آبیاری قطره ای و نقش آن در کشاورزی نوین

آبیاری قطره‌ای روشی است که طی آن، آب به وسیله‌ی یک دستگاه قطره‌ساز، به سمت ریشه‌ی گیاهان کاشته شده هدایت می‌شود. این روش موجب ذخیره‌سازی بسیار زیاد آب و نیز کود مصرفی می‌شود.

آبیاری قطره‌ای همچنین به کاهش هزینه‌ی نیروی کار، کم شدن مصرف انرژی و استفاده‌ی کمتر از لوله‌های آبرسانی منجر می‌شود. از دیگر محسنات این روش می‌توان به برداشت زودتر از موعد محصول، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش احتمال آفت‌زدگی و رشد علف‌های هرز اشاره کرد. ابتدا، آبیاری قطره‌ای در گلخانه‌ها مورد استفاده بود اما بعدها در کشت محصولاتی مانند سبزیجات میوه‌جات و درخت انگور نیز در زمین‌های باز از آن استفاده شد. آبیاری قطره‌ای در مناطقی که از رطوبت کافی برخوردار نیستند، بسیار مؤثر واقع می‌شود.

فرآیند و تجهیزات مورد نیاز

سیستم آبیاری قطعه‌ای معمولاً متشکل از یک پمپ آب، یک فیلتر، یک دستگاه تزریق مواد معدنی و یا کود به خاک، لوله کشی، لوله‌های بازگرداننده، و شیلنگ‌های مخصوص آبیاری قطره‌ای است. در این نوع آبیاری، قطرات آب به‌وسیله‌ی یک قطره‌چکان وارد خاک می‌شود. این روش برای گلخانه‌ها، مزارع کوچک و بوته‌زارها مناسب است. شیلنگ‌هایی با خروجی قطرات بزرگتر برای زمین‌های زراعی بزرگتر نیز وجود دارد. با استفاده از ترکیب چندین منبع آب، می‌توان درختان بزرگ را هم با این روش آبیاری کرد. منابع آبیاری قطره‌ای دو نوع هستند: مخازن قطره‌ای و شیلنگ‌های قطره‌ای. مخازن قطره‌ای، مخازنی به‌هم پیوسته با قطر ۱۶ الی ۲۰ میلی‌متر و جداره‌ی ۱۰۰ میکرون الی ۲ میلی‌متر با قطره‌چکان‌های متصل به آن است. شیلنگ‌های قطره‌ای، نوارهایی طویل از جنس پلی اتیلن هستند که به‌هم متصل شده‌اند. وقتی دهانه‌ی شیلنگ‌ها محکم وصل شوند، دستگاه سوراخ‌های بسیار کوچکی در آن ایجاد می‌کند که در واقع همان فیلتر آب هستند. بیرون دهنده‌ی آب، آخرین جزء این مجموعه است. قطر دیواره‌ی شیلنگ‌های قطره‌چکان معمولا بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میکرون است. از شیر آب نیز برای اتصال شیلنگ و لوله‌ی اصلی آبیاری استفاده می‌شود.

اهمیت آبیاری قطره ای در کشاورزی نوین جهانی

استفاده‌ی گسترده از آبیاری قطره‌ای برای اولین بار در دهه‌ی ۱۹۵۰ انجام شد. بلافاصله پس از معرفی شدن آبیاری قطره‌ای در جهان، این روش به سرعت در تمامی نقاط دنیا مورد استفاده قرار گرفت، چرا که در هزینه‌ی آب و نیروی کار صرفه‌جویی شده و بهره‌وری را نیز بالا می‌بُرد و از دیگر روش‌های پیچیده‌ی جلوگیری از فرسایش خاک، بسیار راحت‌تر بود. در هند، کشاورزان با استفاده از آبیاری قطره‌ای به نتایج بسیار پربازده‌تری نسبت به روش‌های پیشین حاکم بر کشاورزی کشور دست یافته‌اند. البته هنوز هم کشاورزان زیادی در هند از روش‌های قدیمی آبیاری استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولا با جاری کردن مقدار زیادی آب از چاه‌های خود در زمین‌های کشاورزی، محصولاتشان را آبیاری می‌کنند و یا منتظر بارش باران‌های موسمی می‌شوند. بازار امروز نیز همواره خود را با نیازهای زمین‌داران کوچک وفق می‌دهد و انواع مختلفی از دستگاه‌های آبیاری قطره‌ای را برای فروش به آن‌ها آماده می‌کند. کشاورزان ایتالیایی با استفاده از آبیاری قطره‌ای توانسته‌اند ۳۵ تا ۴۰٪ بهره‌وری خود را افزایش دهند. در زمین‌های بزرگ، معمولا باد موجب پخش شدن آبِ دستگاهِ آب‌پاش می‌شود که خود از عمل آبیاری صحیح جلوگیری کرده و به کمبود محصولات نهایی منجر می‌شود. نصب تأسیسات جدید سیستم آبیاری قطره‌ای به کشاورزان ایتالیایی در صرفه‌جویی بسیار زیاد آب به ویژه در زمان خشکسالی، کمک شایانی کرده است.