روزشمار: ۱۹ شهریور؛ سالروز استقلال تاجيكستان از اتحاد جماهير شوروی سابق
تاجيكستان بعد از فروپاشی اتحاد جماهير شوروی سابق در نهم سپتامبر ۱۹۹۱ مستقل شد و تاجيک‌ها با تشكيل مجلس و دولت مستقل به حاكميت خود بر كشورشان بعد از حدود یک قرن دست يافتند. نخستين كشوری كه استقلال تاجيكستان را به رسميت شناخت و اولين سفارت‌خانه را در اين كشور ايجاد كرد، جمهوری اسلامی ايران بود.
مقاله‌های مرتبط:
تاجیکستان یا جمهوری تاجیکستان کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از باختر با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از خاور با چین همسایه است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده است. این کشور، کوهستانی و پربارش است و منابع آب فراوانی دارد.
واژه تاجیکستان از دو بخش «تاجیک» و «ستان» تشکیل شده است که به‌معنای «سرزمین تاجیک‌ها» است. پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است و زبان رسمی آن فارسی تاجیکی است، گرچه زبان روسی نیز کاربرد گسترده بازرگانی و حکومتی دارد. یکای پول تاجیکستان، سامانی نام دارد. این کشور در سال ۱۹۹۱ میلادی با فروپاشی شوروی، استقلال یافت.
كشور تاجيكستان در قرن ششم قبل از ميلاد، بخشی از قلمرو حكومت سلسله هخامنشيان ايران بود و در قرن نهم ميلادی، توسط مسلمانان فتح شد.
در سال ۷۱۵ میلادی و در زمان امویان، این سرزمین به تصرف عرب‌ها درآمد و مردم تاجیک دین اسلام را پذیرفتند. پس از اسلام تاجیکستان تبدیل به مهد زبان پارسی دری و فرهنگ و علوم گوناگون شد.
در سده دهم میلادی، سامانیان اولین حکومت مستقل ایرانی پس از اسلام در این منطقه تشکیل شد. پس از سقوط سامانیان با اتحاد غزنویان و قراخانیان پس از تاجیکستان به‌ترتیب جزئی از حکومت‌های قراخانیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان مغول و تیموریان شد. پس از سقوط تیموریان تا سده نوزدهم میلادی حکومت‌های مختلف ازبک کنترل این سرزمین را در دست داشتند، البته نادرشاه افشار پادشاه ایران برای دوره کوتاهی آن را به تصرف خود درآورد. در سده نوزدهم شمال تاجیکستان (خجند) جزئی از خانات خوقند و جنوب تاجیکستان جزئی از خانات بخارا بود. خانات بخارا در سال ۱۸۶۶ میلادی و خانات خوقند در سال ۱۸۶۸ میلادی زیر سلطه روسیه تزاری درآمدند و به تدريج تمام اين منطقه به اشغال روسيه درآمد.
پس از انقلاب شوروی در سال ۱۹۱۷، تاجيكستان علی‌رغم مقاومت مردم آن، به شوروی ضميمه شد. و به تصرف ارتش سرخ شوروی درآمد. در سال ۱۹۲۴ به‌عنوان بخشی از جمهوری ازبكستان قلمداد شد. پس از انقلاب اکتبر، تاجیکستان ابتدا بخشی از جمهوری ازبکستان در اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه در سال ۱۹۲۸ میلادی جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان به‌عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی تشکیل شد. اين كشور، به ويژه در دهه ۱۹۷۰ میلادی شاهد اوج‌گيری گرايشات اسلامی و اعتراضات ضدروسی بود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، تاجیکستان به استقلال دست یافت.
کمی پس از استقلال تاجیکستان در سال ۱۹۹۱ میلادی، جنگ داخلی پنج ساله‌ای بین دولت تحت حمایت مسکو از یک سو و اسلام‌گرایان به رهبری عبدالله نوری درگرفت. در این جنگ، حدود ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تن کشته و حدود ۱٫۲ میلیون نفر بی‌خانمان شدند. در ۲۷ ژوئن ۱۹۹۷ میلادی با وساطت سازمان ملل متحد، پیمان صلح به امضای دو طرف رسید.
سال ۱۹۲۴ میلادی در نتیجه رفتار تقسیمات ملی مرزی در اتحادیه شوروی، این کشور با چند جمهوری جدا کردند و در بخش‌های شرقی آن جمهوری مختار شوروی سوسیالیستی تاجیکستان در ترکیب جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان ساخته شد. زادگان تمدن فرهنگ و آفرینندگان زبان فارسی-تاجیکی در نتیجه این عمل مصنوعی پریشان شدند. تنها، سال ۱۹۲۹ جمهوری مختار شوروی سوسیالیستی تاجیکستان از ازبکستان جدا شد و جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان نام گرفت.
در شمال تاجیکستان دشت فرغانه، در شمال غربی و بخش مرکزی، رشته‌کوه‌های ترکستان، زرافشان، حصار و آلای، در جنوب شرقی رشته‌کوه‌های بلند پامیر (بلندی تا ۷۴۹۵ متر) قرار دارد. در بخش جنوب غربی زمین‌های نسبتاً پست‌تر و خش و حصار و غیره قرار دارد. رودها و دریاچه‌های تاجیکستان از قله‌ها سرچشمه می‌گیرند. مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸۵۰۰ کیلومتر است که ۶۰٪ ذخیره آبی آسیای مرکزی را تشکیل می‌دهند.
در تاجیکستان بیش از ۸۰ گونه از پستانداران، بیش از ۳۶۵ گونه پرنده، ۴۹ گونه خزنده، تقریباً ۴۰ گونه ماهی و بیش از ۱۰ هزار گونه حشره زندگی می‌کنند. از جانوران این کشور می‌توان به پلنگ برفی، سیاه‌گوش گه در فارسی تاجیکی به آن سیلاوسین می‌گویند، خرس، گرگ، و روباه اشاره کرد. در این کشور آهو و گوسفندهای کوهی بسیاری هم زندگی می‌کنند.
در تاجیکستان چهار حفاظت‌گاه ملی (بیشه پلنگان، رامیت، دشت جوم و زارغول)، و ۱۳ پرورشگاه و پارک ملی فعالیت دارند. مناطق حفاظت‌شده طبیعی این کشور جمعاً حدود ۲۱٪ از خاک کشور را دربر می‌گیرند.
افتتاح آسارخانه ملی از جمله رویدادهای تاریخی و دستاوردهای مهم فرهنگی در تاجیکستان است. در بیستم مارس ۲۰۱۳ میلادی در شهر دوشنبه رسم گشاده‌شوی بنای نو آسارخانه ملی تاجیکستان برگزار شد. در مراسم گشاده‌شوی اسارخانه، امام‌علی رحمان و ساکنان شهر دوشنبه شرکت کردند. در تالار بزرگ آسارخانه ملی تاجیکستان پرزیدنت کشور امام‌علی رحمان با نمایندگان سیرشمار ضیائیان ایجادکار جمهوری ملاقات کرد.
در همین روز:
- انتقال «محمدعلی ميرزا» پادشاه مخلوع قاجار به روسيه (۱۲۸۸ شمسی)
- «حمید رهنما» وزیر سابق اطلاعات به‌سمت سفیر در یونسکو تعیین شد. (۱۳۵۳ شمسی)
- تشكيل انجمن بازيگران سينمای ايران (۱۳۷۰ شمسی)
- شهادت امام محمد باقر علیه السلام (۱۱۴ قمری)
- آغاز جنگ‌های «هفت ساله» ميان امپراتوری ايران و روم (۵۷۲ میلادی)
- تولد «لئون تولستوی» نويسنده بلندآوازه روسی (۱۸۲۸ میلادی)
- «ارويل رايت» برای نخستين بار در تاريخ، با هواپيمایی كه ساخته بود به‌مدت یک ساعت در آسمان پايگاه ماير در نزدیکی شهر واشنگتن پرواز كرد. (۱۹۰۸ میلادی)
- نخستين نبرد مارن ميان سربازان آلمان و فرانسه پايان يافت. (۱۹۱۴ میلادی)
- نخستين حمله هوایی به خاک آمريكا (۱۹۴۲ میلادی)
- ارتش شوروی در اين روز بلغارستان را از دست نيروهای آلمان خارج کرد. (۱۹۴۴ میلادی)
- امضای قرارداد تسليم نيروهای ژاپنی به چين، پس از پايان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵ میلادی)
- روز ملی و استقلال «كره شمالی» و تأسيس اين كشور (۱۹۴۸ میلادی)
- ترور و کشته شدن احمد شاه مسعود (۲۰۰۱ میلادی)
دیدگاه