موانع پیش رو برای پرواز بوئینگ ها در آسمان ایران

یکی از قراردادهای مهم که پس از اجرای برجام توسط دولت ایران بسته شد، قرارداد با شرکت آمریکایی بوئینگ بود. طبق بندهای این قرارداد که مذاکرات اولیه‌ی آن بین دولت ایران برخی از شرکت‌های هواپیمایی ایرانی و مدیران ارشد شرکت بوئینگ انجام شد، شرکت بوئینگ متعهد شد تا ۸۰ فروند هواپیمای مسافربری شامل مدل‌های جدید بوئینگ ۷۳۷ و همین طور مدل‌های جدید بوئینگ ۷۷۷ را به ایران بفروشد و همچنین ۲۹ فروند هواپیمای مسافربری را نیز به ایران اجاره دهد.

با توجه به پیشرفت‌هایی که در روند این قرارداد اتفاق افتاده است، مجلس نمایندگان آمریکا که اکثر نمایندگانش را حزب جمهوری‌خواه و مخالف سیاست‌های اوباما در قبال ایران تشکیل می‌دهند، در پی مانع‌تراشی و ایجاد موانع جدید برای فروش هواپیماهای بوئینگ به ایران هستند.

نمایندگان جمهوری‌خواه، عملی شدن این معامله را تهدیدی برای امنیت ملی دانسته و قرارداد بین ایران و بوئینگ را مشارکت شرکت‌های آمریکایی در تسلیح ایران تلقی می‌کنند. به عقیده‌ی آن‌ها برخی از هواپیماهای مورد معامله برای کاربردهای نظامی سفارش داده شده‌اند.

از سوی دیگر دموکرات‌ها و طرفداران سیاست‌های اوباما، اجرای برجام را برای تامین امنیت ملی آمریکا حیاتی دانسته و رفتارهای حزب مخالف را سلسله اقداماتی با هدف تحت فشار گذاشتن دولت اوباما تفسیر می‌کنند.

از طرفی دیگر، برخی از مقامات آمریکایی همان طور که پس از انعقاد قرارداد بین ایران و ایرباس، نارضایتی خود را اعلام کردند، برجام را حاصل تلاش‌های آمریکا می‌دانند و به نقش بیشتر آمریکا نسبت به اروپا در رسیدن به توافق با ایران معتقد هستند؛ به همین جهت به دنبال بهره‌مندی شرکت‌های آمریکایی از ثمرات برجام هستند.

در شرایطی که ایرباس و بوئینگ به عنوان بزرگترین‌های صنعت هواپیمایی و با هدف رقابت به دنبال تسریع در عملی شدن قراردادهای خود با ایران هستند، مجلس نمایندگان آمریکا به منظور ایجاد موانع جدید برای نهایی شدن قرارداد ایران و بوئینگ و تحویل هواپیماها به ایران، در لایحه‌ی بودجه‌ی مالی، سه متمم را تصویب کرده است.

اولی، مانع صدور مجوز فروش به ایران توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌شود.

دومی، صدور مجوز نقل و انتقال پول توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا را متوقف می‌کند.

سومین متمم، بانک صادرات واردات آمریکا را در انجام این معاملات محدود می‌کند.

از آن‌جایی که رای مجلس نمایندگان برای این که تصویب شده و اجرای آن الزامی شود، نیازمند امضای اوباما است، کارشناسان سیاسی در مورد متمم‌های فوق، سه حالت را متصور می‌دانند.

تصویب نهایی با تأیید اوباما

همان‌طور که در متن برجام به آن تأکید شده است، آمریکا و شرکای او در گروه ۱+۵ متعهد می‌شوند که پس از اجرای توافق ضمن لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی در تمام زمینه‌ها، مانع از تجارت شرکت‌ها و نهادهای بین‌المللی با ایران نشوند. همچنین در خصوص فروش هواپیماهای مسافربری، فروش قطعات و ارائه‌ی خدمات مرتبط به ایران، در متن برجام بندهایی تنظیم شده است.

تصویب نهایی متمم‌های سه‌گانه کاملاً برخلاف توافق انجام شده بوده و به منزله‌ی تهدیدی برای توافق هسته‌ای تلقی می‌گردد و می‌تواند واکنش متقابل ایران را در بر داشته باشد.

البته در صورت اجرایی شدن این محدودیت‌ها، قرارداد ایرباس نیز تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. از آن‌جایی که ۱۰ درصد از قطعات به کار رفته در تولید جت‌های مسافربری ایرباس، در آمریکا تولید می‌شوند، شرکت ایرباس هم برای فروش به ایران به چراغ سبز آمریکا نیازمند می‌شود.

کارشکنی‌های آمریکا در به نتیجه رسیدن قراردادهای هواپیمایی ایران، گسترش بی‌اعتمادی در روابط بین‌المللی میان ایران، آمریکا و گروه ۱+۵ را به دنبال خواهد داشت و همان‌طور که کارشناسان سیاسی متذکر شده‌اند، از آنجا که برجام گسترده‌تر از توافق میان دو کشور (ایران و آمریکا) است، آمریکا نباید اقداماتی انجام دهد که اصل این توافق را به خطر بیاندازد.

عدم تأیید از سوی اوباما

این حالت که به عقیده‌ی بسیاری از صاحب‌نظران سیاسی محتمل‌تر است، از یک سو موجب بالا گرفتن تنش سیاسی میان دو حزب عمده در آمریکا یعنی جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها شده و از سوی دیگر منجر به عملی شدن فروش هواپیماهای مسافربری به ایران می‌شود.

رفتن طرح به سنای آمریکا

چنانچه نمایندگان مجلس و اوباما در تصویب این متمم‌ها به نظر واحدی نرسند، طرح برای بررسی مجدد و اعلام نظر به سنا فرستاده می‌شود. از آن‌جایی که اکثریت جمهوری‌خواهانی که در سنا هستند، تمایل به بهره‌برداری تجاری از برجام دارند، با این طرح مخالفت کرده و راه برای فروش بوئینگ به ایران هموار می‌شود.

حال باید منتظر بود و دید که تنش‌های سیاسی در درون آمریکا چه تأثیری بر روند نهایی شدن قرارداد ایران و بوئینگ و به تبع آن بر ادامه‌ی روابط بین‌المللی حاصل از برجام می‌گذارد.