زرین فام: هنر زندگی بخشیدن به کاشی و سفال (قسمت دوم)

علیرضا کیخا | چهار شنبه, ۱۱ اسفند ۹۵ ساعت ۲۲:۰۰

زرین‌فام، هنر لعاب‌کاری طلا روی کاشی و سفالینه‌ها است. در دومین قسمت این گزارش کجارو، با سبک‌های مختلف این هنر آشنا می‌شویم.

زرین‌فام از زیباترین و با ارزش‌ترین هنرهای ایرانیان از گذشته‌های دور است که چهره‌ای زیبا به کاشی‌ها و سفالینه‌ها می‌بخشد. در اولین قسمت این گزارش با این هنر و بخشی از تاریخچه آن آشنا شدیم. در این قسمت با هم با انواع سبک‌های این هنر در نقاط مختلف ایران آشنا می‌شویم. با کجارو همراه باشید.

زرین فام - موزه رضا عباسی

زرین‌فام ری

با اطمینان می‌توان گفت که دو نوع از بهترین سفالینه‌های قرون وسطی یعنی زرین‌فام و مینایی به ری تعلق دارد. همچنین بسیاری از محققان قدیمی‌ترین ظرف تاریخ‌دار طلایی به سال ۵۷۵ هجری را متعلق به ری می‌دانند.

زرین فام - موزه رضا عباسی

این سفالینه‌ها از نظر نقش‌بندی پوپ به دو گروه تاریخی و مینیاتور تقسیم می‌شوند.

زرین فام - موزه رضا عباسی

در این سفالینه‌ها از به کار بردن نقوش زیاد اجتناب شده است و عمدتا طرح‌های اصلی ظروف به انسان و حیوان تعلق دارد که این نقوش بزرگ و در سطح داخلی ظروف ترسیم می‌شده است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

سفالینه زرین‌فام جرجان

این شهر در حاشیه جنوب شرقی دریای مازندران قرار دارد و ساخت انواع سفالینه‌های اسلامی تا حملات مغول و تیمور در این شهر معمول بوده است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

بررسی و تحقیق روی سفالینه‌های این مرکز اولین بار توسط دکتر بهرامی صورت گرفت. با کاوش‌های سال ۱۳۵۰ به تحقیق مشخص شد که جرجان به‌عنوان یکی از مراکز مهم سفالگری قرون وسطی و ساخت ظروف زرین‌فام در این دوره شناخته شده است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

زرین‌فام کاشان

کاشان دارای سبک خاصی در ساخت ظروف زرین‌فام است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

نقوش عمدتا متراکم و تصاویر انسان با صورت گرد مغولی، چشمان بادامی در رنگ‌هایی چون قهوه‌ای تیره و روشن ساخته شده است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

داخل ظروف عمدتا با نقش استخر، درخت سرو، ماهی و آسمان مشبک نشان داده شده و خارج آن با شاخ و برگ درختان در دوایر متعدد و نقوش شبیه به قلب، آرایش یافته است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

زرین فام - موزه رضا عباسی

سفالینه زرین‌فام ساوه

طبق بررسی‌های پروفسور پوپ سفالینه‌های زیادی توام با کوره‌های سفالگری در این شهر پیدا شده است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

بسیاری سبک ساوه را ترکیبی از سبک ری و کاشان می‌دانند و معتقدند به‌علت آرایش سیاسی که در هنگام حملات مغول در ساوه و اطراف آن وجود داشت بسیاری از هنرمندان سفالگر کاشان و ری به این مناطق مهاجرت کردند. از نظر نقوش تزیینی سفالگران ساوه به صحنه‌های شکار و نقش حیوانات توجه بیشتری داشته‌اند و از دیگر خصوصیات نقوش ساده طرح‌های شطرنجی و نقش‌های مشبک است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

سفالینه زرین‌فام تخت سلیمان

تخت سلیمان در آذربایجان غربی و محل بزرگ‌ترین آتشکده عصر ساسانی در عصر ایلخانان مورد توجه آباقاخان قرار گرفت. کاوش‌های ۲۰ ساله باستان‌شناسی در تخت سلیمان منجر به کشف سفالینه‌ها و کاشی‌های متعدد از جمله زرین‌فام و کوره‌های سفالگری شده است. ظروف زرین‌فام تخت سلیمان با نوع کاشان قابل مقایسه بوده و از نظر تاریخ‌گذاری متعلق به اواخر قرن هشتم هجری است.

زرین فام - موزه رضا عباسی

آیا شما قبلا نمونه‌های زرین‌فام را از نزدیک دیده‌اید؟ نظر خود را درباره این هنر با کجارو و خوانندگان ما در میان بگذارید.

مطالب مرتبط:

منبع کجارو

دیدگاه