بادبادک‌های صحرایی اسرارآمیز؛ اردن

در حدود ۹۰ سال پیش، خلبانان نیروی هوایی سلطنتی شکل‌های عجیبی را به هنگام پرواز بر فراز صحرای کشورهای اردن و مصر مشاهده کردند که به بادبادک‌های صحرایی اسرارآمیز مشهور هستند.

در سال‌های دهه ۱۹۲۰، خلبانان نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا به هنگام پرواز بر فراز کشورهای اردن و مصر شکل‌های عجیبی را بر روی زمین مشاهده کردند که به دلیل شکل ظاهری آن‌ها از آسمان «بادبادک‌های صحرایی» نامیده شدند. اگرچه بادیه‌نشین‌های بومی از هزاران سال قبل از وجود این شکل‌های عجیب اطلاع داشتند، ولی این برای نخستین بار بود که فردی به غیر از آن‌ها این شکل‌ها را از نزدیک مشاهده می‌کرد. طبق باور اهالی این شکل‌ها متعلق به انسان‌های پیشین است. تاکنون هزاران بادبادک صحرایی در اکتشاف‌های انجام شده در عربستان، شبه جزیره سینا و بخش‌های شمالی و جنوب‌شرقی ترکیه به دست آمده است.

 بادبادک‌های صحرایی دارای دو دیوار سنگی کوتاه هستند که با سنگ‌های مختلف اعم از ریز و درشت ساخته شده و فاصله این دیوارها رفته‌رفته بیشتر می‌شود تا شکلی شبیه به قیف یا حرف V را ایجاد کند. بخش انتهایی و باریک قیف نیز منتهی به محوطه‌ای دایره‌ای یا گودالی می‌شود که ابعاد آن بین چند متر، چند صد متر یا حتی چند صد کیلومتر متغیر است. شکل این بادبادک‌ها و نیز شواهد باستان‌شناسی این احتمال را ایجاد می‌کند که این سازه‌های سنگی به شکل تله برای شکار و کشتن تعداد زیادی از حیوانات وحشی ساخته شده‌اند.

 همانطور که اشاره شد پیش‌تر باستان‌شناسان بر این عقیده بودند که این سازه‌های اسرارآمیز قیفی شکل برای شکار حیوانات و به ویژه غزال‌ها ساخته شده‌اند، ولی طبق آزمایش‌های انجام شده تا سال ۲۰۱۱، هیچ اثری از شکار حیوانات در این سازه‌ها به دست نیامده بود. ولی در طول ۴ سال گذشته گروهی متشکل از باستان‌شناسان آمریکایی و سایر کشورها، مقدار قابل توجهی از استخوان‌های غزال ایرانی متعلق به هزاره چهارم پیش از میلاد را در سایتی در شمال‌شرقی سوریه به دست آوردند که شاهدی بر استفاده از این بادبادک‌ها برای شکار حیوانات در دوران پیش از نوسنگی است.  

قدمت بسیاری از این بادبادک‌های صحرایی بین ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد است، ولی تاریخچه برخی از آن‌ها به هزاره هشتم پیش از میلاد نیز بازمی‌گردد. همانند روش شکار بومیان آمریکا، Buffalo Humps، بادبادک‌های صحرایی در مناطقی ساخته شده‌اند که به لحاظ شرایط طبیعی مستعد شکار هستند. به عبارت دیگر، زمین کاملا مسطح بوده و خندق یا چاله‌ای عمیق و باریک در آنجا ایجاد شده است. در برخی از بادبادک‌ها از چاله‌هایی به عمق ۶ تا ۱۵ متر به جای حصار استفاده شده و سطح شیبداری به شیب ملایم به سمت بالا به منظور کاهش احتمال فرار ایجاد شده است. این شیب همچنین به عنوان یک محافظ برای کاهش سرعت‌ حیوانات برای جهش از گودال و جلوگیری از تقلای آن‌ها برای فرار عمل می‌کند. همچنین برخی دیوارهای سنگی بصورت سلول‌های کوچکی ساخته شده‌اند تا از فرار حیوانات کاملا ممانعت کنند.

مراحل شکار نیز به این ترتیب بوده است که گروهی از شکارچیان گله بزرگی از حیوانات را تعقیب و به سمت انتهای باریک قیف که گودال یا محوطه سنگی در آنجا قرار دارد، هدایت می‌کرده‌ و به راحتی شکار دسته‌جمعی را انجام می‌داده‌اند. ولی انجام چنین شکار بزرگی، مشارکت افراد زیادی مورد نیاز بوده است. همچنین بادبادک‌ها برای نگهداری و شکار گله‌های در حال مهاجرت حیواناتی استفاده می‌شدند، که پیش‌تر شکارچیان در کمین آن‌ها بوده و با مهارت به سمت بادبادک‌ها هدایت می‌کردند. پس از این مرحله، حیوانات به دام افتاده توسط شکارچیان سلاخی و گوشت آن‌ها به محل مورد نظر انتقال داده می‌شد. 

البته گفتنی است کشتار بی‌رویه آهوها با سلاح‌های گرم و مدرن در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نیز ادامه داشت و پس از وقوع شکار بی‌رحمانه آهوها در سرزمین شام، در حال حاضر نژاد این گونه در معرض خظر نابودی قرار داشته و تنها گروه‌های کوچکی از آن در مناطق مختلف در حال زندگی هستند.