فتحعلیشاه قاجار دومین شاه از دودمان قاجار بود که از ۱۱۷۶ به مدت ۳۶ سال و ۸ ماه بر ایران فرمانروایی کرد.
محل تولد فتحعلیشاه شهرستان دامغان است، در کوچه‌ای که بموجب این تولد همچنان بنام کوچه مولودخانه مشهور عام است. کریمخان زند پس از سرکوب شورش محمدحسن خان قاجار در شمال ایران دو پسر وی به نام‌های آقامحمدخان و حسینقلی خان جهانسوز را مورد لطف خویش قرار داد. وی محمدخان را با خود به شیراز برد و حکومت دامغان را نیز به برادر دیگر حسینقلی خان جهانسوز سپرد. وی فرزند حسینقلی‌خان جهانسوز برادر جوان‌تر آقامحمدخان قاجار بود. از آنجا که آقامحمدخان فرزندی نداشت، فتحعلی شاه پس از کشته‌شدن عمویش آقامحمدخان به پادشاهی رسید.
نام اصلی فتحعلیشاه، «خان بابا خان جهانبانی» بود ولی به هنگام تاجگذاری نام فتحعلی را که نام نیای خود فتحعلی‌خان قاجار بود برای خود برگزید. فتحعلیشاه در سال‌های اول حکومت خود، به سرکوبی مخالفان مشغول شد. فتحعلی شاه در دوران پادشاهی طولانی خود، همواره سرگرم كشمكش با قوای داخلی و خارجی بود. جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار که به جدا شدن سرزمین‌های قفقاز از ایران انجامید در زمان این پادشاه رخ داد. می‌توان گفت که روند پاره‌پاره شدن خاک ایران با پادشاهی او آغاز شد. جنگ‌های اول و دوم ايران و روسيه، در زمان او روی داد و باعث انعقاد قراردادهای ننگين گلستان و تركمانچای و جدا شدن سرزمينهای پهناوری از كشور ايران و الحاق به روسيه شد.
ولیعهد او پسرش عباس میرزا بود که در جنگ‌ها از خود دلاوری نشان داد. او و مشاورش قائم مقام فراهانی سعی کردند به اصلاحاتی به‌ویژه در نیروهای نظامی دست زنند اما این اقدامات کافی نبود و عباس میرزا پیش از رسیدن به سلطنت درگذشت. پس از مرگ عباس‌میرزا پسرش محمد میرزا ولیعهد شد و پس از مرگ فتحعلی شاه با نام محمد شاه برتخت نشست.
فتحعلی شاه پس از به قدرت رسیدن با نزدیک شدن به علمای شیعه و مجتهدین تلاش زیادی کرد تا پایه‌های مشروعیت قدرت نوپای قاجار را در میان مجتهدینی که هنوز در آرزوی دوران صفوی بودند محکم کند و تا حدود زیادی نیز موفق شد. وی توانست در جنگ‌های ایران و روس از حمایت علما در ترغیب مردم به‌جهاد بهره‌مند شود.
یک مدال نقره نیز به عنوان هدیه از طرف دولت انگلیس به نام فتحعلی شاه قاجار در انگلستان ضرب شده و به دربار ایران فرستاده شد.
به خاطر وجود نقش اژدها و همچنین طرز نوشتن عبارت (اسدالله الغالب) که کلمه «الله» آن در پائین قرار گرفته است این مدال در نظر ایرانیان مسلمان خوش نیامد و همه نمونه‌های موجود ذوب شدند و امروزه به جز تعداد محدودی که تنها در موزه‌های انگلستان وجود دارد اثری از آن در ایران نیست.
فتحعلی شاه در سن ۶۸ سالگی و پس از ۳۷ سال سلطنت در اصفهان درگذشت. جسد او را از آنجا برای دفن به قم بردند و در حرم فاطمه معصومه به خاک سپردند.
برخی اعمال فتحعلی شاه قاجار در زمان حیاتش
- از دست رفتن بخش‌های از آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، در عهدنامه‌های ترکمانچای و گلستان که به واسطه شکست در نبرد با روسیه به ایران تحمیل شد.
- بخشیدن الماس شاه به امپراتور روسیه به عنوان خون‌بهای گریبایدوف
- حکاکی تصویر خود روی قسمتی از آثار تاریخی ساسانی در تاق بستان که باعث وارد آمدن خسارات به آثار ساسانی شده است.
- حکاکی عبارت «سلطان صاحبقران فتحعلیشاه قاجار ۱۲۴۴» بر روی الماس دریای نور. با این کار از ارزش این الماس بی‌همتا به‌شدت کاسته شد.
در همین روز:
- مرگ «فتحعلی شاه» دومين شاه قاجار (۱۲۵۰ قمری)
- امضای پيمان «اويان» و پايان استعمار فرانسه در الجزاير (۱۹۶۲ میلادی)
دیدگاه