خانه الفت؛ نگرشی زیبابه خانه‌ای شصت ساله در تهران
خانه‌ی الفت بازسازی خانه‌ی ۶۰ ساله‌ای است که توسط گروه طراحی نقش فیروز با طراحی بی نظیر نوید صالحی در آرامستان ظهیرالدوله به سرانجام رسید. با کجارو همراه باشد تا باهم به گوشه و کنار این خانه‌ی بی‌نظیر سری بزنیم، اما پیش از آن، خالی از لطف نیست نظری بر چهره ی گذشته‌ی این خانه‌ی با اصالت بیاندازیم.
دیر زمانی نیست که طرح تجمیع خانه‌ها و یا بناهای تاریخی در محله‌های قدیمی یا به اصطلاح بافت فرسوده به راه افتاده و آنچه که از تخریب بناهای تاریخی و درمجموع بافت‌های تاریخی محله‌های قدیمی حاصل می‌شود، چیزی نیست جز آپارتمان‌هایی که خود آن‌ها نیز چندان هویت مناسبی برای زندگی به عنوان خانه در این محله‌های تاریخی ندارند. در عوض، این نوسازی‌ها باعث تغییر هویت محله می‌شود؛ به طوری که دیگر نه گذشته را به یاد می‌آورد و نه خود دارای هویت ملموس و دلنشینی است که ساکنان آن محله‌ها را دلخوش به زیستن در آن کند.
در این مقاله خانه‌ای را معرفی می‌کنیم که به راحتی می‌توانست به دلیل قدیمی بودن و به صرفه نبودن خانه‌ای تک واحدی برای مالک آن در دوران کنونی وضعیت مسکن در تهران، محکوم به تخریب شود و آپارتمانی چند واحدی به جای آن ساخته شود. اما چه اندیشه‌ی زیبایی در ذهن و دل وجود داشته که چنین نتیجه‌ای حاصل شده که روح هر بیننده‌ای را نوازش می‌کند.
احیا (باز زنده‌سازی) خانه الفت، تجربه‌ای است در بازگرداندن حیات اجتماعی ـ کالبدی به اثری از دوره معماری مدرن ایران؛ دوره‌ای در حال فراموشی که امروزه بسیاری از بناهای مسکونی آن، به منظور ساخت آپارتمان‌ها و برج‌های نو از میان می‌رود.
مقاله های مرتبط :
این خانه، هم‌اکنون به صورت دو واحد مسکونی مجزا و یک دفتر معماری (نقش فیروزه)، به جریان زندگی خود در میان بناهای اطراف ادامه می‌دهد.
مالک کنونی، پس از سال‌ها آپارتمان‌نشینی، در سال ۱۳۹۱، تصمیم به تجربه زندگی به دور از دغدغه‌‌های روزمره ساختمان‌های چند واحدی گرفت و به دنبال آن، اقدام به خرید خانه‌ای با قدمت بیش از ۶۰ سال، در شرق آرامستان ظهیرالدوله کرد.
در این راستا، اصلی‌ترین هدف طراحان از بازسازی، تأکید بر مفهوم "خانه یا محلی برای آسایش"، در عوض "مسکن یا مکانی برای گذران زندگی" بود؛ به عبارت دیگر، فراهم‌آوردن شرایط زندگی باکیفیت برای کاربر معاصر، در کالبد قدیمی.
علاوه بر این، مالک بر استفاده حداکثری از فضاها و حفظ ساختار کلی بنا در صورت الحاق بخش‌های نو، تأکید دوچندان داشت.
احیای خانه الفت در طول یازده ماه، طی سه مرحله به انجام رسید:
استحکام‌بخشی سازه و تغییر فضاهای داخلی، الحاق عناصر جدید به نمای خارجی، ساماندهی حیاط و فضاهای وابسته.
مرحله اول، شامل اجرای یک شبکه سازه فلزی، منطبق بر سازه پیشین و فضاهای داخلی جدید بود.
به موازات این عمل، سبک سازی بام طبقات در دستور کار قرار گرفت، چرا که به فراخور گسترش بنا، در هر دوره، لایه‌ای جدید به بام طبقات اضافه شده بود و بار اضافی بر ستون‌ها و دیوارها وارد می‌آمد.
در این پروژه سعی شده است تا به منظور کاهش هزینه تخریب و دیوارکشی مجدد، چینش فضاهای جدید بر مبنای محور برخی دیوارهای داخلی پیشین صورت پذیرد.
بر اساس نقشه جدید، هر طبقه به دو عرصه خصوصی و عمومی تقسیم شده است و دسترسی طبقات به یکدیگر، توسط یک دستگاه پله و آسانسور شیشه‌ای الحاق‌شده به نما صورت می‌گیرد.
برای تامین نور مناسب در عرصه خصوصی، با امتداد نورگیر بام تا طبقه اول، روشنایی به صورت طبیعی از داخل خانه تامین شده و از اشراف واحدهای همسایگی مجاور به اتاق خواب‌ها جلوگیری شده است.
به منظور دفع رطوبت سرویس‌های بهداشتی و تنظیم سرمایش و گرمایش هر طبقه در طول سال، در سطح بام، بازشوهایی بر نورگیر تعبیه شده است تا گردش هوا از طریق آن میسر شود.
طراحان با این ایده که نه تنها ساکنین، بلکه رهگذران از کیفیت بصری دل‌نشین تراس‌های خانه برخوردار شوند، بخش‌هایی از جان‌پناه تراس‌ها را حذف و با ورقه‌های فلزی برش‌خورده، حاوی خطوط نستعلیق و مضمون "دلپذیری خانه"جایگزین کردند و زیبایی هنر خوشنویسی را در طراحی خود جای داده اند.
مرحله دوم، با الحاق بخش‌های مورد نیاز به نما، از جمله یک دستگاه آسانسور هیدرولیکی و پله معلق پیش برده شد.
به منظور رعایت قوانین شهرداری مبنی بر "عدم پیشروی از ارتفاع بنا" و نیز "احداث ساختار نوین در محدوده بخش‌های مسقف بنا"، یک دستگاه آسانسور جایگزین حجم پیش‌آمده جبهه شرقی نما شد، به‌گونه‌ای که در محدوده راهروی ورودی مسقف طبقه اول قرار گرفت.
پله تراس طبقه اول از آن جهت که با حجم عظیم خود، میزان قابل‌توجهی از نور ورودی را مخدوش می‌کرد، حذف شد و به‌جای آن، یک دستگاه پله معلق به سازه اصلی بنا الحاق شد.
مرحله پایانی، به ساماندهی حیاط و سایر فضاها اختصاص یافت. دسترسی دشوار موتورخانه و تاسیسات که از دریچه‌ای در سطح حیاط، به صورت عمودی امکان‌پذیر بود، سبب شد تا دسترسی فضای نیم‌طبقه حیاط گسترش یابد و با حرکتی چرخشی به موتورخانه امتداد پیدا کند.
این اقدام به گسترش نورگیری دفتر کار و کاهش قابل‌توجه رطوبت آن، کمک شایانی کرد.
قرارگیری خانه الفت در میان آپارتمان‌هایی که خود روزی خانه‌های ویلایی دوره مدرن معماری ایران بوده‌اند، سبب شده است تا عابران ناگاه با فضای خالی میان بناهای مرتفع اطراف ارتباط بصری پیدا کنند.
مسلما قطع‌نکردن چنار چند ده‌ساله خشک‌شده مجاور ورودی خانه، در این اتفاق بی‌تاثیر نبوده است.
این خانه، هم اکنون به صورت دو واحد مسکونی مجزا و یک دفتر معماری (نقش فیروزه)، به جریان زندگی خود در میان بناهای اطراف ادامه می‌دهد. امید است مرمت این خانه‌ی زیبای قدیمی الگویی باشد برای برخورد با تمامی بناهای ارزشمند در بافت‌های تاریخی شهرهای ایران.
دیدگاه