جنگلی متعدد، چشمه‌های جوشان، آبشارها و روستاهای زیبا در کنار سوغات ارزشمند و کم‌نظیر، تنها گوشه‌ای از جذابیت‌های این شهر را شامل می‌شوند. با ما همراه باشید تا با بهترین و معروف‌ترین سوغات شهر گرگان آشنا شوید.
درباره سوغات گرگان بیشتر بدانید:
- انواع نان
- انواع حلوا
- انواع شیرینی
- خاویار
- ماهی
- قالی و قالیچه ترکمن
- ابریشم بافی
- جاجیم بافی
- گلیم بافی و پلاس بافی
- جوراب بافی
- موج بافی
- نوار بافی
- نمازلیق یا سجاده بافی
- قلاب بافی
- چادر شب بافی
- آجیده دوزی
- سوزن دوزی
- نمد مالی
- روسری ترکمن
- زیورآلات سنتی
- آبگینه یا آینه‌کاری
سوغات خوراکی گرگان
انواع نان
نان شیرمال
نان شیرمال یکی از انواع شیرینی و نان‌های سوغات گرگان است که در بسیاری از شهرها نیز تهیه میشود. شیرمال گرگان در مقایسه با هم‌نوعان خود در دیگر شهرها شیرینی کمتری دارد و از لحاظ ارزش غذایی سلامت‌تر است. برای تهیه نان شیرمال از آرد، شیر، تخم‌مرغ، بیکینگ پودر و وانیل استفاده می‌کنند و نوع مغزدار آن را نیز با کشمش، گردو یا چیپس شکلات می‌پزند. این نان لطیف و خوشمزه را در اکثر نان فروشی‌ها و قنادی‌ها پیدا می‌کنید. اهالی گرگان اغلب برای میان‌وعده کودکان و وعده صبحانه خانواده از نان شیرمال استفاده می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت Ghasedak24.com؛ عکاس: نامشخص
نان قندی
نان قندی یکی از نان‌های شیرین است که پخت آن در بسیاری از شهرها رواج دارد. در گرگان نیز این نان یکی از سوغات پرطرفدار به شمار می‌آید. اهالی این شهر نان قندی را در وعده صبحانه، عصرانه و افطار در ماه مبارک رمضان استفاده می‌کنند. برای پختن این نان از موادی همچون آرد، شکر، شیر، روغن مایع، وانیل، بیکینگ پودر، زرده تخم‌مرغ، زعفران، کنجد و هل استفاده میشود.
منبع عکس: وب‌سایت Parsiday.com؛ عکاس: نامشخص
نان جزغاله
نان یا فتیر جزغاله به‌عنوان یکی از سوغات و نان‌های محبوب ترکمن‌های گرگان شناخته میشود که طرفداران بسیاری در میان گردشگران دارد. این نان از لحاظ ظاهری شبیه به «نان کمبه» است و ترکمن‌ها در زبان خود به آن «قاوور تمچالی چورک» نیز می‌گویند. برای پخت فتیر یا نان جزغاله از آرد، روغن دنبه، دنبه‌های ریز‌شده، نمک، زردچوبه، خمیر مایه، زیره، رازیانه و آب استفاده می‌کنند و آن را در تابه روی گاز یا در فر می‌پزند.
منبع عکس: وب‌سایت Rezim.ir؛ عکاس: نامشخص
نان پادرازی
پادرازی یکی از انواع نان‌هایی است که در گرگان به‌عنوان سوغات شناخته میشود. این نان که بافتی ترد و طعمی لذیذ دارد، در انواع مراسم همچون ایام محرم و صفر، همراه هدایای عروس و داماد و به‌عنوان نذری در سفره‌های ابوالفضل و دیگر ائمه استفاده میشود. نان پادرازی را در انواع معمولی، روغنی، روغنی خشک، سبوسی و جوین می‌توانید تهیه کنید. از مواد موردنیاز برای تهیه این نان می‌توان به آرد گندم، آرد برنج، آرد نخودچی، کره، خمیر مایه، آب یا شیر، سیاه‌دانه، روغن جامد، نمک، زرده تخم‌مرغ، پودر پسته، کنجد و زردچوبه اشاره کرد.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
نان قلاچ
نان قلاچ که یکی از نان‌های محبوب و سوغات خوشمزه گرگانی‌ها به شمار می‌آید، از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به نان بربری دارد. این نان در بیشتر نانوایی‌های این شهر و در کنار نان‌های معمول مانند لواش، سنگک، تافتون و بربری در نانوایی‌ها پخت و پیدا میشود.
نان قاتلاما
قاتلاما یکی از انواع نان شیرینیهای خوشمزه است که به‌عنوان سوغات گرگان نیز شناخته میشود. این نان سنتی و اصیل، بافت بسیار نرم و لطیفی دارد و در میان اهالی این شهر به‌ویژه شهرهای ترکمن‌نشین استان گلستان محبوب است. قاتلاما به گویش ترکی معنی «تا شده» می‌دهد و از فعل «قاتلاماق» به معنی «تا کردن» می‌آید. آرد همه‌کاره، کره ذوب شده، خمیر مایه، روغن حیوانی، شیر، آب، تخم‌مرغ، کنجد و نمک مواد مورد نیاز برای تهیه این نان هستند. قاتلاما در روش سنتی در روغن سرخ میشود؛ اما برای جذب روغن کمتر می‌توانید آن را در فر بپزید. این نان را در مراسم مختلف به‌خصوص مراسم عروسی تهیه می‌کنند و معمولا خانواده داماد آن را برای خانواده عروس می‌پزند.
منبع عکس: وب‌سایت Chtn.ir؛ عکاس: نامشخص
انواع حلوا
حلوای اوماج
حلوای اوماج یا به اصطلاح ترک زبان‌ها «اوماج حالواسی» یکی از خوردنی‌های محبوب و سوغات خوراکی استان گلستان و به‌خصوص گرگان محسوب میشود. همچنین پخت این حلوا در شهرهایی همچون تبریز و اردبیل مرسوم است و از سوغات ارومیه نیز به شمار می‌آید. از این حلوا به‌عنوان نذری در مراسم‌های خاص و مذهبی نظیر ماه مبارک رمضان و ماه محرم و جهت پذیرایی در دورهمی‌ها استفاده می‌کنند. از مواد اولیه برای تهیه حلوا اوماج می‌توان به آرد، زردچوبه، شیر، روغن مایع، شکر، گلاب و آب اشاره کرد. امروزه در ترکیبات آن از زعفران نیز استفاده میشود؛ ولی پخت اصیل و سنتی حلوای اوماج با زردچوبه است.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
حلوای جز یا گردویی
حلوای جز یا جز حلوا که با نام حلوای گردویی نیز شناخته میشود، یکی از سوغات خوشمزه گرگان و غذاهای سنتی استان گلستان به شمار می‌آید. این حلوای اصیل را به‌صورت سنتی می‌پزند و برخلاف حلواهای دیگر در پخت آن از هیچ آردی استفاده نمی‌کنند. حلوای جز گرگان از برنج نیم‌دانه و پودر گردو تشکیل شده است و از آن برای پذیرایی در جشن‌ها، اعیاد سنتی و عزاداری‌ها استفاده میشود.
منبع عکس: وب‌سایت Rezim.ir؛ عکاس: نامشخص
حلوای برنجی
حلوا برنجی در واقع یک شیرینی خوشمزه است که در گرگان به‌عنوان سوغات شناخته میشود. پخت این شیرینی علاوه بر استان گلستان در خوزستان نیز رواج دارد. حلوای برنجی بسیار خوشطعم و برای تامین انرژی روزانه بدن مفید است. این حلوا از موادی همچون آرد برنج، روغن، شکر، آب، هل، گلاب، زعفران، پودر نارگیل و دارچین تهیه و به‌عنوان میان‌وعده در مراسم و در کنار چای سرو میشود.
منبع عکس: وب‌سایت Parsiday.com؛ عکاس: نامشخص
حلوای مار مرده
حلوای مار مرده یکی از حلواهای سنتی و قدیمی گرگان به شمار می‌آید که در خصوص علت نام‌گذاری آن هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست. برای تهیه این حلوا از خرما، گردو، برنج و کنجد استفاده میشود. حلوای مار مرده طعمی بی‌نظیر و طبعی گرم دارد و بیشتر در زمستان از آن استفاده می‌کنند؛ بهدلیل تعادل بین خوراکی‌های با طبع سرد در شب یلدا نیز سرو میشود.
انواع شیرینی
شیرینی سرقربیلی
سرقربیلی یکی از شیرینیهای قدیمی و سنتی ایران است که خاستگاهش به شهر گرگان می‌رسد. این شیرینی در نوروز و دیگر اعیاد مذهبی بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد. ظاهر سرقربیلی گرد و شبیه به تخم‌مرغ کوچک است و بسیار به قطاب شباهت دارد. برای پخت این شیرینی از آرد، کره، خمیر مایه، پودر قند، روغن جامع، روغن مایع، پودر هل، جوز هندی، پودر پسته و آب ولرم استفاده میشود. وجه تمایز سرقربیلی با دیگر شیرینی‌ها نوع پخت آن است که به‌جای حرارت در فر آن را در روغن داغ سرخ می‌کنند. این شیرینی را در آخرین مرحله در پودر قند می‌غلتانند.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
شیرینی زنجبیلی
شیرینی زنجبیلی یکی از نان شیرینیهای سنتی و پرطرفدار شهر گرگان به شمار می‌آید که با نام «نان شیرینی سنتی» به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این نان علاوه بر گرگان در شهرهایی همچون قزوین نیز تهیه میشود. برای پخت نان زنجبیلی از آرد، ماست، تخم‌مرغ، زنجبیل، روغن یا کره محلی، بیکینگ پودر، شکر و زعفران استفاده می‌کنند. این نان بهدلیل وجود عطر و طعم دل‌نشین و خواص زنجبیل طرفداران بسیاری نیز دارد. شیرینی زنجبیلی از گذشته تاکنون برای مراسم خاص و اعیاد همچون نوروز سرو میشود.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
شیرینی پیشمه ترکمنی
پیشمه یک شیرینی خوشمزه ترکمنی محسوب میشود که پخت آن در تمامی شهرهای گلستان به‌خصوص گرگان مرسوم است. این شیرینی از لحاظ طعم و مزه بسیار به گوشفیل و پیراشکی شباهت دارد. پیشمه در فرهنگ زبان ترکمنی به‌معنای پختن است. برای پخت این شیرینی از آرد، شکر، شیر، تخم‌مرغ، کره، بیکینگ پودر، گلاب، وانیل و پوست پرتقال استفاده می‌کنند. پیشمه خوشمزه در اکثر شیرینی‌فروشی‌ها و نان‌پزی‌های گرگان پیدا میشود و به‌عنوان میان‌وعده طرفداران بسیاری دارد.
شیرینی پیشمه ترکمنی؛ منبع عکس: وب‌سایت sarashpazpapion.com؛ عکاس: zeynab kouhi
شیرینی نان برنجی
نان برنجی یا شیرینی برنجی یکی از شیرینیهای اصیل و سنتی ایران است که پخت آن در گرگان و مناطقی همچون قزوین و کرمانشاه نیز رواج دارد. در پخت این نان کیفیت آرد برنج بسیار تاثیرگذار است و هرچه کیفیت مواد اولیه به‌خصوص آرد آن بالاتر باشد، نان برنجی نیز عطر و طعم بهتری خواهد داشت.
برای پخت نان برنجی موادی همچون آرد برنج ایرانی، روغن جامد، پودر قند، زرده تخم‌مرغ، پودر هل، سیاه دانه، تخم خرفه، زعفران، نمک و گلاب نیاز است. این خوراکی خوشمزه به‌علت شیرینی کم و میزان بالای آرد آن نسبت به باقی مواد اولیه معمولا به‌عنوان نان شناخته میشود.
منبع عکس: وب‌سایت Chishi.ir؛ عکاس: نامشخص
نان شیرینی خرمایی یا کلمبو
نان خرمایی، کلمبو یا نان عیدی یکی از شیرینیهای خوشمزه و پرطرفدار در ایران محسوب میشود که به‌عنوان سوغات گرگان نیز شناخته شده است. این نان علاوه بر این شهر در لیست سوغات خوراکی شهرهایی همچون کرمانشاه و دزفول نیز قرار دارد. برای تهیه خمیر نان خرمایی از آرد سفید، نشاسته ذرت، شیر خشک، روغن مایع یا کره محلی، تخم‌مرغ، وانیل، شکر، شیر و بیکینگ پودر و برای تهیه مواد میانی نیز از خرما، کره، هل و دارچین استفاده می‌کنند.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
نان خرمایی بهدلیل برخورداری از خرما بسیار مقوی و مغذی است و اهالی گرگان اغلب این نان خوشطعم را برای صبحانه، میان‌وعده، پذیرایی در اعیاد و جشن‌ها به‌خصوص عید نوروز و افطار در ماه مبارک رمضان سرو می‌کنند.
کلوچه
کلوچه یکی از خوراکی‌های خوشمزه گرگان است که در بیشتر شهرهای ایران به روش‌های مختلف طبخ میشود. این کلوچه‌ها در طعم‌های گردویی و نارگیلی در سوپرمارکت‌ها و سوغات‌سراها به‌چشم می‌خورند و بهترین و محبوب‌ترین گزینه برای سوغات محسوب می‌شوند.
شیرینی پشت زیک یا پشت دیگ
پشت زیک در واقع همان سوهان کنجدی است که علاوه بر گرگان در مناطق دیگر شمالی ایران از جمله مازندران نیز تهیه میشود. به‌نظر می‌رسد اصالت این شیرینی به استان مازندران بازمی‌گردد و نام آن نیز از پرنده‌ای در همین منطقه گرفته شده است. پشت زیک از مخلوط کنجد، شکر، عسل یا شیره، کره، زعفران و گردو یا پسته تهیه میشود. این خوراکی خوشمزه می‌تواند جایگزین مناسبی برای قند و شکلات‌های ناسالم و گزینه‌ای عالی برای سوغات باشد.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Soghatgorgan؛ عکاس: نامشخص
پشت زیک به پشت دیگ هم معروف است؛ به این دلیل که پس از آماده‌سازی مواد آن را پشت دیگ پهن می‌کنند و با گوشت‌کوب یا وردنه خوب می‌کوبند تا صاف و تبدیل به لایه‌ای نازک شود. این شیرینی سرشار از فسفر است و برای کودکان و افرادی که فعالیت ذهنی انجام می‌دهند بسیار مفید است.
خاویار
خاویار از مواد غذایی لوکس و مغذی سراسر دنیا به شمار می‌آید که در گرگان نیز از گران‌ترین و لوکس‌ترین سوغات شناخته شده است. این ماده غذایی بدون شک یکی از مفیدترین‌ها در ایران است که از شکم ماهی‌هایی چون فیل ماهی، شیپ، تاس ماهی ایرانی، تاس ماهی روسی و اوزون برون در دریای خزر به دست می‌آید. این دریا بزرگ‌ترین منبع ماهیان خاویاری است و هرساله درصد بالایی از خاویار جهان را تامین می‌کند.
یکی از مهم‌ترین بنادر برای صید ماهی‌های خاویار، جزیره آشوراده در شهرستان بندر ترکمن استان گلستان است؛ خاویار این جزیره شهرت جهانی دارد و یکی از مرغوب‌ترین نوع خاویار در جهان را دارا است. جزیره آشوراده از زیباترین دیدنی های بندر ترکمن به شمار می‌آید.
منبع عکس: وب‌سایت Saderatchi.ir؛ عکاس: نامشخص
ماهی
شهرهای شمالی بهدلیل مجاورت با دریای خزر غذاهای دریایی بسیار خوشمزه‌ای دارند و ماهی‌های این خطه از بهترین سوغات خوراکی آن به شمار می‌آید. از معروف‌ترین ماهی‌های دریای خزر می‌توان به ماهی سفید، آزاد یا سالمون، قزل‌آلا، اوزون برون، کپور، کفال، کیلکا، کولی، اردک ماهی و سوف اشاره کرد. در سفر به شهرهای شمالی می‌توانید ماهی‌های موردعلاقه خود را خریداری کنید و همراه خود به خانه ببرید. همچنین می‌توانید طعم ماهی‌ها و غذاهای دریایی لذیذ را در بهترین رستوران های گرگان بچشید.
منبع عکس: وب‌سایت Freshfish.ae؛ عکاس: نامشخص
صنایع دستی گرگان
قالی و قالیچه ترکمن
قالی‌بافی و قالیچه‌بافی از دیرباز در ایران رواج داشته است و امروزه نیز این هنر در بسیاری از نقاط کشور به‌طور جدی دنبال میشود. استان گلستان، مناطق ترکمن صحرا و شهر گرگان هم از این امر مستثنی نیستند؛ طرح قالی‌های این مناطق به‌عنوان «قالی ترکمن» شناخته میشود. از گذشته‌های دور زنان ترکمن به قالی‌بافی مشغول بودند؛ از آنجایی که این قالی‌ها بیشتر جنبه کاربردی داشت، جنبه تزیینی آن مورد توجه نبود؛ ولی امروزه نگرش به این هنر تغییر کرده است و فرش و قالیچه ترکمن به‌عنوان آثار ارزشمند هنری، از بهترین سوغات ایران محسوب میشود.
منبع عکس: وب‌سایت wikimedia.org؛ عکاس: Sergei Prokudin-Gorskii
طرح قالی‌های ترکمن، از ذهن خلاق هنرمندان این خطه نشئت می‌گیرد؛ این قالی‌ها با توجه به طایفه بافنده آن دارای نقوش و طرح‌های مختلفی است. از جمله نقش‌های معروف قالی ترکمن می‌توان به طرح‌های ماری گول، آینه گول، طغر گول، بارماق گول، قوچاق گول (شاخ قوچ)، قابسه گول (قفسه گول)، قابوس، عقرب، تاج خروس، توینک گول، قوش گول و انسی گول اشاره کرد.
رنگ‌های لاکی متمایل به زرد، سبز تیره، سفید، سیاه و لاکی بیشترین کاربرد را در بافت قالی و قالیچه‌های ترکمن دارند. اغلب دارهای این نوع قالی به‌صورت افقی و بافت آن‌ها نیز از نوع درشت هستند. برای بافت قالی ترکمن معمولا از گره ترکی استفاده می‌کنند و پرداخت آن‌ها را کاملا گوشتی و پرزدار انجام می‌دهند.
ابریشم بافی
ابریشم‌بافی یکی از صنایع دستی مهم استان گلستان و شهر گرگان به شمار می‌آید که قدمتی طولانی دارد. طبق اسناد تاریخی، این مناطق در دوره صفویه قطب اصلی تولید ابریشم بودند و در حال‌حاضر نیز رامیان، مینودشت، گرگان و ترکمن صحرا در ابریشم‌بافی پیشتاز هستند. این هنر در واقع از پرورش کرم ابریشم آغاز و به تولید نخ، رنگرزی آن و بافت ابریشم منتهی میشود. مواد و ابزار اولیه این هنر شامل الیاف ابریشمی، نخ طلا یا نقره، دار، پایه، شانه، پدال، قرقره و... هستند.
منبع عکس: وب‌سایت Destinationiran.com؛ عکاس: نامشخص
رنگ‌های قرمز، آبی، سبز و مشکی از رنگ‌های محبوب در صنعت ابریشم‌بافی است. از بافته‌های ابریشمی استفاده‌های متعددی میشود که از میان آن‌ها می‌توان به دوخت لباس‌های ارزشمند، روسری، شال گردن، نوارهای ابریشمی برای خرج کار یا حاشیه لباس، حوله، دستمال‌های تزیینی، چادرشب و... اشاره کرد. بهدلیل قیمت بالای این پارچه‌ها مصرف آن‌ها برای استفاده روزانه مرسوم نیست و اغلب برای مراسم خاص نظیر عروسی استفاده میشود.
جاجیم بافی
جاجیم یا به اصطلاح محلی «جاجیمچه» یکی از انواع زیراندازهای سنتی و اصیل گرگان است که قدمتی بسیار طولانی دارد. هنر جاجیمبافی به‌عنوان مهم‌ترین صنایع دستی و هنر بومی روستاهای استان گلستان به شمار می‌آید. روستای زیارت یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید جاجیم در کشور محسوب میشود که محصولات آن در بسیاری از بازارهای داخلی و خارجی مورد استقبال قرار می‌گیرد. جاجیمبافی در این روستا همچون میراثی از گذشتگان، نسل به نسل انتقال می‌یابد و بسیاری از اهالی از این راه کسب درآمد می‌کنند. از این هنر برای تولید زیرانداز، روانداز، دیوارپوش، پرده، رختخوابپیچ، مفرش، پتو، سجاده، پشتی، انواع کیف، وسایل تزیینی و حتی سفره و رومیزی استفاده میشود.
منبع عکس: وب‌سایت anjilo.com؛ عکاس: نامشخص
گلیم بافی و پلاس بافی
گلیم و پلاس نوعی فرش بدون پرز هستند که از صنایع دستی رایج و سوغات استان گلستان به‌ویژه مناطق ترکمن‌نشین محسوب می‌شوند. برای خلق این هنر نخ‌هایی از جنس پشم، پنبه یا کنف، دار گلیم، شانه، قیچی و البته هنر گلیم‌باف‌های متبحر در این زمینه نیاز است. بافت گلیم قدمتی بسیار طولانی دارد؛ در گذشته از آن برای کفپوش، دیوارپوش، پرده، خورجین، زین اسب و پوشش حیوانات باربر استفاده می‌کردند و امروزه بیشتر جنبه تزیینی دارد.
منبع عکس: وب‌سایت Digikala.com؛ عکاس: نامشخص
نقوشی که در گلیم‌بافی گرگان و اقوام ترکمن اغلب به‌چشم می‌خورد، طرح‌های هندسی و خطوط مستقیم و شکسته هستند. هنر این منطقه انواع مختلف دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به انسی یا قاپی‌گلیم، آرتماق، گلیمچه و عثمان لیق اشاره کرد که هرکدام کاربرد مجزایی دارند؛ به‌طور مثال انسی را بر در ورودی اتاق، آلاچیق یا چادر برای جلوگیری از ورود سرما و گردوخاک نصب می‌کنند. گلیم‌های زیبا و دیگر صنایع دستی گرگان را می‌توانید از بازار قدیمی گرگان (بازار نعلبندان) خریداری کنید.
جوراب بافی
جوراب‌بافی یکی از صنایع دستی گرگان است که در میان گردشگران و مسافران این شهر طرفداران خاص خود را دارد. مردم این منطقه در گذشته برای جلوگیری از سرمای زیاد اقدام به بافت جوراب‌هایی از جنس پشم می‌کردند. این هنر نسل به نسل تا امروز ادامه پیدا کرد و تبدیل به سوغات رایج گرگان شد. از معروف‌ترین جوراب‌های پشمی این منطقه می‌توان به جوراب چکمه‌ای، گردن کوتاه و گردن بلند اشاره کرد. این جوراب‌ها همچنین بر اساس نوع بافت، شکل و اندازه برای کاربردهای مختلف استفاده می‌شوند.
منبع عکس: صفحه اینستاگرام Mes_berenj_ava؛ عکاس: نامشخص
موج بافی
موج بافی در واقع نوعی پارچه دستبافت ضخیم است که بیشتر در میان عشایر و کوچ‌نشینان دیده میشود و یکی از زیباترین سوغات گرگان به شمار می‌آید. این پارچه‌ها که از جنس پشم گوسفند هستند، اغلب در طرح‌های چهارخانه درشت با رنگ‌های متنوع بافته می‌شوند. الیاف و رنگ‌هایی که برای خلق این هنر استفاده می‌شوند، همه طبیعی و ارگانیک هستند و به‌مرور زمان تغییر بافت و رنگ نمی‌دهند.
منبع عکس: وب‌سایت Yaldamedtour.com؛ عکاس: نامشخص
نقوش معروفی که برای موج‌بافی به‌کار می‌برند شامل چهارخانه، سیاه و سفید، کشکول، حوض، گل، پر طاووسی، چونکه، چخماخ، پنجه، کله کبکی، انگور، پروانه، ترنج و سه حوضی هستند. این پارچه‌ها کاربردهای زیادی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به پادری، رختخوابپیچ، سجاده، روانداز، زیرانداز، روی کرسی، روتختی، کیف، رومیزی، رویه صندلی و... اشاره کرد.
نوار بافی
نواربافی یا «کارت‌بافی» یکی از صنایع دستی گلستان به شمار می‌آید. این هنر در واقع نوعی از بافندگی است که تولیدات آن را نوارهای کم‌عرض ولی به‌شدت مستحکم و بادوام تشکیل می‌دهند. نوارها بسته به نوع تولید کاربردهای متفاوتی دارند که می‌توان به تزیین سرآستین، دور یقه یا لبه‌ی دامن و پیراهن، کمربند، بند عینک و کفش، کراوات، بند قنداق، همچنین در حمل گهواره، حمل هیزم و موارد بسیاری در زندگی عشایری اشاره کرد. این نوارها معمولا به‌طول ۱۵ تا ۲۵ متر بافته می‌شوند. هنر نواربافی یا پن‌بافی کتول در شهرستان علی آباد استان گلستان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع عکس: وب‌سایت Chtn.ir؛ عکاس: نامشخص
نمازلیق یا سجاده بافی
سجاده، جانماز یا به زبان محلی «نمازلیق» قالیچه‌ای کوچک است که برای اقامه نماز کاربرد دارد. هنرمندان رشته نمازلیق‌بافی این سجاده را به‌صورت گلیمی یا نمدی و معمولا در اندازه‌های ۸۰ در ۱۲۰ سانتی‌متر یا ۹۰ در ۱۳۰ سانتی‌متر تولید می‌کنند. از نقوش معروف برای سجاده‌بافی می‌توان به نقشه‌های انتزاعی همچون درخت توت، کعبه مسلمانان و جای پای شتر (ماری‌گل) اشاره کرد.
منبع عکس: وب‌سایت Farshonline.com؛ عکاس: نامشخص
قلاب بافی
قلاب‌بافی یا قلاب‌دوزی هنر بافت تور به‌وسیله قلاب مخصوص است که قدمت آن در ایران به حدود ۵۵۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. این هنر در استان گلستان و شهر گرگان نیز طرفداران خاصی دارد و از هنرهای غیربومی این استان به شمار می‌آید. انواع لباس، روسری، شال، کلاه، شنل، روتختی، رومیزی، انواع گل‌سر و سنجاق سینه، کیف، آباژور، سبد و جعبه دستمال کاغذی نمونه‌هایی هستند که با هنر قلاب‌بافی تولید می‌شوند.
منبع عکس: وب‌سایت Delgarm.com؛ عکاس: نامشخص
چادر شب بافی
چادرشب‌بافی یکی از صنایع دستی گرگان به شمار می‌آید که در دیگر شهرهای ایران نیز رواج دارد. چادرشب‌ها پارچه‌های خوش رنگ و لعابی هستند که در نقش‌های هندسی و چهارخانه به‌صورت چند‌رنگ با زمینه قرمز بافته می‌شوند. نخ‌های مورد نیاز برای چادرشب‌بافی از جنس ابریشم و پشم هستند. ابعاد کوچک آن جنبه تزیینی دارد که اغلب برای جهیزیه عروس استفاده میشود و اندازه‌های بزرگ نیز برای کمرپیچ، روانداز و مصارف دیگر کاربرد دارد.
آجیده دوزی
آجیده‌دوزی یا پنبه‌دوزی، از انواع رودوزی‌های سنتی و اصیل ایرانیان و منطقه گرگان به شمار می‌آید که مدارک تاریخی، قدمت آن را به دوره اشکانی و دوره هخامنشی نسبت می‌دهند. در این هنر لایه‌ای از پنبه بین دو لایه پارچه قرار می‌گیرد و سپس روی آن با دوخت‌های ظریف و برجسته، به اشکال مختلف تزیین میشود. از این هنر برای تزیین لباس‌های محلی، رختخواب به‌خصوص رختخواب عروس و داماد، تزیینات جهیزیه، رومیزی و... استفاده می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت Saednews.com؛ عکاس: نامشخص
سوزن دوزی
سوزن‌دوزی یا «سیاه‌دوزی» یکی از هنرهای قدیمی، اصیل و محبوب در میان ایرانیان به شمار می‌آید که در استان گلستان به‌خصوص در شهرهای ترکمن‌نشین رایج است. اوج رواج این هنر به دوره قاجار بازمی‌گردد. سوزن‌دوزی در واقع دوخت‌هایی با زنجیره‌های به‌هم فشرده و بسیار ریز هستند که در زبان محلی ترکمن به «سانجیم» معروف است. نقوشی که در این هنر به‌چشم می‌خورد، به‌صورت ذهنی و اغلب هندسی و قرینه هستند. سوزن‌دوزی در گذشته کاربردهای زیادی همچون تزیین لباس‌ها و پرده داشت و امروزه نیز در تزیین یقه لباس، سرآستین، پای شلوار، روتختی، کوسن، بالش، آویزهای دیواری، کیف، کوله‌پشتی و... به کار می‌رود.
منبع عکس: وب‌سایت Sorahigallery.com؛ عکاس: نامشخص
برای سوزن‌دوزی به نخ و پارچه احتیاج است. نخ‌ها انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به نخ‌های اکریلیک، پشمی، ابریشمی و طبیعی اشاره کرد. همچنین پارچه‌های مناسب برای سوزن‌دوزی معمولا جنس ابریشمی یا پشمی دارند. از نوع ابریشمی آن‌ها انواع بلوز، تونیک و روپوش زنانه و مردانه و از نوع پشمی نیز کت مردانه تولید میشود.
نمد مالی
نمد ساده‌ترین نوع فرش است که از پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند تهیه میشود و برای تهیه آن نیاز به دستگاه خاصی نیست. هنر نمدمالی قدمتی طولانی دارد و در گرگان و دیگر مناطق ایران به این هنر پرداخته و جزو سوغات آن شهرها شناخته میشود. نمد در استان گلستان در دو قالب نمدمالی ترکمن (در روستاهای ترکمن‌نشین) و نمدمالی کوهستان (در روستاهای کوهستانی شهرهای گرگان، رامیان، علی آباد کتول و مینودشت) تولید میشود. در گذشته از نمد برای گرم‌‌کردن چادرهای طوایف چادرنشین به‌عنوان دیوارپوش و کفپوش استفاده می‌‌‌شد. همچنین به‌عنوان جل اسب، زیرانداز، تن‌پوش چوپان‌ها، پادری و سجاده کاربرد دارد.
منبع عکس: وب‌سایت Chtn.ir؛ عکاس: نامشخص
نمدمالی یکی از صنایعی است که تولید آن به قدرت بدنی بسیاری نیاز دارد؛ از این‌رو در بیشتر نقاط ایران توسط مردان انجام میشود؛ اما نمدمالی در ترکمن صرفا توسط زنان انجام می‌پذیرد. نقش‌های نمدمالی ترکمن با نقش‌های دیگر مناطق کمی متفاوت است؛ به‌‌طوری که به‌راحتی نوع ترکمن را می‌توان تشخیص داد.
از میان نقشه‌های معروف نمدمالی گرگان و ترکمن می‌توان به چشم شتری، قوشماقچه، نقش بوستان، عقرب زرد (ساری ایچیان)، پستانک یا امزیک، قوچ، شاخ قوچی، دودکش، آلاچیق، گردونه و... اشاره کرد که هرکدام نمادی از دوران کهن و امانت‌داری میان اقوام ترکمن را نشان می‌دهند. این نقشه‌ها بر اساس اندازه و ابعاد نمد‌ها متغیر هستند.
روسری ترکمن
روسری ترکمن یکی از پوشش‌های سنتی مردم ترکمن صحرا و اهالی گرگان است که علاوه بر محبوبیت در این منطقه در میان گردشگران نیز طرفداران بسیاری دارد. این روسری‌ها اغلب دارای طرح و الگوی منحصربه‌فردی به‌شکل گل و گلدان هستند که ذوق هنرمندان این صنعت را به‌تصویر می‌کشد. رنگ‌های زنده و پرنشاط همچون قرمز، آبی، زرد و سفید رنگ‌های معمول و پرتکرار در روسری ترکمن هستند. برای تهیه آن‌ها از پنبه و ابریشم استفاده میشود که علاوه بر زیبایی، مقاومت و دوام بسیاری دارند.
منبع عکس: وب‌سایت Rotbe1.ir؛ عکاس: نامشخص
از روسری ترکمن علاوه بر پوشش روزمره برای مراسم خاص نظیر رویدادها، مراسم فرهنگی، اعیاد و دید و بازدیدهای رسمی نیز استفاده می‌کنند.
زیورآلات سنتی
یکی از هنرهای اصیل و زیبای مردم گرگان و اقوام ترکمن ساخت زیورآلات چشم‌نواز است که از سوغات استان گلستان محسوب میشود و اغلب آن‌ها مخصوص استفاده بانوان هستند. برای خلق این هنر اغلب از نقره و طلا و برای تزیین و زینت بخشیدن به آن از سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی استفاده می‌کنند که برخی به آن «نقره‌کاری» نیز می‌گویند. از انواع زیورآلات ترکمنی برای بانوان می‌توان به زیورهای لباس، سربند، پیشانی‌بند، جواهرات مو، گوشواره، گردنبند و سینه‌ریز، بازوبند، النگو و دست‌بند، انگشتر و کمربند اشاره کرد.
منبع عکس: وب‌سایت Sornakhabar.com؛ عکاس: نامشخص
آبگینه یا آینه‌کاری
آینه‌کاری یکی از شاخه‌های هنرهای تزیینی ایران است که در گرگان نیز به‌عنوان صنایع دستی و یکی از هنرهای مرسوم شناخته میشود. قدمت این هنر به دوره ساسانی بازمی‌گردد و هنرمندان ایرانی را می‌توان از اولین مبتکران آینه‌کاری دانست. در این هنر، آینه‌کار با استفاده از برش شیشه به اشکال مختلف هندسی و گل و بته و کارگزاری آن‌ها در بناها باعث به‌وجود آمدن فضایی درخشان و زیبا میشود. آبگینه یکی از بادوام‌ترین و مستحکم‌ترین تزیینات ساختمانی به شمار می‌آید.
مصالح و موارد مورد نیاز در هنر آبگینه یا آینه‌کاری شامل آینه یا شیشه، چسب چوب یا بنکس، سریش و گچ نرم هستند. همچنین از ابزارهای این هنر می‌توان به خط‌کش چوبی برای خط‌اندازی روی شیشه، قلم طراحی، میز زیر دست، الماس آینه‌بر و کاردک اشاره کرد. از هنر آینه‌کاری برای تزیینات داخلی بناهای تاریخی به‌ویژه اماکن متبرکه، تابلوهای آبگینه، ظروف تزیینی و... استفاده می‌کنند.
منبع عکس: وب‌سایت Destinationiran.com؛ عکاس: نامشخص
اگر درخصوص سوغات خوراکی و صنایع دستی شهر گرگان اطلاعات بیشتری دارید یا مواردی وجود دارد که در این مقاله به آن اشاره نشده است، لطفا در بخش دیدگاه‌های مقاله با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.
منبع عکس کاور: وب‌سایت Mazandcaviar.ir؛ عکاس: نامشخص (خاویار ماهی‌های دریای خزر)
دیدگاه