همت ملی برای رفع آلودگی دریاچه خزر وجود ندارد

آلودگی دریای خزر هر روز افزایش می‌یابد و پنج کشور حاشیه آن از جمله ایران برنامه مشخص و موثری برای کاهش آلودگی ندارند. برخی نمایندگان استان‌های شمالی در مجلس وضعیت دریای خزر را بحرانی توصیف می‌کنند.

آلودگی میکروبی دریای خزر به حدی است که تابستان چهار سال پیش عبدالرضا كرباسی، معاون وقت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به پیامدهای شنا کردن در آب‌های این دریا به شهروندان هشدار داد.

با توجه به گزارش‌هایی که در این چند سال درباره افزایش ورود فاضلاب صنعتی، بیمارستانی و خانگی به این دریا و انباشت زباله در کناره‌های آن منتشر شده می‌توان تصور کرد که میزان آلودگی افزایش نیز یافته است.

رامین نورقلی‌پور، عضو هیئت رئیسه مجمع نمایندگان استان گلستان می‌گوید دفع غیراصولی و غیربهداشتی زباله منحصر به استان‌های شمالی نیست بلکه معضلی سراسری است که همه‌ی استان‌های ایران با آن درگیر هستند.

وی گفت:

متاسفانه نسبت به مطالعه کاربردی جهت مکان‌یابی مناسب برای انباشت و دپوی زباله غفلت شده، هر چند در این ارتباط اطلاعاتی وجود داشته و حتی مطالعات دانشگاهی نیز انجام شده اما به صورت کاربردی به آن پرداخته نشده است.

بنا بر این گزارش تخلیه زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و انباشت آنها در کناره‌های این دریا «فاجعه‌ای بزرگ و جنایتی نابخشودنی» را رقم زده است.

محمد جواد روشن، مدیركل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست سال پیش اعلام کرده بود که حدود ۹۳ درصد زباله‌های ایران تفکیک نمی‌شوند.

علی محمد شاعری، یکی دیگر از نمایندگان استان گلستان اعلام کرد:

روزانه ۶ هزار تن پسماند خانگی، صنعتی و بیمارستانی در استان‌های شمالی تولید و به صورت غیربهداشتی دفع و شیرابه‌های حاصل از آنها بعد از تجزیه، آب‌های سطحی، زیرزمینی و دریای خزر را آلوده می‌کند.

بر پایه بررسی‌های زیست محیطی، یک چهارم شناگاه‌های استان مازندران به دلیل آلودگی شدید میکروبی «مناطق شنا ممنوع» اعلام شده‌اند.

چندی پیش سازمان حفاظت محیط زیست شناگاه‌های دریای خزر را برای مشخص کردن مناطق پاک و آلوده و هشدار به شهروندان با پرچم‌های آبی و زرد علامت‌گذاری کرد. در برخی شناگاه‌ها نیز تابلوی «منطقه ممنوعه شنا» نصب شده که چندان اعتنایی به آنها نمی‌شود.

عبدالله رضیان، عضو مجمع نمایندگان استان مازندران معتقد است برای رفع آلودگی دریای خزر «همت ملی» وجود ندارد و باید  مشکل آلودگی میکروبی دریای خزر به صورت اساسی حل شود و «با نصب پرچم و اقدامات این چنینی» معضل رفع نمی‌شود.

آلودگی خزر آبزیان این دریا را نیز به شدت تهدید می‌کند و ادامه حیات نسل برخی از آنها مانند «فوک خزر» که کوچک‌ترین گونه از این خانواده محسوب می‌شود را به خطر انداخته است.

مطابق گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، طی دو دهه پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ جمعیت فوک‌های خزری از یک میلیون به کمتر از صد هزار رسیده و این گونه در معرض انقراض قرار دارد.

در کنار آلودگی آب، شکار غیرمجاز و صید بی‌رویه ماهی کلیکا، به عنوان منبع اصلی تغذیه فوک‌ها نیز از عوامل تهدید کننده این گونه‌ی رو به انقراض به شمار می‌رود.

به گفته‌ی مسئولان محیط زیست، سهم ایران در آلودگی دریای خزر حدود ۱۲ درصد است و چهار کشور دیگر حاشیه خزر، به ویژه روسیه و آذربایجان در این وضعیت از جمله در آلودگی‌های نفتی، خانگی، صنعتی و کشاورزی سهم زیادی دارند.

چهار کشور حاشیه دریای خزر سهم ایران از این دریا را ۱۳ درصد عنوان می‌کنند که وزارت خارجه جمهوری اسلامی آن را قبول ندارد. مذاکرات درباره این مسئله تا کنون به نتیجه‌ی نهایی نرسیده است.

دریای خزر در بخش شمالی کم عمق و در جنوب به مراتب عمیق‌تر است. کارشناسان یکی از علت‌های تمرکز آلودگی ناشی از رسوبات نفتی در کناره‌های متعلق به ایران را همین مسئله می‌دانند.

استفاده بی‌رویه از انواع کودهای شیمیایی و سموم در فعالیت‌های کشاورزی نیز در آلودگی میکروبی آبهای خزر نقش به‌سزایی دارد که سهم ایران در آن کم نیست.

جبار کوچکی‌نژاد نماینده رشت در مجلس می‌گوید برای مدیریت آلودگی دریای خزر همکاری و هماهنگی موثری میان پنج کشور حاشیه این دریا وجود ندارد و با ادامه این وضعیت و ادامه بحران آلودگی، همه متضرر می‌شوند.