ثبت جهانی قنات های ایران در یونسکو
بعد از برسیهای انجام شده در جلسه امروز میراث جهانی یونسکو در استامبول ترکیه، ۱۱ قنات ایرانی در میراث تاریخی - فرهنگی یونسکو، و درمجموع ۲۰ اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفتهاند.
اسامی قناتهای ثبت شده شامل «قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، زارچ حسن آباد، آسیاب آبی میرزانصرالله مهریز، جوپار کرمان، اکبرآباد و قاسمآباد بروات بم، مون در اردستان، وزوان و مزدآباد اصفهان و ابراهیم آباد اراک» در ۶ استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، مرکزی و اصفهان هستند.
تاکنون با تلاش فراوانی که انجام شده است از بین میراث فرهنگی ایران، چغازنبیل بهعنوان نخستین اثر ثبت شده کشور در سال ۱۳۵۸، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، سلطانیه، بیستون، مجموعه قره کلیسای آذربایجان، سازه های آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه شیخ صفیالدین اردبیلی، ۹ باغ ایرانی شامل «اکبریه بیرجند، فین کاشان، شاهزاده ماهان، باغ ارم شیراز، عباسآباد بهشهر، چهلستون اصفهان، دولتآباد یزد، پاسارگاد شیراز، پهلوان پور یزد» (درمجموع بهعنوان یک اثر)، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه باستانی شوش و چشمانداز فرهنگی میمند، در سال ۱۳۹۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدهاند.
میراث جهانی یونسکو، نام عهدنامهای بینالمللی است که شانزدهم نوامبر ۱۹۷۲ میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به همه انسانهای زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص هستند.
برپایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو میتوانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت بهعنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، بر عهده همه کشورهای عضو خواهد بود.
ویژگی و پیشینه قنات
کاریز یا قنات یا کهریز به مجرای تونلی شکلی که در زیرزمین کنده شده تا آب در آن جریان یابد میگویند. این مجرا که در عمق زمین برای ارتباط دادن رشته چاههایی که از «مادر چاه» سرچشمه میگیرد باهدف هدایت آب و مدیریت آب برای کشاورزی و سایر مصارف به کار گرفته میشود.
فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول پیش از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش یافت و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دورههای طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمیشود به کشت و زرع بپردازند. این قناتها بهتدریج در مناطق دیگر دنیا رایج شدند و اکنون قناتهای زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.
طبق آمار ارائه شده در کارگاه مهندسی قنات برگزار شده در تهران، در سال ۱۳۸۹ تعداد قناتهای فعال ۳۶ هزار و ۳۰۰ رشته بوده و مجموع طول کورههای قنات ۲۱ هزار و ۷۸۰۰ کیلومتر و مجموع طول میلههای قنات ۱۵۸ هزار و ۲۶۸ کیلومتر تخمین زده شده است.
قنات زارچ با قدمت بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال و با ۷۱ کیلومتر طول بهعنوان یکی از بلندترین قناتهای ایران شناخته میشود. عمیقترین مادر چاه نیز در شهرستان گناباد با نام قنات قصبه قرار دارد که تاریخ حفر آن به دورهٔ هخامنشی میرسد.
دیدگاه