جماران تهران کجاست؟

معصومه صادقپور یکشنبه، ۲۰ شهریور ۱۴۰۱ ساعت ۱۰:۰۲

محله جماران در منطقه کوهپایه‌ای البرز و در شمال پایتخت، یکی از خوش‌آب‌وهواترین محله‌های تهران و جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود.

تهران، بزرگ‌ترین شهر ایران، دارای محله‌های قدیمی و جدید بسیاری است. یکی از محله‌های تهران در شمال شهر، «جماران» نام دارد که در گذشته، روستایی خوش‌آب‌وهوا در کوهپایه البرز بوده است. وجود قنات‌های قدیمی و درختان کهنسال چند صد ساله در این منطقه، نشان از قدمت محله جماران دارد.

پس از انقلاب، با سکونت امام خمینی (ره) در محله جماران این منطقه به شهرت رسید و با توسعه شهرسازی و احداث مجتمع‌های مسکونی، مراکز خرید و امکانات تفریحی، به یکی از جاهای دیدنی تهران تبدیل شد.

محله جماران کجاست؟

_{منبع عکس: finds.ir، عکاس: ناشناس}

«جماران» نام محله و دهکده‌ای در شمال شهر است که در منطقه یک شهرداری تهران قرار دارد. این محله از توابع شمیرانات است و از شمال به حصارک، از جنوب به خیابان باهنر (نیاوران) و محله دزاشیب، از شرق به خیابان فیضیه و منظریه و از غرب به امامزاده قاسم منتهی می‌شود. (مشاهده روی نقشه)

مسیر دسترسی به محله جماران

خودروی شخصی: ابتدا به میدان تجریش بروید؛ وارد خیابان باهنر (نیاوران) شوید و مسیر را ادامه دهید تا به خیابان جماران و محله جماران برسید.
مترو: نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به محله جماران، ایستگاه مترو میدان تجریش در خط یک متروی تهران (کهریزک-تجریش) است. از این ایستگاه به‌وسیله اتوبوس‌های خط ۲۱۹ میدان جماران یا به‌وسیله تاکسی، می‌توانید به این منطقه برسید.

تاریخچه محله جماران

_{منبع عکس: farsnews.ir، عکاس: Hossein Mersadi}

بر اساس مدارک تاریخی، جماران با نام قدیمی «جاموران»، روستایی در شمال تهران بود و قدیمی‌ترین سند مکتوبی که به نام آن اشاره دارد، کتاب «الکافی» تالیف شیخ کلینی در قرن سوم هجری قمری است. با وجود شهرسازی‌های امروزی، تعداد محدودی از خانه‌های كاهگلی و سقف‌های چوبی در کوچه و پس‌کوچه‌های جماران، همچنان قدمت تاریخی و روح زیبای قدیمی محله را حفظ کرده است.

مسلمانان در زمان حمله به ری و تصرف آن، برای کنترل مقاومت محلی، لشکریان خود را در چند پایگاه مستقر کردند. این پایگاه‌ها در محله‌های جماران، دهکده اندرمان، فیروز و رام (فیروزکوه کنونی، در راه ری به کومش) و محلی به‌ نام شیروان (به‌طور احتمال شمیران کنونی) قرار داشتند. پس از تصرف ری توسط اعراب، گروهی از مردم به کوه‌ها و آبادی‌های اطراف ری رفتند و با هدف باز پس‌ گرفتن ری، گروه‌های مقاومت تشکیل دادند؛ اما پایگاه‌های چهارگانه مانع از این امر شد.

در زمان قاجار، جماران روستای آباد و باصفایی بود که در فاصله نزدیکی از شمال شرق امامزاده صالح قرار داشت. در آن زمان حدود ۷۰۰ نفر در این محله سکونت داشتند و بیشتر اهالی به کشاورزی و باغ‌داری اشتغال داشتند. در دوره پهلوی اول، جماران وسیع‌تر از جماران امروزی بود و از شرق به دره منظریه و از غرب به دره جنی محصور می‌شد.

در دوره پهلوی دوم، جماران هنوز روستای کوچکی بود که در اطراف آن مسجدهای قدیمی، تکیه‌ها، قنات‌ها و دو درخت چنار کهنسال با قدمت چند صد ساله قرار داشتند. در این دوره اهالی محل مساجد زیادی بنا کردند؛ مهم‌ترین آن‌ها مسجد جماران بود که امروزه در وسط محله و نزدیک به میدان جماران در کوچه نیایش قرار دارد. از آن پس، جماران کمابیش شکل کنونی را به خود گرفت.

علت شهرت محله جماران

_{منبع عکس: karkhanedar.com، عکاس: ناشناس}

جماران پس از انقلاب همچنان روستایی در پای کوه بود که در کنار تکیه‌ها، مساجد و قنات‌ها قرار داشت. در اردیبهشت ۱۳۵۹، نام این محله به‌دلیل سکونت امام خمینی شناخته شد و جماران رونق بسیاری یافت. افراد مطرح دیگری مانند آیت‌الله جمارانی و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز در این محله سکونت داشتند.

روستای جماران که در گذشته مجموعه‌ای از باغ‌های میوه سرسبز بود، با شیوع شهرنشینی کم‌کم تبدیل به محله‌ای متشکل از مجتمع‌های مسکونی مجلل و لوکس شد.

آب و هوای محله جماران

_{منبع عکس: hamshahrionline.ir، عکاس: ناشناس}

جماران یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شمال تهران است که در منطقه‌ کوهپایه‌ای البرز با آب‌وهوای معتدل و مرطوب در ارتفاع ۱,۷۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. این محله با آب‌وهوای خنک و پاکیزه یکی از خوش‌آب‌وهواترین مناطق تهران به شمار می‌رود.

جماران در گذشته دارای قنات‌های متعددی بوده است؛ برخی از این قنات‌ها در محدوده‌ای خارج از جماران امروزی قرار گرفته‌اند و برخی نیز به‌دلیل کم‌آبی و عدم رسیدگی، از بین رفته‌اند؛ اما تعدادی از این قنات‌ها همچنان در فصل بهار و با آب‌شدن برف‌ها در مناطق کوهستانی البرز به‌طور طبیعی پرآب می‌شوند. وجود این قنات‌ها سبب طول عمر درختان کهنسال چنار و نارون محله و هوای پاک این منطقه است.

دیدنیهای محله جماران

خانه امام خمینی (ره)

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران، خیابان حسنی کیا، پشت حسینه‌ جماران (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: jamaranema.com، عکاس: ناشناس}

«خانه امام‌ خمینی‌ (ره)» مهم‌ترین شاخص محله جماران است که در زمینی به مساحت ۳۰۰ متر مربع قرار دارد؛ ۱۵۰ متر زیربنا و ۱۵۰ متر دیگر حیاط است. طبقه همکف ساختمان دارای دو اتاق، یک راهروی باریک، سرویس‌ بهداشتی و آشپزخانه است که آشپزخانه با یک در به حیاط شمالی خانه متصل می‌شود.

خانه امام در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۵۹، توسط «حجت‌الاسلام سید مهدی امام‌جمارانی» با مبلغ ماهانه حدود ۸,۰۰۰ تومان به امام خمینی (ره) اجاره داده شد. این خانه هم‌اکنون با حفظ وسایل شخصی به موزه تبدیل شده است و به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تهران، برای بازدید عموم در دسترس است. این بنا در سال ۱۳۷۶، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

حسینیه جماران

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران، خیابان حسنی کیا (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: jamaran.news، عکاس: ناشناس}

«حسینیه جماران» ساختمانی دو طبقه با وسعت ۸۰۰ متر مربع است که در سال ۱۲۳۲ خورشیدی توسط «سید ابراهیم جمارانی» ساخته و وقف شد. این حسینیه در سال ۱۳۵۵ توسط اهالی محل بازسازی شد و پس از انقلاب، توسط حجت الاسلام امام‌جمارانی در اختیار امام خمینی (ره) قرار گرفت. داخل حسینیه، اتاق کوچکی قرار داشت که تصمیمات مهم دوران جنگ در آن اتخاذ می‌شد. حسینیه جماران در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امکان بازدید از‌ آن برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم است.

خانه موزه هاشمی رفسنجانی

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران، خیابان حسنی کیا، جنب حسینه‌ جماران (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: entekhab.ir، عکاس: ناشناس}

«خانه موزه هاشمی رفسنجانی» از سال ۱۳۶۰ شمسی، منزل مسکونی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و خانواده ایشان در همسایگی منزل امام خمینی (ره) بوده است. این خانه در حال حاضر با حفظ تمام لوازم منزل و آشپزخانه به موزه تبدیل شده است و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.

مسجد جامع جماران

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران، خیابان حسنی کیا، خیابان نیایش (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: cgie.org.ir، عکاس: ناشناس}

«مسجد جامع جماران» در حدود چهل سال محل برگزاری نماز جماعت و مراسم مذهبی اهالی محله بود. به‌دلیل نیاز به بازسازی و ترمیم در سال ۱۳۸۴ زمین کنار مسجد توسط آیت‌الله امام‌جمارانی خریداری و کار توسعه مسجد آغاز شد و در عید سعید فطر سال ۱۳۸۸ به بهره‌برداری رسید. در این مسجد نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا همه‌روزه به‌صورت جماعت برگزار می‌شود. از کارهای فرهنگی مسجد می‌توان به انتشار ماهنامه جماران و نشریه داخلی نور جماران اشاره کرد.
از ویژگی‌های ظاهری ساختمان مسجد جامع جماران باید از نمای ساختمان، محراب و گنبد هشتی زیبای آن نام برد. این مسجد دارای امکاناتی مانند تهویه مناسب هوا، سیستم صوتی، سالن مخصوص مراسم ختم یا همایش، نور و روشنایی‌ مناسب، سرویس‌های بهداشتی مجزا در هر طبقه، آسانسور، راه‌های خروجی اضطراری، سامانه گرمایش کف زمین و شیشه‌های دوجداره است.

فرهنگسرای امام (ره)

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان امیر سلیمانی (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: mehrnews.com، عکاس: سعید فرامرزی}

«باغ امیر سلیمانی» از معدود باغ‌های قدیمی باقی‌مانده در محله‌های تهران است که در محله جماران قرار دارد. این باغ به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه کوهپایه‌ای، دارای سطحی شیب‌دار است و در گروه باغ‌های پلکانی قرار می‌گیرد. قدمت این باغ به دوره قاجار و پهلوی اول بازمی‌گردد.

عمارتی زیبا با معماری دوره اول پهلوی در میان باغ امیر سلیمانی خودنمایی می‌کند که در سال ۱۳۹۲ توسط شهرداری بازسازی شد و با تغییر کاربری به فرهنگسرا، در سال ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید. «فرهنگسرای امام» ساختمانی دو طبقه با نمای تاریخی دارد و دارای لابی، نگارخانه، سالن همایش، غرفه فعالیت‌های فرهنگی و هنری، کافه کتاب و کلاس‌های آموزشی است.

فرهنگسرای امام در میان باغ امیر سلیمانی از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود و با فضای سرسبز، آب‌نمای مرکزی و درختان میوه، محیط آرام و دلنشینی را برای عموم شهروندان و ساکنان محله قدیمی جماران فراهم ساخته است.

سرای محله جماران باغ خسروشاهی

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران، خیابان حسنی کیا (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: tajhiznews.ir، عکاس: ناشناس}

«سرای محله جماران» در یکی از باغ‌های قدیمی محله جماران قرار دارد. مالک این باغ علی خسروشاهی، بنیان‌گذار گروه صنعتی مینو بوده است. در میان باغ خسروشاهی که مساحتی برابر ۱۵,۰۰۰ متر مربع دارد، عمارتی دوطبقه‌ و زیبا خودنمایی می‌کند که در حال حاضر، به‌عنوان سرای محله جماران فعالیت دارد.

مالک باغ خسروشاهی در همان سال‌های اول انقلاب این باغ را برای قدم‌زنی و گشت‌وگذار، در اختیار امام قرار داده بود و درب کوچکی در انتهای حسینیه جماران وجود داشت که راه ارتباطی با این باغ به شمار می‌رفت.

باغ خسروشاهی در سال‌های اخیر توسط شهرداری تهران از وراث مرحوم خسروشاهی خریداری شد و از سال ۱۳۹۳، به‌عنوان سرای محله و دفتر شورایاری جماران فعالیت دارد. باشگاه ورزشی، خانه بهداشت و سلامت، خانه تسنیم (ویژه بانوان)، آمفی‌تئاتر، خانه قرآن و عترت، خانه کودک و خانه فرهنگ و هنر از دیگر بخش‌های سرای محله است.

زورخانه جماران

آدرس: تهران،خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: bezanimbiroon، عکاس: ناشناس}

«زورخانه جماران» که امروزه با نام «ورزشگاه شهید مهدی اژدری» نیز شناخته می‌شود، یکی از زورخانه‌های مهم و جاهای دیدنی تهران است که محفلی برای گردهمایی علاقه‌مندان به ورزش‌های باستانی به شمار می‌رود.

زورخانه جماران که در سال ۱۳۶۱ شمسی تاسیس شده است، با دیوارهای کاه‌گلی و آجری با رنگ روشن، سقف هشت‌ضلعی چوبی، آثار حجمی، نمای آینه‌کاری، نقاشی‌های باستانی و عکس پهلوانان قدیمی در کنار گود زورخانه، در خیابان جماران تهران خودنمایی می‌کند. این زورخانه پس از بازسازی مجدد در سال ۱۳۸۷، مورد استفاده عموم شهروندان قرار گرفته است.

مرکز خرید جم سنتر

آدرس: تهران، خیابان باهنر (نیاوران)، خیابان جماران (مشاهده روی نقشه)

_{منبع عکس: jobjobco.com، عکاس: ناشناس}

«جم سنتر» از مدرن‌ترین و جدیدترین مراکز خرید تهران در جماران است که به‌دلیل همجواری با نیاوران و نزدیکی به تجریش طرفداران زیادی دارد. نام جم سنتر نیز از کلمه جماران گرفته شده است. این مجتمع تجاری و اداری در زمینی به مساحت ۳,۱۰۰ متر مربع در تابستان سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید. جم سنتر ۱۵ طبقه دارد و پارکینگ طبقاتی آن دارای ظرفیت پارک ۱,۰۰۰ خودرو است.

جم سنتر با هدف آسایش مادران و کودکان طراحی شده و با امکانات رفاهی و تفریحی متنوع و جذاب، مورد توجه بسیاری از اهالی شمال شهر تهران به‌ویژه بانوان قرار گرفته است. در این مجتمع انواع پوشاک کودکان و بزرگسالان، کیف و کفش، لوازم سیسمونی و سرویس خواب، لوازم آرایشی و بهداشتی، فرش و تابلو فرش، اکسسوری، نقره، طلا و جواهرات به فروش می‌رسد.

مجموعه جم سنتر با امکاناتی مانند فروشگاه‌، هایپرمارکت، سالن‌های زیبایی و آرایشی، آرایشگاه تخصصی کودک، شهربازی، سینمای کودک، شهر مشاغل کودک، سالن ورزشی با امکانات ویژه، پارکینگ طبقاتی، کارواش، رستوران و فودکورت، از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود.

وجه تسمیه جماران

_{منبع عکس: shahrvandonline.ir، عکاس: ناشناس}

درباره وجه تسمیه جماران نظرات مختلفی وجود دارد. عده‌ای اعتقاد دارند که جماران امروزی، همان «جُمهران ری» است که امامزاده ادریس در آن مدفون بوده است. از سوی دیگر به گفته بعضی از اهالی این محله، در گذشته در کوه‌های این منطقه مارهای بسیاری زندگی می‌کردند و مارگیران برای گرفتن مار به این ده می‌آمدند و جماران مخفف «جمع ماران» است. به اعتقاد برخی دیگر «جَمَر» به‌معنای سنگ بزرگ است و در این منطقه سنگ‌های بزرگی به دست می‌آوردند؛ از این‌رو این منطقه «جَمَران» یعنی محل به‌دست آمدن جمر نامیده شده و بعدها به جماران تغییر نام پیدا کرده است.

حمل و نقل عمومی محله جماران

_{منبع عکس: hamshahrionline.ir، عکاس: ناشناس}

اهالی محله جماران می‌توانند از اتوبوس‌های خط ۲۱۹ جماران-تجریش استفاده کنند تا خود را به میدان تجریش برسانند؛ این خط اتوبوس، از مسیر خیابان جماران آغاز می‌شود و پس از عبور از خیابان باهنر (نیاوران) و خیابان شهرداری در انتها به میدان تجریش می‌رسد.

پس از دسترسی به میدان تجریش می‌توانند از طریق ایستگاه مترو میدان تجریش در خط یک متروی تهران (کهریزک-تجریش) یا پایانه‌ تاکسی یا ایستگاه اتوبوس تندرو به دیگر مناطق تهران دسترسی پیدا کنند.

اگر شما نیز از محله قدیمی جماران و جاهای دیدنی آن بازدید کرده‌اید، نظرات خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.