مراسم بزرگداشت یادروز حافظ؛ گزارش اختصاصی کجارو

در تقویم ملی روز بیستم مهرماه را به نام «یادروز حافظ» ثبت کرده‌اند. هر سال در این تاریخ بازدید از آرامگاه حافظ رایگان است و بسیاری از افراد اهل ادب با لسان‌الغیب دیداری تازه می‌کنند. امسال در تاریخ ۱۹ مهر ماه، مراسمی تحت عنوان «یادروز حافظ» در حافظیه شیراز برگزار شد و جمع بسیاری از حافظ‌دوستان در کنار مقامات و مسئولان گرد یکدیگر جمع شده تا باری دیگر بخشی از اشعار حافظ شیرازی بر سر زبان‌ها جاری شود و مراسمی در خور خواجه اهل راز شکل گیرد. در این رویداد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی و استاندار فارس نیز حضور داشته و سخنرانی کردند. از جمله رخدادهای مهم این مراسم می‌توان به اعطای «نشان درجه یک حافظ‌شناسی»  به دکتر سعید حمیدیان اشاره کرد.

مراسم در ساعت ۱۸:۳۰ آغاز شد. ورود برای عموم آزاد و رایگان بود و جمعیت بسیار بسیاری برای شرکت در مراسم در حافظیه حضور پیدا کرده بودند. جهت راحتی حضار، فضای اصلی محوطه در هر دو طرف به‌طور کامل با صندلی پوشیده شده بود. در نزدیکی مقبره تریبون سخنرانان قرار داشت و ورود به قسمت بالایی پلکان اصلی به‌سمت مقبره برای همه آزاد نبود. 

آقای اسماعیل تبادار، استاندار فارس، در این مراسم حضور داشتند و سخنرانی کردند. ایشان در صحبت‌هایشان از دین‌داری خواجه حافظ شیرازی و همچنین از صفات بارز حافظ سخن گفتند و آن‌ها را یادآور شدند.

در اوایل مراسم، مجری داستانی از یک دانشجو تعریف کرد که قصد تحصیل در دانشگاه هنر تهران را داشت، اما در این راه موفق نشد و تصمیم گرفت تا با رئیس دانشگاه ملاقات کند و مشکل را برطرف کند. دانشجو پیش از سفر هوایی‌اش به تهران تفالی به حافظ می‌زند و با این شعر مواجه می‌شود:

ای هدهد صبا به سبا می‌فرستمت                         بنگر که از کجا به کجا می‌فرستمت

حیف است که طایری چو تو در خاکدان غم             زین جا به آشیان وفا می‌فرستمت

دانشجو با هواپیما عازم تهران می‌شود و هواپیما در نیمه راه دزدیده شده و به بغداد برده می‌شود. هنگامی که مسافران هواپیما از بغداد باز می‌شوند و به تهران می‌روند، جمعی از مسئولان به استقبال آن‌ها رفته که یکی از آن‌ها رئیس دانشگاه هنر تهران بود و بدین ترتیب دانشجو فرصت ملاقاتی که می‌خواست را به‌دست آورد و پس از صحبت با رئیس دانشگاه مشکل حل شد.

این مثال در اوایل مراسم نگاهی داشت به فرهنگ و سنت تفال حافظ و این رسم دلنشین را برای باری دیگر در ذهن همگان تداعی کرد.

«حافظ زبان گویای بسیاری از ناگفته‌های آدمی‌زاد است.»

در ادامه مراسم دکتر جعفرپور سخنرانی کردند و راز ماندگاری حافظ را این‌گونه بیان کردند:

راز ماندگاری حافظ پس از قرن‌ها، بیان موضوعاتی است مبتنی بر فطریات بشر.

و در ادامه چند مثال در این زمینه مطرح کردند. ایشان گفتند که حضرت حافظ در غزلی «صداقت» را مطرح می‌کند و اهمیت آن را یادآور می‌شود وقتی می‌گوید:

به صدق کوش که خورشید زاید از نفست               که از دروغ سیه روی گشت صبح نخست

یا در غزل دیگری محبت را به ما یادآور می‌شود، هنگامی که می‌گوید:

تا ابد بوی محبت به مشامش نرسد                    هر که خاک در میخانه به رخساره نرفت

در ادامه مراسم آقای صدرا ذوالریاستین سخنرانی کردند و در میان سخنان‌شان اشعاری ترکیبی از حافظ خواندند. 

مجری برنامه از رسانه‌های مکتوب سخن گفت که به‌تازگی چند مورد از این رسانه‌ها در مورد حافظ حرف‌های عجیبی زده‌اند. این رسانه‌ها در مورد حافظ نوشته بودند که حافظ شاعر درباری بود! مجری برنامه در این زمینه گفت:

درست است که حافظ در بدترین شرایط آن زمان به سر می‌برد و شعرهایی نیز برای شاه شجاع و شاه منصور سروده بود، اما فکر نمی‌کنم حافظ هیچ‌وقت به‌عنوان یک شاعر درباری شناخته شده باشد و این نکته در مورد حافظ دور از ذهن است. متاسف شدم برای نویسنده این مطلب.

در ادامه غزلی از حافظ خوانده شد:

زهی خجسته زمانی که یار بازآید                    به کام غمزدگان غمگسار بازآید

به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم          بدان امید که آن شهسوار بازآید

اگر نه در خم چوگان او رود سر من                ز سر نگویم و سر خود چه کار بازآید

مقیم بر سر راهش نشسته‌ام چون گرد            بدان هوس که بدین رهگذار بازآید

دلی که با سر زلفین او قراری داد                    گمان مبر که بدان دل قرار بازآید

چه جورها که کشیدند بلبلان از دی                 به بوی آن که دگر نوبهار بازآید

ز نقش بند قضا هست امید آن حافظ            که همچو سرو به دستم نگار بازآید

پس از خواندن این غزل زیبا، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر صالحی، سخنرانی کردند. دکتر صالحی در ابتدا خرسندی خود را از حضور در حافظیه بیان کردند و یادآور این مسئله شدند که برای بسیاری از افراد افتخاری است که بتوانند در چنین روز و شبی در این مکان حضور پیدا کنند. ایشان در ادامه صحبت‌هایشان گفتند که حافظ شیرازی طلایه دار زبان و فرهنگ فارسی است. ایشان گفتند:

از عالمان نامی تا مردمان عادی، ترنم سرای ترانه‌های جان او (حافظ) شدند و دیوان او را در طاقچه کنار مصحف نشاندند و با آن سال و روز نو را آغاز کردند و شب تیره یلدا را با آن به سپیده رساندند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به نکات قابل‌توجهی اشاره کردند. ایشان گفتند:

شاعران با قدرت اسطوره سازی خود ماندگار می‌شوند. هر مقدار که بتوانند از جهان ماده و طبیعت به جهان ابدیت پل بزنند، هر مقدار این پل طولانی‌تر باشد، هر مقدار این پل ظریف‌تر باشد، هر مقدار این پل جاندارتر و با قوام‌تر باشد، شعر شاعر را ماندگارتر و شاعر را جاودانه‌تر می‌کند. فردوسی یا پهلوانانی که نمادسازی و اسطوره کرد، چنین پلی را بین طبیعت و ماده با جهان اسطوره برقرار کرد و شاهنامه ماندگار شد و حافظ نیز با می و رند و زاهد و سوفی و خرابات و مسجد و پیر مغان این‌چنین کیمیاگری می‌کند. نمادها و اسطوره‌هایی که از زمین‌اند، اما به آسمان سر می‌سایند. راه طولانی زمین تا آسمان را می‌پیماییند. این بخش اول ماندگاری حافظ است.

دکتر صالحی در ادامه صحبت‌هایشان به این نکته نیز اشاره کردند که جان مایه شعر حافظ معرفت است اما معرفت او معرفت لفظی نیست، بلکه معرفت وجودی است. همچنین به این نکته نیز اشاره کردند که حافظ معلم زندگی است و در زندگی ما جا دارد و درسنامه‌های زندگی و زیست انسانی را با ویژگی‌های خاص خود به ما یاد داد. ایشان به این نکته مهم نیز اشاره کردند که حافظ یک روشن‌فکر بود و برای فرازمانه خود نیز یک روشن‌فکر ماند.

اعطای «نشان درجه یک حافظ شناسی»  به دکتر سعید حمیدیان از مهم‌ترین رخدادهای این مراسم بود. توضیحاتی در مورد این نشان داده و پیشینه‌ای از آن مطرح شد. این نشان تاکنون به چهار نفر از حافظ‌پژوهان جهان اعطا شده است. دکتر سعید حمیدیان، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، پنجمین نفری بودند که این نشان را دریافت می‌کردند. ایشان مجموعه کتابی تحت عنوان «شرح شوق» نوشته‌اند و در آن به اشعار حافظ را شرح داده و تحلیل کرده‌اند. این کتاب جایزه بخش ادبیات در مراسم «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران» را نیز از آن خود کرده است.

به‌طور کلی بیست و یکمین مراسم یادروز حافظ در شهر شیراز و در کنار مقبره خواجه اهل راز، مراسمی بود که نکات آموزنده بسیاری برای تمام حضار در بر داشت. شعرهای بسیاری از حضرت حافظ خوانده شد و مطالب مفید بسیاری در ذهن مخاطبان نقش بست و هر کس به‌نحوی و در بخشی، بیشتر با حافظ آشنا شد.

نظر شما در مورد رخدادهای این مراسم چیست؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.