روزشمار: ۲۳ تیر؛ پايان سفر تاريخی، علمی و تحقيقاتی «جِيمز كوک» درياسالار انگليسی
سفر تاريخی جِيمز كوک درياسالار معروف انگليسی به نيمكرهی جنوبی زمين، از ۲۶ جولای سال ۱۷۶۸ میلادی آغاز شده بود و سه سال به طول انجاميد. اين سفر در ۱۳ جولای سال ۱۷۷۱ میلادی پايان يافت و در جريان آن، یک تيم از دانشمندان علوم طبيعی برای بررسی گياهان، جانوران و ساكنين نيمكرهی جنوبی و یک تيم برای رَصد سيارهی زهره شركت داشتند.
مقاله مرتبط:
جیمز کوک (James Cook)، دریانورد و پویندهای بریتانیایی بود. او سه سفر اکتشافی مهم را فرماندهی کرد که در طی آنها، بسیاری از جزایر اصلی اقیانوس آرام مانند استرالیا، زلاند نو و هاوائی، شناسائی و نقشهبرداری شدند. شجاعت کوک در جستجوی مناطق پرخطر مانند مدار جنوبگان و منطقهی صخرههای مرجانی بزرگ استرالیا، توانایی در رهبری کردن افراد در شرایط دشوار و مهارت فراوان در فنون دریانوردی، مساحی و نقشهبرداری او را در شمار موفقترین کاشفان زمان خود قرار میدهد. دانشگاه جیمز کوک به افتخار وی درتانزویل استرالیا تأسیس شده است.
جیمز کوک در مارتون، کلیولند نزدیک شهرک میدلزبورو از توابع یورکشایر متولد شد، اما از کودکی با خانوادهاش در گریت آیتون اقامت کرده بود. او که از نوجوانی عاشق دریانوردی بود، خود نقشهبرداری را آموخت و سپس به ویتبی رفت و در کشتیهای حمل زغالسنگ آنجا مشغول به کار شد.
در میانهی جنگهای هفت ساله، کوک در نیروی دریایی سلطنتی خدمت میکرد و در محاصرهی شهر کبک در سال ۱۷۵۹ میلادی شرکت داشت. مقامات ارتش با مشاهدهی استعداد وی در مساحی، مسئولیت نقشهبرداری از بیشتر ورودیهای رودخانهی سینت لارنس را در خلال جنگ به او سپردند. مهارتهای کوک بار دیگر در نقشهبرداری از سواحل نیوفوندلند در دههی ۱۷۶۰ میلادی به کار آمد و مورد توجه انجمن سلطنتی قرار گرفت.
در سال ۱۷۶۶ میلادی، انجمن سلطنتی به کوک مأموریت داد تا برای رصد و ثبت کردن عبور سیارهی زهره از جلوی خورشید عازم اقیانوس آرام شود. وی کشتی اِندِوِر (Endeavour) را برای این سفر برگزید. هیئت اکتشافی ۹۴ نفره به فرماندهی کوک در ۲۶ جولای سال ۱۷۶۸ میلادی بندر پلیموث را ترک کردند و در ۱۳ آوریل سال ۱۷۶۹ میلادی در جزیرهی تاهیتی پیاده شدند. به دستور کوک دژی کوچک و یک رصدخانه در محل ساخته شد و در سوم ژوئن عملیات رصد عبور سیارهی زهره از جلوی خورشید با موفقیت به انجام رسید. هرچند به علت نبود ابزار پیشرفتهی علمی اندازهگیری دقیق این پدیده امکانپذیر نشد.
در قرن هجدهم گزارشهای پراکندهای به اروپائیان رسیده بود حاکی از این که در نیمکرهی جنوبی قارهای بزرگ قرار دارد به نام سرزمین جنوبی (Terra Australis). انجمن سلطنتی و به ویژه «الکساندر دالریمپل» که یکی از اعضای آن بود، به وجود این سرزمین سخت باور داشتند و به کوک دستور داده بودند که پس از پایان عملیات رصد سیارهی زهره، به سمت جنوب ادامهی مسیر دهد و به جستجوی این قاره بپردازد.
کوک یکی از اهالی تاهیتی به نام توپایا را که با آبهای اقیانوس آرام آشنایی کامل داشت، به عنوان راهنما به کار گرفت. آنها با کمک وی به زلاندنو رسیدند و کوک برای اولین بار از تمام خطوط ساحلی جزایر زلاندنو نقشهبرداری کرد. در نقشهی او فقط چند اشتباه جزئی به چشم میخورد. وی همچنین تنگهی کوک را که جداکنندهی جزیرهی شمالی و جزیرهی جنوبی زلاندنو است، کشف کرد.
کوک سپس به سمت غرب راند تا به استرالیا رسید و کرانههای شرقی آن را کاوش کرد. کاشفان در ساحل خلیج کوچکی پا به خشکی گذاشتند و برای نخستین بار فرصتی یافتند تا نظری به گیاهان و جانوران استرالیا بیندازند و با بومیان ملاقات کنند. این محل که نخستین مستعمرهنشین بریتانیا در استرالیا شد، پوشش گیاهی بسیار متنوعی داشت. از این رو کوک آن را خلیج گیاهشناسی نامید.
کوک پس از ترک خلیج مسیر خود را در امتداد ساحل به سوی شمال ادامه داد. یک اتفاق در هنگام سفر سبب شد تا کوک صخرههای مرجانی بزرگ استرالیا راهم کشف کند. در ۱۱ ژوئن سال ۱۷۷۰ میلادی، کشتی او به یکی از این صخرههای زیرآبی برخورد و به گِل نشست. «ایندیوور» از این حادثه آسیب فراوان دید و ناگزیر به دهانهی رودخانهای که اکنون ایندیوور نامیده میشود در شمال شرقی استرالیا هدایت شد. تعمیر کشتی حدود هفت هفته طول کشید. هیئت اکتشافی این فرصت را برای بررسی وضعیت زندگی سکنهی محلی و گیاهان و جانوران غنیمت دانستند. چنانکه «جوزف بنکس» و «دانیل سولاندر» در مدت توقف در خشکی مجموعهی بزرگی از نمونه گیاهان آن نواحی را جمعآوری کردند. «کانگوروی خاکستری» هم احتمالاً در همین زمان شناسایی و نام آن از زبان محلی بومیان (Guugu-Yimidhirr) به زبان انگلیسی وارد شد.
پس از آماده شدن کشتی، کوک راه بازگشت را در پیش گرفت و پس از عبور از تنگهی تورس میان استرالیا و گینه نو، پیمودن مسیر غربی و دور زدن دماغهی امید نیک، پس از حدود سه سال در ۱۳ جولای ۱۷۷۱ میلادی به بریتانیا بازگشت.
یادداشتهای کوک بلافاصله پس از رسیدنش منتشر شد و اگرچه در محافل علمی او را همچون یک قهرمان بزرگ داشتند، در میان عامهی مردم «جوزف بنکس» گیاهشناس اشرافزاده مقبولیت بیشتری یافت.
در همین روز:
- آتشسوزی بزرگ شهر رُم پايتخت امپراتوری روم (۶۴ میلادی)
- تشكيل قديمیترين ارتش جهان در سوئيس در دورهی جديد (۱۴۰۰ میلادی)
- روز استقلال «رومانی» از امپراتوری عثمانی (۱۸۷۸ میلادی)
- امضای قرارداد اتحاد بين شوروی و انگلستان در جريان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۱ میلادی)
- برگزاری فینال جام جهانی ۲۰۱۴ در برزیل (۲۰۱۴ میلادی)
دیدگاه