عمارت تاریخی صدر ممتاز، مهمانپذیر سبز نمک گیلان

عمارت تاریخی صدر ممتاز یکی از چندین و چند عمارت به جای مانده از روزگاران قدیم در شهر رودبنه است که معماری آن به سبک گذشته و بر اساس شرایط اقلیمی آن دوران بنا شده است. این عمارت حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد و همانند خانه‌های موزه میراث روستایی گیلان، از یکی از محلات رودبنه واچینی و در زمینی که متعلق به شهرداری رودبنه است، بازسازی شده و به یک مهمانپذیر با خوراک‌های محلی گیلان در رودبنه لاهیجان تبدیل شده است.

این عمارت که نمونه آن مانند خانه رفیعی در موزه میراث روستایی گیلان واچینی شده است، به همت علی منصوری، شهردار وقت رودبنه، بین سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰  در مکان فعلی دوباره چینی (بازسازی) شد و به تملک شهرداری درآمد.

هرچند این بنای تاریخی هنوز به ثبت میراث فرهنگی استان نرسیده، اما توسط بخش خصوصی به مهمانپذیری جذاب برای اقامت گردشگران تبدیل شده است.

 در این مهمانپذیر با انواع غذاهای محلی گیلان آن هم در ظروف سنتی گیلان از مسافران پذیرایی می‌شود و غیرگیلانی‌ها علاقه بیشتری برای گذران تعطیلات در چنین خانه‌ای دارند. مسافرانی که شب را در اتاق‌های گلی سبز نمک اقامت می‌کنند، علاوه بر گذران تعطیلات در عمارت به‌جامانده از خاندان صدرممتاز، با ملزومات زندگی ۱۵۰ سال پیش جلگه‌نشینان شرق گیلان هم آشنا می‌شوند.

این عمارت که در تملک شهرداری رودبنه است، چند ماهی است با مناقصه شهرداری تبدیل به یک رستوران غذاهای سنتی شده و اتاق‌ها و آلاچیق‌های حیاط نیز پذیرای مسافران است.

عمارت‌های جلگه شرق گیلان، به دلیل بارندگی شدید، بسیار بالاتر از سطح زمین و  بر روی الوارهای ضخیم چوب ساخته می‌شد. علاوه بر کارکرد عایق، چینش الوارهای پایه که به شکل به‌علاوه روی هم سوار می‌شد، خطر تخریب بنا، ناشی از زلزله را هم کاهش می‌داد. 

معماری بومی گیلان به نحوی بود که تالار بالا در تابستان‌ها بسیار خنک و طبقه پایین در زمستان‌ها با یک کرسی یا بخاری هیزمی گرم می‌شد.

 اکنون در این فضای خالی، ابزارهای معیشت ۱۰۰ سال پیش گیلان نیز نگهداری می‌شود؛ لوتکا، قایقی که در زمان شالیکاری، نشای برنج را در آن ریخته و در زمین‌های پر آب و باتلاقی به زنان شالیکار می‌رساند. دستگاه ابریشم‌کشی، حصیربافی، صندوق‌های نگهداری برنج، خیش شخم‌زنی شالیزار، ظروف سفالی تولید ماست و کره محلی که به آن نِرِه می‌گفتند، و حتی گهواره‌ای که همدم زنان شالیکار بود که کودک خود را هم در زمان کار در شالیزار به همراه داشتند. این ابزارها تنها بخشی از وسایل موجود در سبز نمک است که فرهنگ معیشت مردمان این منطقه را به خوبی به گردشگران معرفی می‌کند.

کندوج داخل حیاط این مهمانپذیر نیز که در گذشته مکان خشک کردن و نگهداری برنج بوده است، بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد و پایه‌های چوبی آن از چوب درخت توت است و مقاومت این درخت موجب شده تاکنون این کندوج سالم بماند.

همچنین چرخ چاه در گوشه حیاط نشان از فرهنگی کهن دارد، چراکه در گذشته هر خانه یک چاه آب داشت و اطراف چاه را هم درخت انجیر می‌کاشتند که خاصیت پاکسازی و تصفیه‌کنندگی داشت.

نزدیک در اتاق‌های این عمارت معروف به چهار چشمه، دسته‌های خوشه‌های برنج آویزان است که در اصطلاح محلی به آن وَرزَه مشت می‌گویند. شالیکاران، در زمان برداشت برنج، دسته‌ای از خوشه برنج را چیده و به نشانه برکت تا سال بعد در گوشه‌ای از خانه نگه می‌داشتند و در زمانی که ورزا (گاو نر) برای شخم سال بعد به شالیزار می‌رفت، ورزه مشت را به گاو نر می‌خوراندند تا برکت زمین زیاد شود.

متاسفانه عمارت صدر ممتاز که بخشی از هویت معماری جلگه شرق گیلان را روایت می‌کند، هنوز توسط سازمان میراث فرهنگی گیلان ثبت میراثی نشده است و اگر با تداوم بارندگی‌های اخیر، حداقل سقف گالی پوش آن مرمت نشود، شاهد فروریختن این عمارت  زیبا در رودبنه خواهیم بود. عمارتی که به گفته محلی‌ها هنوز نظیر این خانه‌ها در روستاهای اطراف رودبنه موجود است.