کودتا چیست؟

امیرعلی محمودی | چهار شنبه, ۶ مرداد ۹۵ ساعت ۰۷:۰۰

به‌طور خلاصه، کودتا را می‌توان در قالب براندازی یک حکومت و ایجاد حکومتی جدید تعریف کرد که به روش نظامی انجام می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم و اهداف آن، همراه کجارو باشید.

کودتا

کودتا زمانی اتفاق می‌افتد که گروه کوچکی از افراد تلاش می‌کنند قدرت حکومت را در دست بگیرند. این حرکت سیاسی، غیرقانونی بوده و معمولا توسط ارتش و یا مقامات بالا رده‌ی کشور انجام می‌شود که ممکن است در برخی موارد، مورد حمایت مردم کشور باشد و در برخی موارد نیز این‌گونه نباشد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد، کودتا می‌تواند چهار پیامد مختلف داشته باشد که فقط به یکی از آن‌ها منجر می‌شود.

پیامدهای یاد شده عبارتند از شکست، برکناری رهبر کشور بدون تغییر رژیم، بر سر کار آمدن یک دیکتاتور توسط رژیمی دیگر و جایگزینی نظام دیکتاتوری با حکومت دموکراسی. در این مقاله نگاهی بر چند مورد از کودتاهای معروف تاریخ و نتایج حاصل از آن‌ها خواهیم داشت.

کودتاهای موفق

اولین باری که از کلمه‌ی «کودتا» در تاریخ استفاده شد، ۱۸ برومر بود. این واقعه در ۹ نوامبر سال ۱۷۹۹ رخ داد که طی آن «ناپلئون بنا پارت» به قدرت اول (کنسول اول) فرانسه تبدیل شد. زمانی که ناپلئون به مصر و سوریه یورش برد، فرانسه تحت فشار «انقلاب فرانسه» از هم پاشیده بود. وقتی او در اکتبر ۱۷۹۹ به فرانسه بازگشت، با استقبال گرم مردم مواجه شد. در آن زمان، امانوئل ژوزف سیس بر مسند قدرت بود و وقتی عشق مردم به ناپلئون را دید، تصمیم گرفت از او برای براندازی حکومت استفاده کند. ناپلئون با نقشه‌ی سیس موافقت کرد اما می‌خواست طبق نقشه‌ی خودش عمل کند. صبح روز کودتا، بیشتر دولتمردان استعفا دادند ولی دو نفر از آن‌ها از این کار امتناع کردند که توسط افراد ناپلئون دستگیر شدند. بعد از کمی صحبت و مشورت، «کنسول بزرگان» موافقت کرد تا ناپلئون و دو تن دیگر به اعضای کنسول موقت درآیند. سپس ناپلئون قانون اساسی را بازنویسی کرد که طی آن بیشتر قدرت در اختیار «کنسول اول» قرار می‌گرفت؛ در آن زمان خود ناپلئون، کنسول اول کشور بود. کودتای ۱۸ برومر از این رو در تاریخ حائز اهمیت است که به ایجاد اولین امپراطوری فرانسه منجر شد.

کودتا

کشور کوبا نیز در سال ۱۹۵۹ وقوع یک کودتا را تجربه کرد؛ زمانی که در تاریخ ۲۶ جولای، حکومت « فولخنثیو باتیستا ثالدیوار» سرنگون شد. بعد از دادخواست ناموفق دادگاه کوبا برای برکناری باتیستا از مسند قدرت، گروهی انقلابی تشکیل شد که «فیدل کاسترو» رهبری آن را بر عهده داشت. برنامه‌ریزی، حمله و مبارزه برای بیرون راندن ژنرالِ کوبا، شش سال به طول انجامید. کودتای ۲۶ جولای کوبا، با «جنگ سانتا کلارا» و موفقیتش در ۳۱ دسامبر ۱۹۵۸ آغاز شد که در نتیجه‌ آن، باتیستا به جمهوری دومینیکن فرار کرد. از آن لحظه، کاسترو و افرادش قدرت را در دست گرفتند. اهمیت این کودتا از این روست که پایانی بر روابط دوستانه‌ی کوبای کمونیست شده و ایالات متحده‌ی دموکراتیک بود.

کودتا

کودتاهای ناموفق

کودتا

یکی از معروف‌ترین کودتاهای معروف تاریخ در ۲۰ جولای ۱۹۴۴ اتفاق افتاد. (این کودتا با نام عملیات والکری نیز شناخته می‌شود.) این کودتا، تلاش ناموفق « کلاوس فن اشتوفنبرگ» برای ترور آدولف هیتلر بود. هدف او براندازی حزب نازی و نیز ایجاد صلح و ثبات در سریع‌ترین زمان ممکن بود. از میان ۷۰۰۰ نفری که در این کودتا دست داشتند، حدود ۵۰۰۰ نفر بعد از دستگیری توسط گشتاپو (پليس‌ مخفى‌ آلمان‌ هيتلرى) کشته شدند. رژیم نازی‌ها یک سال دیگر بر سر قدرت باقی ماند.

دموکراتیک سازی یا مردمی کردن حکومت

کودتا

یکی از نتایج مثبت و احتمالی کودتا، هدایت حکومت استبدادی به نظام مردم‌سالاری یا دموکراسی است. این موضوع برای هر دو نوع کودتای موفق یا شکست‌خورده، صدق می‌کند. در یک کودتای موفق، رهبر جدید تلاش می‌کند به جنبش صورت گرفته مشروعیت قانونی بخشیده و به آن سازمان بخشد. از سوی دیگر، رهبر جدید و منتخب بایستی با حرکت به سوی نظام مردم‌سالاری، اقتصاد کشور را تثبیت کرده و سامان‌دهی کند. در یک کودتای ناموفق، رهبری که بر سر کار آمده، برای جلوگیری از وقوع براندازی‌های آینده، به‌ناچار برخی از سیاست‌های موجود را تغییر می‌دهد.

پیامدهای منفی کودتا

کودتا

در حالی‌که ممکن است یک کودتا به دموکراسی منجر شود، از سوی دیگر امکان دارد این اتفاق نیفتد. حتی ممکن است نتایج کودتا، نا امید کننده باشد. در برخی موارد، رهبر جدید تمهیدات مستبدانه‌تری از رهبر برکنار شده اتخاذ می‌کند. در کودتاهای ناموفق، ممکن است رهبر جدید، نظامیان شورشی را به جای وفاداران و هواخواهان حکومت و مردم بر سر کار بیاورد تا بتواند رژیم خود را نیرومندتر کند. علاوه‌بر این‌ها، تلاش برای براندازی حکومت، نشان از بی‌ثباتی یک دولت دارد که تحریم‌های اقتصادی و کاهش کمک‌های کشورهای خارجی را در پی دارد.

مطالب مرتبط:

منبع worldatlas

دیدگاه