نوروز در افغانستان؛ از سمنو پزان تا جشن گل سرخ
نوروز با خود شور و نشاط و تازگی به‌همراه می‌آورد. یکی از میزبانان این عید کشور افغانستان است.
۲۱ مارس، به‌عنوان روز اول سال نو پارسی یا نوروز به حساب می‌آید. بیشتر از ۳۰۰۰ سال است که کشورهای مختلف نوروز را جشن می‌گیرند و برای افغانستان به‌عنوان کشوری که بر جاده جدید صلح و استقلال پا گذاشته بسیار حائز اهمیت است.
افغانستان کشوری است با تاریخی پر از پستی‌ها و بلندی‌های فراوان. از تمام این‌ها گذشته، نوروز همچنان میهمان هرساله افغانی‌ها است، نوروزی که دست طبیعت را در دست مردم می‌گذارد و آن‌ها را تا روزها مشغول جشن و شادی می‌کند. شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میان آداب و رسوم نوروز ما ایرانی‌ها و افغانی‌ها وجود دارد که در این مقاله با آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.
سراسر افغانستان به مناسبت نوروز دو هفته را به جشن و شادی سپری می‌کنند. افغانی‌ها نوروز را به‌عنوان روز کشاورزان می‌شناسند.
طی قوانین طالبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ برگزاری نوروز ممنوع بود زیرا به‌عنوان یک جشن باستانی کافرانه که در ستایش و پرستش آتش است تلقی می‌شد.
آماده شدن برای نوروز از چند روز قبل آغاز می‌شود، بعد از چهارشنبه سوری، یعنی آخرین چهارشنبه سال.
سنت‌های نوروز
نوروز برای افغانی‌ها تشکیل شده از سنت‌های متعدد و پوشش‌های سنتی مختلف که مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:
جشن گل سرخ
جشن گل سرخ که به لاله‌ی سرخ اشاره دارد مهمترین جشن نوروز محسوب می‌شود. در شهر مزار شریف ۴۰ روز اول سال را جشن می‌گیرند، یعنی زمانی که گل‌های لاله‌ی سرخ بر دشت‌ها و روی تپه‌های سبز اطراف شهر می‌رویند.
مردم از سراسر کشور به مزار شریف می‌آیند تا در این جشن بزرگ شرکت کنند. برنامه‌های مختلفی با لباس‌های محلی در طول جشن گل سرخ از جمله جهنده بالا و بازی بزکشی انجام می‌شود.
جهنده بالا
جهنده بالا در روز اول سال یعنی نوروز جشن گرفته می‌شود. اهمیت این جشن به‌اندازه‌ای است که با حضور مقامات ارشد دولتی مانند نخست وزیر، وزرا و استاندارها برگزار می‌شود. جهنده بالا یک جشن مخصوص مذهبی است و در مسجد کبود مزار شریف که به اعتقاد اهل سنت مقبره حضرت علی (ع)، خلیفه چهارم اسلام در آن قرار دارد برگزار می‌شود. جشن با احتزاز پرچمی که ترکیب رنگی آن به درفش کاویانی شباهت دارد برگزار می‌شود. این بزرگترین گردهمایی ثبت شده نوروزی است که بیش از ۲۰۰ هزار نفر از سراسر افغانستان در پارک مرکزی مزار شریف واقع در اطراف مسجد آبی گرد هم می‌آیند تا شاهد برافراشته شدن پرچم یا همان جهنده بالا باشند و آن را جشن بگیرند.
بزکشی
از دیگر جشن‌ها و رسومات محلی بزکشی است. مسابقه بزکشی به‌طور معمول در طول جشن گل سرخ در مزار شریف کابل و دیگر شهرهای شمالی افغانستان برگزار می‌شود.
لباس نو عید
افغان‌ها معتقداند با نو شدن طبیعت و آمدن فصل بهار باید لباس نو پوشید زیرا طبیعت بر روح و جان آدمی اثر می گذارد و انسان باید ظاهری پاکیزه و تمیز داشته باشد. مردم افغانستان معمولا برای عید لباس‌هایی که رنگ روشن مانند زرد و سرخ است به تن می‌کنند. آن‌ها می‌کوشند تا برای مدتی هرچند کوتاه با طبیعت یکی شوند، با او نفسی تازه کنند و این تازگی را تا چندین روز جشن بگیرند.
هفت میوه
در افغانستان مردم به‌جای هفت سین که در ایران رواج دارد، جشن هفت میوه را برگزار می‌کنند. هفت میوه مانند یک سالاد میوه از ترکیب هفت میوه خشک شده درست می‌شود و در شربت خود میوه‌ها سرو می‌شود. هفت میوه خشک شده عبارت‌اند از: سنجد (خشک شده‌ی میوه‌ی درخت زیتون بری)، پسته، فندق، آلو بخارا یا همان قیسی (خشک شده‌ی زردآلو)، گردو یا مغز بادام یا دیگر انواع آلوی برقان.
سمنک
سمنک (همان سمنو) یک نوع غذای شیرین است که از جوانه گندم درست می‌شود و معمولا در شب عید یا چند روز قبل پخته می‌شود. زن‌ها مهمانی یا مراسم خاصی برای آن در طول شب برگزار می‌کنند به این صورت که از اوایل شب تا سپیده دم مشغول پخت آن می‌شوند و طی آن آواز مخصوصی سر می‌دهند:
سمنک در جوش، ما کفچه زنیم، دیگران در خواب، ما دفچه زنیم
غذاهای مخصوص
خانواده‌ها برای شب عید غذاهای مخصوصی می‌پزند. معمولا همه سبزی پلو می‌پزند (مانند ایرانی‌ها). غذاهایی که از برنج و اسفناج نیز تشکیل می‌شوند از جمله غذاهای افغانستانی است که برای شب عید آماده می‌شود. علاوه بر این، نانوایی‌ها شیرینی مخصوصی را آماده می‌کنند که کلوچه نوروز نام دارد و فقط در نوروز پخته می‌شود.
غذای دیگری که بیشتر در روز عید پخته می‌شود ماهی و جلبی (jelabi) (جلبی نوعی شیرینی است) است و رایج‌ترین غذایی است که در گردش‌های دسته‌جمعی نیز خورده می‌شود.
در افغانستان خانواده‌های عروس و داماد لباس‌های مخصوصی به تن می‌کنند. خانواده پسر به خانواده دختر در مناسبت‌های ویژه‌ای مانند عید فطر، عيد الأضحى، عید نوروز یا برائت هدایایی می‌دهد یا غذای مخصوصی برایشان آماده می‌کند. از این جهت ماهی و جلبی غذای مخصوص عید محسوب می‌شود.
تماشای دشت ارغوان
شهروندان کابلی به استالف (روستایی در ۲۹ کیلومتری شمال غرب کابل) یا چاریکار (شهری در ۶۴ کیلومتری شمال کابل) یا دیگر مناطقی که سرزمین‌های سرسبز و دشت ارغوان دارند می‌روند. آن‌ها برای گردش به‌همراه خانواده در طول دو هفته عید به این مناطق می روند.
جشن دهقان
جشن دهقان به‌معنای جشن کشاورزان است. این جشن در روز اول عید برگزار می‌شود. در این روز کشاورزان به شهر می‌آیند و محصولات خود را به معرض نمایش قرار می‌دهند. در سال‌های اخیر این نمایش فقط در کابل و دیگر شهرهای اصلی برگزار می‌شود و شهردار و دیگر شخصیت‌های مهم دولتی در آن شرکت می‌کنند و نظاره‌گر این جشنواره رنگارنگ و زیبا می‌شوند.
کمپیرک
کمپیرک مانند حاجی نوروز در ایران، یک پیرمرد با محاصن است که لباس‌های رنگی به تن، کلاه بلندی، بر سر و تسبیحی در دست دارد. کمپیرک، نماد نیکی و احسان و قدرت طبیعت است که قدرت زمستان را تسلیم بهار می‌کند. او و همراهانش از روستا ها عبور می‌کنند و صدقه‌ها و کمک‌های خیریه را بین مردم تقسیم کرده و اشعاری را با صدای رسا و موزون سر می‌دهند. این سنت در مرکز ولایت‌ها به‌خصوص بامیان و دایکندی مشاهده اجرا می‌شود.
منبع عکس کاور: avax.news؛ عکاس: Shah Marai
دیدگاه