سنندج، یکی از زیباترین شهرهای کردنشین است که زمان زیادی از پیدایش و بنای آن نمی‌گذرد. در سال ۱۰۴۶ هجری قمری، سلیمان خان اردلان به انگیزه نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، هسته اولیه سنندج را روی تپه‌ای در کنار روستای سینه بنا کرد. این شهر تا سال ۱۳۴۰ دارای حالتی شهرنشینی ایستا و طبیعی بوده، ولی از این دوره به بعد از حالت شهرنشینی خارج‌شده و وارد مرحله شهرنشینی سریع می‌شود.

باغ امانیه از بالای آبیدرشهر

منطقه سنندج چهار قرن تحت حکومت حکام موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان می‌رسانند. خانواده اردلان به‌جز یک وقفه کوتاه، در سراسر دوره صفوی قدرت را در دست داشتند و در دوره زندیان سنندج به تسخیر حکومت زندیه درآمد.

عمارت آصف وزیری (خانه کرد)

شهر سنندج به‌علت واقع‌شدن در دامنه کوه، در قدیم سنه خوانده می‌شد و چون قلعه آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنه دژ (قلعه‌ای در پای کوه) می‌نامیدند  و کم‌کم به سنندج بدل شد.

سنندج (سنه یا سنه دژ) که از شهرهای کهن و مقدس است، به آیین مهر و زرتشت در این بخش ایران بازمی‌گردد. ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت می‌کند.

از پیشینه تاریخی سنندج که بگذریم، به سراغ سوغاتی‌های خوشمزه این شهر می‌رویم. بیشتر سوغاتی‌های سنندج را، سوغاتی‌های خوراکی تشکیل می‌دهد و نسبت سوغاتی‌های خوراکی به صنایع دستی در این منطقه بیشتر است. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که در هر شهر دوست دارید خوراکی‌های محلی را امتحان کنید، سنندج شهر شما است!

سوغاتی‌های خوراکی

شیرینی کنجدی سنندج

شیرینی کنجدی یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های شهر سنندج هستند؛ که علاوه بر طعم عالی، خواص دارویی هم برای ما دارد. شیرینی کنجدی یکی از بهترین سوغاتی‌های سنندج است، مطمئنا کسی نیست که طعم و مزه آن را دوست نداشته باشد. شیرینی کنجدی در دو نوع انگبین و شکری درست می‌شود.

شیرینی کنجدی گزانگبین نوعی شیرینی خاص شهر سنندج است که چون انگبین، شهد حاصل از حشره‌ای در کوهستان‌های سنندج است. این شیره تنها از درختی به نام انگبین در این منطقه به دست می‌آید. برای تهیه شیرینی کنجدی گزانگبین یا کنجدی گزو، ابتدا کنجد را بو می‌دهند و در ادامه شهد انگبین را اضافه می‌کنند و پس از اضافه کردن آن، مواد را روی سطحی پهن کرده و برش می‌دهند.

شیرینی کنجدی شکری، نوع دیگری از شیرینی‌های کنجدی سنندج است که ساختاری شبیه به شیرینی گزو دارد، با این تفاوت که به‌جای شهد انگبین از شهد شکر در آن استفاده شده است.

کنجد و انگبین علاوه بر لذیذ بودن خواص درمانی زیادی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به درمان زخم معده، درمان آبله، کاهش کلسترول خون، ناراحتی کیسه صفرا و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

بادام‌سوخته سنندج

از دیگر شیرینی‌های مخصوص شهر زیبای سنندج می‌توان به بادام‌سوخته اشاره کرد. بادام‌سوخته در مراسم‌ها و پذیرایی مردم استان کردستان استفاده می‌شود و در این منطقه محبوب است. برای تهیه بادام‌سوخته از مغز بادام و شکر استفاده می‌شود. معمولا بادام‌سوخته با چای سرو می‌شود.

آدامس طبیعی سنندج

آدامس طبیعی همان سقز است که درگذشته از این ماده به‌جای آدامس استفاده می‌کردند. سقز در واقع شیره یا صمغ درخت است که در مناطق کوهستانی سنندج به‌وفور پیدا می‌شود. صمغ سقز در فصل پاییز جمع‌آوری می‌شود و معمولا ابتدا سبزرنگ و بسیار چسبنده است. سقز خواص زیادی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به درمان به زخم معده، کمک به هضم غذا، درمان بیماری‌های گوارشی، التیام زخم‌ها بسیاری خواص دیگر اشاره کرد.

صنایع دستی

صنایع دستی شهر سنندج، قدمت بسیاری دارد و نمادی از فرهنگ و شیوه‌ی زندگی مردم این منطقه است. صنایع دستی کردستان یکی از قطب‌های صنایع دستی کشور است، زیرا مردم کردستان از دیرباز به‌علت عدم دسترسی به سایر نقاط کشور در جهت ساخت وسایل مورد نیاز خود تلاش بسیاری داشتند و این امر سبب شد علاوه بر تنوع صنایع دستی شهر سنندج، رونق بسیاری هم داشته باشد و گردشگران  زیادی را به خود جذب کند.

قالی‌بافی

یکی از صنایع دستی پررونق در ناحیه کردستان، قالی‌بافی است. قالی‌های سنندج حتی شهرتی جهانی دارد و به بسیاری از نقاط جهان صادر می‌شود. از جمله طرح‌های استفاده‌شده در قالی‌های سنندج می‌توان به طرح‌های شکسته مثل گل وکیلی، گل مینا، شاخ گوزن، مینا خانی، ماهی درهم، ریز ماهی و نقش بته‌ای اشاره کرد.

پارچه‌بافی سنتی

در شهرهای کردنشین از جمله سنندج برای تهیه لباس‌های محلی از پارچه‌های بافته‌شده به روش سنتی استفاده می‌شود. مردم کردستان در کارگاه‌هایی به نام «جولایی» پارچه‌های مخصوص را می‌بافند و برای بافت آن‌ها از پشم بز استفاده می‌شود. شیوه بافت این پارچه‌ها به این صورت است که پارچه را به‌صورت نوارهای باریک دستی می‌بافند و سپس این نوارها به هم متصل می‌شوند و در نهایت به لباس تبدیل می‌شوند. لباس‌های محلی این ناحیه معمولا به رنگ قهوه‌ای یا طوسی کم‌رنگ است.

کلاش

کلاش در واقع گیوه محلی سنندج است و به‌عنوان یکی از سوغات ایران شناخته می‌شود. علت ساخت این کفش، وجود مناطق کوهستانی و صعب‌العبور در ناحیه کردستان و نیاز به کفشی مقاوم برای پیاده‌روی در منطقه است. برای ساخت کلاش از پنبه و پارچه فشرده استفاده می‌شود، لایه زیرین از فشردگی پارچه‌ها درست می‌شود و برای پوشش رویی کفش از پنبه استفاده می‌شود. از ویژگی‌های بارز این کفش می‌توان به سبک بودن، نرم بودن و مقاوم بودن آن اشاره کرد.

نازک‌کاری

یکی از صنایع دستی سنندج، نازک‌کاری است. نازک‌کاری هنری است که قطعات چوب را با توجه به یک طرح خاص بسیار ظریف و هنرمندانه در کنار هم قرار می‌دهند. برای ساخت جعبه، صفحه شطرنج، تخته‌نرد و بسیاری از وسایل دیگر از نازک‌کاری استفاده می‌شود.

تنبور سازی

تنبور سازی است که دسته‌ای بلند و کاسه‌ای گلابی‌شکل دارد و معمولا از چوب درخت توت ساخته می‌شود. تنبور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایران است که جنبه عرفانی دارد. ساختن و نواختن تنبور در مناطق لک‌نشین و بسیاری از مناطق کردنشین رواج دارد. در کرمانشاه، سرپل ذهاب، سنندج، لرستان و قزوین نوازندگان تنبور مشهوری مشغول به فعالیت هستند.

تنبور سازی و نواختن تنبور بیشتر در کرمانشاه رواج دارد و تنبور را می‌توان به‌عنوان صنایع دستی کرمانشاه به شمار آورد، ولی به‌دلیل یکی بودن فرهنگ در سنندج و کرمانشاه و سایر مناطق کردنشین، نواختن ساز و ساختن آن در سنندج هم رونق دارد.

دف

دف یکی از سازهای کوبه‌ای در موسیقی ایرانی است که تقریبا همه ما با ظاهر آن آشنایی داریم و یک‌بار صدای آن را شنیده‌ایم. در دوران پیش از اسلام دف در موسیقی ایرانی و کردی حضور داشت، به صورتی که رد پای ریتم‌های آن هنوز هم در موسیقی کردی وجود دارد. به ورود اسلام به‌دلیل حرام اعلام شدن موسیقی، برای بقای این ساز از آن فقط در خانقاه‌ها و تکایای کردستان استفاده می‌شد و برای بیش از ۱۳ قرن در خانقاه‌های کردستان همدم دراویش کرد شد.

با این پیشینه دور از انتظار نیست که در بسیاری از مغازه‌های شهرهای کردنشین از جمله سنندج، با دف مواجه شویم. این ساز هم مانند تنبور یکی از سازهای محبوب در این ناحیه است و پیشینه آن با منطقه کردستان گره‌خورده است.

عکس کاور :کیوان فیروزه‌ای