عمارت های تاریخی سنندج را بشناسید
شهر سنندج به‌عنوان مرکز استان کردستان، دارای تعداد زیادی عمارت تاریخی زیبا است که هرکدام تاریخ و داستان‌های خاص خود را دارند.
سنندج شهری کردنشین در قسمت شمال غربی کشورمان است. این شهر که به‌عنوان مرکز استان زیبای کردستان شناخته می‌شود، در منطقه‌ای محصور شده توسط کوه‌های آبیدر، شیخ معروف و سراج الدین قرار گرفته است. این شهر که بیست و سومین شهر بزرگ ایران نیز هست، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی زیادی را در دل خود جای داده است که از جاذبه‌های تاریخی آن می‌توان به وجود تعداد زیادی از عمارت‌های قدیمی در این شهر اشاره کرد. در این مقاله، همراه ما باشید تا نگاهی به تعدادی از مهم‌ترین عمارت‌های این شهر بیندازیم.
عمارت «مشیر دیوان»؛ تجلی معماری ایرانی در دوران قاجار
عمارت مشیر ایوان سنندج، در خیابان «شهدا» قرار گرفته است. این عمارت در دوران قاجاریه توسط «میرزا یوسف مشیر دیوان» که در آن زمان مشاور و سپس جانشین حاکم وقت منطقه بود، ساخته شده است. این عمارت دارای هفت حیاط است که در هرکدام از آن‌ها آب‌نمایی جداگانه با طرحی متفاوت به چشم می‌خورد.
تزیین‌کاری های شاخصی در این بنا استفاده شده‌اند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به ستون‌هایی با گچبری طنابی و مقرنس کاری یا ارسی‌هایی با طرح‌های اسلیمی اشاره کرد. درمجموع طراحی و ساخت تمام بخش‌های این عمارت با رعایت همه اصول معماری سبک ایرانی انجام گرفته است و طراحی عمارت بسیار جذاب است.
عمارت سالار سعید؛ موزه سنندج
عمارت سالار سعید در اواخر دوران ناصرالدین شاه قاجار در شهر سنندج ساخته شده است. این عمارت که به سفارش «ملا لطف الله شیخ الاسلام» ساخته شد، بعدها بخش اندرونی آن به تملک خانواده «حبیبی» و بخش بیرونی آن به تملک «عبدالحمید خان سنندجی» ملقب به «سالار سعید» درآمد. سال‌ها گذشت تا هر دوی این بخش‌ها به تملک اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان دربیاید. این بنا در سال ۱۳۵۴ تبدیل به موزه شد و تا همین الان نیز نام «موزه سنندج» را با خود یدک می‌کشد.
موزه سنندج در ابتدا دارای دو بخش باستان‌شناسی و مردم شناسی بود ولی در سال ۱۳۸۲ و با تاسیس «خانه کرد» اشیای بخش مردم شناسی موزه به این خانه انتقال داده شد و هم‌اکنون فضای موزه در اختیار بخش باستان‌شناسی است. در بخش باستان‌شناسی، مجموعه‌ای از اشیای قدیمی از دوران ماقبل تاریخ تا دوران قاجار نگهداری می‌شوند.
عمارت سالار سعید در خیابان امام خمینی و کوچه حبیبی قرار گرفته است.
عمارت امجدالاشراف؛ شاهکار دست اصفهانی‌ها
عمارت امجدالاشراف در خیابان «صلاح الدین ایوبی» شهر سنندج واقع شده است. این بنا به سفارش یک تاجر اصفهانی به نام «میرابوطالب» و با هنر معماران و زبردستی استادکاران اصفهانی در سال ۱۲۱۷ هجری قمری درسنندج ساخته شد. این عمارت شامل قسمت‌های مسکونی در کنار تالار تشریفات بوده و تالار تشریفات هم در ایام محرم محل عزاداری عاشقان امام حسین(ع) بوده است.
از خصوصیات بارز این عمارت می‌توان به گچبری های پرکار با نقوش اسلیمی، نقاشی‌هایی متاثر از سبک نقاشی غربی، اتاق‌های سه دری و پنج دری در دو طبقه و پنجره هایی با شیشه‌های رنگی اشاره کرد.
عمارت وکیل‌الملک؛ مظهر اقتدار یک خانواده
عمارت وکیل‌الملک در خیابان کشاورز شهر سنندج قرار گرفته است. این عمارت در قدیم محل زندگی خانواده «وکیل» بوده است که یکی از قدرتمندترین خاندان‌ها در تاریخ کردستان بوده‌اند. بنای اولیه عمارت ملک در دوران زندیه توسط «حاج محمد رشید بیگ وکیل» ساخته شد و در سال‌های بعد چند بار مورد بازسازی نیز قرار گرفته است.
این عمارت شامل چندین حیاط به‌همراه بازارچه و حمام و... است که در طراحی تمامی آن‌ها از اصول معماری ایرانی استفاده شده است. ستون‌های سنگی که دارای تزیینات طنابی هستند و سقف شیروانی که با طرح کلاه فرنگی (کوشک) ساخته شده است و نیز آجرکاری‌های زیبا در این عمارت از شاخص ترین جلوه‌های طراحی این مجموعه هستند.
عمارت آصف وزیری؛ گنجینه مردم شناسی کردستان
عمارت آصف وزیری که در سنندج با نام «خانه کرد» نیز معروف است، یکی از با ارزش ترین آثار تاریخی و فرهنگی منطقه کردستان و شهر سنندج است. این بنای تاریخی در خیابان شاپور نزدیک مسجد دارالاحسان قرار دارد.
شکل‌گیری این عمارت را به چند برهه زمانی تقسیم می‌کنند ولی در کل می‌توان ادعا کرد که این عمارت در دوره صفویه و توسط «آصف اعظم» یا میرزا علی نقی خان لشکر نویس احداث شده است. هم‌اکنون از این بنا به‌عنوان موزه استفاده می‌شود. نام آن «خانه کرد» یا «موزه مردم شناسی مناطق کردنشین» است. این عمارت و خانه تاریخی در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۸۲۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
در حیاط بیرونی این عمارت، حمام تاریخی عمارت قرار دارد که بسیار زیبا است. در این حمام می‌توانید ستون‌های سنگی حجاری شده و کاشی‌کاری و تزیینات آهک بری را مشاهده کنید.
همچنین به‌دلیل قرار گرفتن شهر سنندج در منطقه سرد و کوهستانی، بخش اصلی خانه کرد در شمال حیاط و رو به قبله به‌گونه‌ای ساخته شده است که بتواند از تابش خورشید بیشترین بهره را ببرد و سقف‌های آن نیز برای کاهش سرما در طول زمستان به‌صورت دوجداره ساخته شده است.اگر به شهر سنندج سفر کردید، خانه کرد یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی سنندج است که می‌توانید از آن بازدید کنید.
عمارت ملک التجار؛ یادگار دیگری از دوران قاجار
عمارت ملک التجار در خیابان امام خمینی شهر سنندج قرار دارد. این بنای ارزشمند در دوران حکومت قاجاریه در این شهر ساخته شده و نزدیک مرکز دارالحکومه استان کردستان نیز بوده است.
این عمارت زیبا دارای یک حیاط مرکزی است که در ضلع شمالی آن، یک بنای ایوانی با ستون‌های آجری قرار گرفته است که در دو سمت این ایوان فضاهای مختلف عمارت در دو طبقه ساخته شده‌اند.
در همین ایوان ستون دار هم می‌توان شکوه معماری ایرانی را نظاره‌گر بود. ولی تزیینات جالب دیگری هم در بنا وجود دارند. به‌عنوان نمونه، در تزیین سنگ‌های به کار رفته در این بنا، از طرح‌های ترنج و نقوش حیوانی استفاده شده است که زیبایی خاصی به این بنا بخشیده‌اند.
عمارت شیخ محمد باقر غیاثی؛ خانه عارف
عمارت شیخ محمد باقر غیاثی در خیابان کشاورز و در نزدیکی عمارت وکیل الملک قرار دارد. پیش تر به معرفی عمارت وکیل الملک پرداختیم. حال نوبت آن است که به هم‌محله‌ای آن هم سری بزنیم!
عمارت شیخ محمد باقر غیاثی متعلق به عارفی برجسته به همین نام بوده است و البته هنوز هم تعدادی از ورثه ایشان در این خانه تاریخی زندگی می‌کنند. استاد «ابراهیم مختارپوریان» معمار این بنا بوده‌اند.
سردر ورودی این ساختمان یکی از شاخص‌ترین نمادهای معماری زیبای آن است. برای رفتن به داخل این بنای تاریخی، ابتدا باید از سردر، هشتی، حیاط بیرونی عبور کرد و با گذر از حیاط اصلی بنا و سپس محلی که شیخ غیاثی در آن ساکن بودند، به فضای داخلی رسید.
این عمارت نیز همچون سایر عمارت‌های سنندج دارای تزیینات قابل‌توجهی است؛ «اروسی سازی» به‌همراه طرح‌های اسلیمی، قاب‌بندی، حجاری روی سنگ و تزیینات آجرکاری از جمله تزیینات معماری این بنا هستند.
عمارت سرهنگ آزموده اردلان؛ بنایی با ورودی نیم‌هشتی
این بنا در ابتدا در تملک فردی از خانواده «اردلان» بود. ولی هم‌اکنون با شماره ثبت ۵۰۸۷ در تملک اداره میراث فرهنگی استان کردستان قرار دارد. عمارت مذکور همچون عمارت وکیل الملک در محله قطارچیان سنندج واقع شده است.
سردر ورودی این بنا به‌شکل نیم هشتی ساخته شده است. حیاط چهارضلعی این عمارت که دارای آب‌نما و باغچه نیز هست، معماری درون گرای ایرانی را برای بازدیدکنندگان به تصویر می‌کشد. تمام فضاهای عمارت در پیرامون حیاط مرکزی و در دو طبقه ساخته شده‌اند. از تزیینات این بنا هم می‌توان به گچ بری رنگی، حجاری روی سنگ، آجرکاری به‌صورت راسته و خفته و استفاده از نرده‌های فلزی اشاره کرد.
عمارت خسروآباد؛ مجموعه‌ای پرشکوه و سلطنتی
عمارت خسروآباد در بلوار خسروآباد شهر سنندج واقع شده است. این عمارت در دوران قدیم مرکز حکومت «خسروخان اردلان» بوده است.این مجموعه علاوه بر اینکه دارای یک قصر سلطنتی زیبا و باشکوه است، باغ بسیار زیبایی را نیز در خود دارد.
در اطراف باغ خسروآباد می‌توان چهار خندق را مشاهده کرد. همچنین درختان مختلفی که در باغ و اطراف کاخ وجود دارند، زیبایی حیرت‌انگیزی را به این مجموعه تاریخی بخشیده‌اند.
عمارت خسروآباد به‌عنوان یکی از زیباترین عمارت‌های استان کردستان و شهر سنندج، با شماره ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین این عمارت در سال ۱۳۷۳ و بعدها در سال ۱۳۷۹ مورد مرمت و بازسازی نیز قرار گرفته است.
در سفر به سنندج، بازدید از خانه‌ها و عمارت‌های تاریخی آن را از دست ندهید!
عکس کاور: آریان نصر اللهی
دیدگاه