دستان شفابخش طبیعت و التیام زخم های کهنه فورانی آتشفشان
گاهی خشم طبیعت آنچنان طغیان میکند که نمیتوان بهراحتی از کنار اثرات آن گذاشت، اما مادر مهربان طبیعت آماده است دوباره روی هر زخمی مرهم بگذارد.
مقاله مرتبط:
کشور ایسلند را باید رنگین کمانی از مناظر و چشماندازهای متفاوت دانست، جایی که برخلاف نامش چندان هم در دام برف و یخ اسیر نیست و برعکس، از مناظری زیبا و دلفریبی بهره برده که نگاه انسان را مجذوب خود میکنند.
ایسلند کعبه آمال عاشقان دنیای عکاسی است، چراکه طبیعت بکر آن بهاندازهای سحرانگیز است که نمیتوان بهسادگی از تماشای آن چشمپوشی کرد. گوشهای از آن شاهد ریزش یک آبشار باشکوه هستیم، در حالی که در گوشهای دیگر تا چشم کار میکند زمینهای سیاه رنگی گسترده شده که نتیجه فعالیتهای آتشفشان گسترده است و در بخشی دیگر، پوششی متراکم از خزه همه چیز را آنچنان دربرگرفته که چیزی جز لمس نرمی و لطافت به ذهن انسان خطور نمیکند.
خزه از جمله پوششهای گیاهی متداول در کشور ایسلند است که معمولا در نواحی کوهستانی و نیز یک سری از زمینهای آتشفشانی شناخته شدهی این کشور بهوفور مشاهده میشود. یکی از انواع معمول و خاص خزه در سواحل جنوبی ایسلند میروید، این نوع خزه از پوششی ضخیم برخوردار است و زمینهای آتشفشانی ناحیه «Eldraun» را بهخوبی در برگرفته است.
اما این طبیعت زیبا روزگاری با چنان خشمی روبه رو شد که نهتنها سرنوشت این سرزمین، بلکه بسیاری از مناطق دور و نزدیک آن را دستخوش تغییرات مرگباری کرد و حتی آتش یک انقلاب را شعلهور ساخت.
چشمانداز امروزی این نواحی ،در حقیقت محصول یکی از بزرگترین فورانهای آتشفشانی است که در تاریخ جهان ثبت شده است. اما ماجرای این فوران آتشفشانی دهشتناک چیست که بیشک کره زمین و ساکنانش دیگر تمایلی به تجربهی مجدد آن ندارند؟
«لاکی« (Laki) یا « Lakagígar» یک آتشفشان شکافی یا خطی است که در جنوب کشور ایسلند واقع شده است. این قله خود قابلیت فوران آتشفشانی ندارد، ولی از آنجایی که در مجاورت چندین قله آتشفشانی دیگر واقع شده، از پتانسیل خطرناکی در این زمینه برخوردار است. در فاصله سالهای ۱۷۸۳ تا سال ۱۷۸۴ و در بازهی زمانی هشت ماهه، جهنمی زمینی در این بخش از کشور ایسلند به پا شد که دهها هزار نفر قربانی گرفت.
در این مدت شکستگیهای لاکی بههمراه آتشفشان «کریمسوات» (Grímsvötn) که در نزدیکی آن واقع شده بود، شاهد فوران آب ماگمایی و بهدنبال آن خروج ماگما و گدازههای بازالتی بود. تخمین زده میشود طی این فوران ۱۴ کیلومتر مکعب از ماگمای بازالتی بیرون ریخته شده و ابری از گازهای مسموم تشکیل شد که خاک این منطقه را بهشدت آلوده کرد. نتیجهی این آلودگی گسترده مرگ نیمی از گلههای گاو و اسب و بیش از سه چهارم گوسفندان بود. در آن سال، هیچ گیاهی در این منطقه رشد نکرده و هیچ نوع ماهی در دریا پیدا نمیشد. این امر در نهایت قحطی گسترده را در پی داشت که تقریبا باعث مرگ یک چهارم جمعیت ایسلند شد.
اما فوران لاکی علاوه بر این کشور، بسیاری دیگر از مناطق جهان را نیز تحت تأثیر خود قرار داد. در سالهای پس از این فوران مصیبتبار، وضعیت اقلیمی نیمکرهی شمالی زمین رو به وخامت گذاشت. بهعنوان مثال در آمریکای شمالی، زمستان سال ۱۷۸۴ علاوه بر طولانی شدن عنوان یکی از سردترین زمستانهای تاریخ را نیز به نام خود به ثبت رساند که تاکنون توسط مردم تجربه شده بود. طوفانهای برف مناطق جنوبی را در نوردیدند، رودخانه میسیسیپی در نیواورلئان یخ بست و گزارشها نشان میداد که خلیج مکزیک هم از یخ و سرما در امان نماند.
غبار حاصل از آتشفشان همچنین رفته رفته بهسمت مناطق شرقی منحرف شده و بادهای موسمی هند را تضعیف کرد. بهدنبال این امر چرخه و نظم آب و هوای منطقه تحتالشعاع قرار گرفته و در نتیجه شاهد خشکسالی گسترده و بهدنبال آن مشکلاتی در برداشت محصولات کشاورزی بودیم. قحطی که در همان سال در کشور مصر رخ داد نیز از تبعات وقوع این آتشفشان بود که باعث مرگ دستکم یک ششم جمعیت این کشور شد.
اما بدترین بخش این داستان در همسایگی این کشور و در قاره اروپا به وقوع پیوست. تابستان سال ۱۷۸۳ بهعنوان گرمترین تابستان تا آن زمان ثبت شد و وضعیت آب و هوایی ایسلند باعث وزش تندبادهایی شدید بهسمت بخشهای جنوب شرقی این قاره شد. ابرهای مسموم در طول اروپا پراکنده شدند و تنفس این هوای مسموم دهها هزار قربانی گرفت، بهعنوان مثال فقط در بریتانیا این مسئله باعث مرگ ۲۳ هزار نفر شد.
با گرم شدن هوا، طوفانهای گردباد بیش از قبل شدت پیدا کرده و خرابیهای بیشتری به بار آوردند. از سوی دیگر بارش تگرگهای بزرگ از آسمان باعث مجروح شدن بسیاری از احشام و در نتیجه مرگ آنها شد.
این مسئله در فصل زمستان نیز ادامه پیدا کرد، بهطوری که هوا فوقالعاده سرد شد، و اینگونه بود که در انگلیس هشت هزار نفر دیگر جان خود را از دست دادند. درطول فصل بهار کشور آلمان و بخش مرکز قاره اروپا این بار از به راه افتادن سیلهای سهمگین آسیب دیده و شهرهای اروپایی خسارات فراوانی دیدند. در آن زمان کشور فرانسه شاهد خرابی محصولات کشاورزی و بهدنبال آن فقر و قحطی گسترده بود، امری که بهنحوی آتش انقلاب فرانسه را که در فاصله سالهای ۱۷۸۹ تا ۱۷۹۹ رخ داد، شعلهور کرد.
اما طبیعت همان گونه که با خشمش زندگیهای بسیاری را نابود میکند، با مهربانیهایش هم ما را شگفتزده و مبهوت خود میکند. روزگاری هوا و خاک این منطقه بهدلیل سولفور فراوان مسموم و غیر قابل تنفس یا استفاده بود، اما امروزه این زمینها از نعمت طبیعتی سرسبز و محیطی بسیار آرام و خوش منظره برخوردار هستند و اثری از آشفتگیهای گذشته در آنها قابلمشاهده نیست.
پوشش متراکم خزههای سرسبز باعث شده که چشمانداز مرده و سخت این مطقه اکنون لطیف و آرامشبخش به نظر رسیده و تقریبا تمامی مظاهر گذشتهی هولناک این آتشفشان را از نظر پنهان کند.
فوران آتشفشانی لاکی، ایسلند
امیدوارم از مطالعه این مطلب نیز لذت برده باشید.
دیدگاه